• Πολιτισμός

    Μοναδικές συλλογές για βασιλιάδες στο Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης

    Αυτόματο ρολόι του 1610 με παράσταση ΄Αρτεμις (Γερμανία)


    Ρολόγια, αυτόματα, επιστημονικά όργανα, διαμάντια, κοσμήματα, έπιπλα, σκεύη,  πίνακες ζωγραφικής, γλυπτά, έντυπα. Κάθε βασιλική οικογένεια της Ευρώπης που σεβόταν την ιστορία της και τα πλούτη της βεβαίως, εκεί ανάμεσα στα 1550 και τα 1750 είχε την συνήθεια να δημιουργεί συλλογές με εκπληκτικά αντικείμενα μεγάλης αξίας, που συνδύαζαν τις καλλιτεχνικές και τεχνολογικές καινοτομίες της εποχής τους.

    Στην πραγματικότητα μάλιστα οι εξελίξεις στην επιστήμη περνούσαν μέσα από αυτά τα έργα, παρ΄ ότι η έμπνευση και η κατασκευή τους είχαν ως πρώτο σκοπό την ικανοποίηση των κατόχων τους. Σήμερα περισσότερα από 170 από αυτά τα αντικείμενα, συγκεντρωμένα σε μια έκθεση παρουσιάζονται στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης κάτω από τον τίτλο «Making Marvels», δηλαδή «Δημιουργώντας Αριστουργήματα», σε ελεύθερη μετάφραση, μια που πρόκειται για θαύματα αισθητικής, φαντασίας, εφευρετικότητας και πλούτου.

    Πρόκειται για αντικείμενα, που προέρχονται είτε από τις συλλογές του μουσείου είτε από δανειστές – άλλα μουσεία, ιδρύματα ή ιδιωτικές συλλογές – που είναι περισσότεροι από πενήντα, με σκοπό να δείξουν την λαμπρότητα στα παλάτια της Ευρώπης αλλά όχι μόνον. Γιατί παράλληλα, μέσω αυτών των αντικειμένων διερευνώνται οι πολύπλοκοι τρόποι με τους οποίους συλλέχθηκαν και εμφανίστηκαν από τους ευρωπαίους μονάρχες, στο πλαίσιο ασφαλώς επίδειξης κύρους και  ισχύος.

    Αν τα σύγχρονα επιτεύγματα της τεχνολογίας μαγεύουν με τις εκπληκτικές δυνατότητές τους μπορεί να φανταστεί κανείς την απήχηση που είχαν κάποια ανάλογα αντικείμενα στον 16ο, τον 17ο και τον 18ο αιώνα, περιόδους δηλαδή, από τις οποίες προέρχονται τα έργα αυτά. «Είναι τα ίδια συναισθήματα που κατείχαν και τους βασιλείς σε αιώνες, που επιθυμούσαν να κατέχουν και να επιδεικνύουν τις πιο θαυμάσιες καλλιτεχνικές δημιουργίες και εφευρέσεις, κατασκευασμένες από τα πιο πολύτιμα και ασυνήθιστα υλικά, που ενσωμάτωναν παράλληλα τις νεότερες επιστημονικές πληροφορίες », όπως λέει ο Max Hollein, διευθυντής του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης.

    Σκάκι από ελεφαντόδοντο, μαργαριτάρια και ξύλο (Γερμανία, β΄μισό 16ου αιώνα)

    Τι είναι όμως αυτά τα έργα;

    Μεταξύ των πολυάριθμων εξαιρετικών δανείων υπάρχουν  έπιπλα από ασήμι από το Treasury Esterházy (συλλογή του Ούγγρου πρίγκιπα Εστερχάζι), το μεγαλύτερο και τελειότερο φυσικό, πράσινο διαμάντι στο κόσμο, που ζυγίζει 41 καράτια, το αλχημιστικό τραπέζι του αυτοκράτορα Ροδόλφου Β΄, ένας μεγάλος πάγκος σχεδίασης καλωδίων για τον Αύγουστο της Σαξονίας, ένα σπάνιο παράδειγμα ρολογιού από τον Jost Bürgi, καθώς και η ανακατασκευή ενός ημιαυτοματοποιημένου σκακιού του 18ου αιώνα, γνωστού ως «Ο Τούρκος», που κάποτε κατάφερε να κλέψει τον Ναπολέοντα Βαναπάρτη! Ορισμένα από αυτά τα αντικείμενα μάλιστα, παρουσιάζονται για πρώτη φορά στις Ηνωμένες Πολιτείες.

    Υδρόγειος σφαίρα που κατασκευάσθηκε για τον Ροδόλφο Β΄ (Αυστρία,1579)

    «Η ευρέως διαδεδομένη και έντονη συναισθηματική δέσμευση με τις μηχανές και τα gadget στις βασιλικές αυλές της Ευρώπης από τον 16ο έως τον 18ο αιώνα ενθάρρυνε τους ταλαντούχους επιστήμονες να ενεργοποιηθούν στην εφεύρεση των νέων συσκευών παραγωγής, μεταφοράς και επικοινωνίας, τα οποία είναι από τα πιο χαρακτηριστικά και της σύγχρονης ζωής μας», όπως λέει εξάλλου επιμελητής της έκθεσης Wolfram Koeppe.

