Μια λέξη που όλοι θέλουν να ξεχάσουν, αλλά αναδείχθηκε πρώτη

Ποια λέξη θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει καλύτερα το 2020; Η προφανής βέβαια: Πανδημία. Μια ελληνική, σύνθετη λέξη από τις παν+δημος που η ερμηνεία της είναι σαφής και απλή. Για τους Έλληνες τουλάχιστον.

Πρόκειται για τη λέξη της χρονιάς επομένως, σύμφωνα με το έγκυρο, αμερικανικό λεξικό Merriam-Webster, αφού πέραν των άλλων είναι αυτή, που αναζητήθηκε περισσότερο στο Διαδίκτυο μέσα στη χρονιά. Συγκεκριμένα μάλιστα, η αναζήτηση της λέξης την 11η Μαρτίου, όταν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακήρυξε ως «πανδημία» την έως τότε αποκαλούμενη απλή «επιδημία» του νέου κορωνοϊού «αυξήθηκε κατά 115.806% σε σύγκριση με την αντίστοιχη ημέρα του 2019», όπως εξηγεί η συντακτική ομάδα του Merriam-Webster.

Και όπως δηλώνει ο Πίτερ Σοκολόβσκι, εκδότης του λεξικού «Αυτό μάλλον δεν είναι και μεγάλη έκπληξη. Συχνά μία τέτοια μεγάλη είδηση έχει και μια τεχνική λέξη, που σχετίζεται με αυτήν. Και σε αυτή την περίπτωση, η λέξη πανδημία δεν είναι μόνο τεχνική αλλά έχει αποκτήσει μία γενική έννοια. Είναι πιθανώς η λέξη, με την οποία θα αναφερόμαστε στο μέλλον, γι’ αυτή την περίοδο».

Ο ίδιος μάλιστα θεωρεί, ότι το ενδιαφέρον για την λέξη δεν προέρχεται τόσο από ερευνητές και επιστήμονες γενικώς, αλλά από τους απλούς ανθρώπους, που αναζητούσαν περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά μ΄αυτό το όρο, που συνδέθηκε με την θανατηφόρο ιό και αποτελεί απειλή για τη ζωή. Και πρόσθεσε, πως αντίστοιχα «Βλέπουμε ότι η λέξη αγάπη εμφανίζεται την περίοδο του Φεβρουαρίου, γύρω στην Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου και η λέξη cornucopia (κέρας της αφθονίας) περίπου την ημέρα των Ευχαριστιών».

Το λήμμα του λεξικού Merriam-Webster, που εκδίδεται από εκδοτική εταιρεία με έτος ίδρυσης το 1831 αναφέρει την ελληνική προέλευση της λέξης σημειώνοντας: «πανδημία», σημαίνει «εκδήλωση ασθένειας σε ευρεία γεωγραφική περιοχή (όπως πολλές χώρες ή ήπειροι) που συνήθως προσβάλλει μεγάλο μέρος του πληθυσμού». Και προσθέτει στη συνέχεια, ότι ετυμολογικά έχει ελληνικές ρίζες, επεξηγώντας τα συνθετικά της «παν» και «δημος»

Μπορεί για τους Έλληνες όμως, η λέξη πανδημία να είναι αρχαία, στη Δύση όμως φαίνεται να εμφανίζεται περί τα μέσα του 1600, όταν άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως για «καθολικές» συνθήκες. Υπάρχει μάλιστα ειδική αναφορά σε αυτήν σε ιατρικό κείμενο της δεκαετίας του 1660. Έτσι υιοθετήθηκε από όλες οι λατινογενείς γλώσσες αλλά ακόμη και από αυτές που γράφονται με κυριλλικό αλφάβητο.

Έτσι: pandemic είναι στα αγγλικά. pandémie στα γαλλικά. Pandemie στα γερμανικά. Pandemia στα ισπανικά, ιταλικά, πορτογαλικά και τα πολωνικά. Pandemi είναι στα δανικά, τα νορβηγικά και τα τούρκικα. pandemisk στα σουηδικά. Και пандемия (παντεμίγια) στα ρώσικα.

Το 2019 πάντως ως Λέξη της Χρονιάς είχε αναδειχθεί κάτι πολύ ουδέτερο, κυριολεκτικά: η ουδέτερη αντωνυμία «αυτοί» (they), που χρησιμοποιείται στα αγγλικά για όσους δεν θέλουν να ταυτοποιούνται ούτε ως άνδρες, ούτε ως γυναίκες. Για το 2018 είχε αναδειχθεί η λέξη «δικαιοσύνη» και το 2017, η λέξη «φεμινισμός».