    Αυτόματο από επιχρυσωμένο χαλκό και μπρούντζο (Γερμανία α΄μισό 17ου αιώνα)

    Η έκθεση «Making Marvels», η πρώτη  στη Βόρεια Αμερική με αυτό το θέμα, του συνδυασμού δηλαδή της τέχνης, της επιστήμης και της τεχνολογίας με την ψυχαγωγία παρουσιάζεται σε τέσσερις ενότητες, αφιερωμένες στους κύριους τύπους αντικειμένων, που περιλαμβάνονται σ΄αυτήν: Πολύτιμα μέταλλα, αντικείμενα «Kunstkammer» (όρος που χρησιμοποιείται στις γερμανόφωνες επαρχίες γι΄αυτές τις συλλογές), πριγκιπικά εργαλεία και αυτόματα κινούμενα ρολόγια ή αυτόματα.

    Επιτραπέζιο ρολόι με αστρονομικές πληροφορίες. Από επιχρυσωμένο μπρούντζο (Γερμανία,1568)
    Περίτεχνο αντικείμενο από χρυσό, πιθανώς από την Ινδία (τέλη 17ου –αρχές 18ου αιώνα)

    Στην πρώτη ενότητα περιλαμβάνεται μια σειρά από έξοχα κατασκευασμένα έπιπλα από ασήμι, που θεωρούνταν το απόλυτο σύμβολο της εξουσίας, της δύναμης και του πλούτου εκείνες τις εποχές.

    Το δεύτερο τμήμα της έκθεσης αφιερώνεται αποκλειστικά στα ασυνήθιστα αντικείμενα του Kunstkammer, που συνήθως φιλοτεχνούνταν από πρόσφατα  _την εποχή εκείνη_ ανακαλυφθέντα, φυσικά υλικά σε συνδυασμό με ασήμι ή χρυσό και με εξαιρετικά εφευρετικά σχέδια ενσωματώνοντας  συχνά τις πιο σύγχρονες γνώσεις του φυσικού κόσμου.

    Τραπέζι για τον πρίγκιπα Εστερχάζι από έβενο, ασήμι και επιχρυσωμένο ασήμι (Γερμανία, 1659)

    Η γνώση θεμάτων, όπως η φυσική φιλοσοφία, η χειροτεχνία και η τεχνολογία, που την εποχή εκείνη θεωρήθηκαν ισοδύναμες με την πρακτική σοφία, την αυτοεκπαίδευση και την ηθική αρετή αποτελούσαν εξάλλου αναπόσπαστο μέρος μιας επιτυχημένης διακυβέρνησης.  Γι΄ αυτό και ασκήσεις, όπως η μεταλλουργία, η τοπογραφία, η ωρολογοποιία, η αστρονομία και η τόρνευση ήταν μέρος της εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας των πριγκίπων στις βασιλικές αυλές όλης της Ευρώπης. Κι έτσι το τρίτο τμήμα της έκθεσης παρουσιάζει τα επιστημονικά  και χειροτεχνικά εργαλεία και τις πειραματικές συσκευές που χρησιμοποιούσαν οι κυβερνήτες, αναπτύσσοντας τις τεχνικές δεξιότητές τους, που θεωρούνταν εξόχως σημαντικές για την πριγκιπική τους ταυτότητα.

    Αυτόματο με παράσταση Άρτεμης. Από επιχρυσωμένο ασήμι (Γερμανία, 1620)
    Ασημένια ντραμς (Γερμανία, 1779)

    Η τέταρτη ενότητα τέλος περιλαμβάνει τις  καινοτομίες στη μηχανική τεχνολογία. Οι αυτόματες μηχανές ρολογιού _ ίσως τα πιο γνωστά αντικείμενα τεχνολογικής προβολής _ ήταν επίσης μια πλούσια πηγή για αλληγορίες της κυριαρχίας. Επιπλέον, καθώς οι βασιλικοί οίκοι ανταγωνίζονταν για την τεχνική υπεροχή, είχαν αναπτυχθεί πολλές καινοτομίες στη μηχανική τεχνολογία με την βασιλική υποστήριξη. Τα αυτοματοποιημένα συστήματα άλλωστε αποτελούν την απόλυτη προσπάθεια να χρησιμοποιηθούν μηχανικοί τρόποι για τη δημιουργία κινήσεων που έχουν σχέση με τη ζωή και ως εκ τούτου ήταν εξαιρετικά δημοφιλή για τον εμπλουτισμό των πριγκιπικών συλλογών από την Αναγέννηση ως τον Διαφωτισμό.

    Μικροσκόπιο από επιχρυσωμένο μπρούντζο (Γαλλία, 1750)

    Ένα από τα σημαντικότερα αντικείμενα έτσι είναι το «The Draftsman Writer», ένα σύστημα αυτοματοποιημένης γραφής του 18ου αιώνα που ενέπνευσε το βιβλίο «Η εφεύρεση του Ουγκό Καμπρέ» και αντίστοιχα της ταινίας από τον Σκορτσέζε. Γιατί ο προηγμένος μηχανισμός αυτής της εφεύρεσης, ο οποίος αποθηκεύει περισσότερες πληροφορίες από κάθε μηχανή που είχε ανακαλυφθεί ως τότε  ήταν ο πρόδρομος του υπολογιστή, της πλέον κοινής τεχνολογίας, που χρησιμοποιείται σήμερα.

    Πολύπλοκο όργανο τοπογραφίας για την χάραξη οχυρώσεων (Γερμανία, 17ος αιώνας)

    Σε κάθε ενότητα της έκθεσης εξάλλου, βίντεο και τα ψηφιακά μοντέλα αναπαράγουν αναλυτικά τα θαύματα του παρελθόντος. Η έκθεση με όλα αυτά τα επιτεύγματα ως την 1η Μαρτίου.

    Φλασκί από ταρταρούγα και ασήμι (1580)



    ΣΧΟΛΙΑ