Μαρία Κουτσομάλλη: Ίδρυμα Γουλανδρή και Χρόνης Μπότσογλου

Ο Χρόνης Μπότσογλου έφυγε από τη ζωή το 2022. Έτσι η αναδρομική που διοργανώνει το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Άνδρο μπορεί να θεωρηθεί καίρια.

Την έκθεση που τιτλοφορείται Χρόνης Μπότσογλου, Η αδιάλλακτη ειλικρίνεια της ενσυναίσθησης, επιμελείται η ιστορικός τέχνης Μαρία Κουτσομάλλη Moreau. Ο πατέρας της  Κυριάκος Κουτσομάλλη, ο περίφημος διευθυντής του Ιδρύματος, υπήρξε ο πιο στενός συνεργάτης του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή. Η ίδια παραμένει επί σειρά ετών υπεύθυνη της καταπληκτικής συλλογής, αφού εξ απαλών ονύχων γαλουχήθηκε ανάμεσα στα αριστουργήματά της (πέρα από τις ακαδημαϊκές σπουδές της).

Στην έκθεση παρουσιάζονται περισσότερα από εκατό έργα, σχέδια με μολύβι, παστέλ, ελαιογραφίες, ακουαρέλες, μπρούντζινα, ορειχάλκινα και γύψινα καλύπτοντας την περίοδο 1953 – 2018. Περισσότερα από εξήντα πέντε χρόνια, συμπεριλαμβάνοντας μάλιστα την πιο γόνιμη περίοδο της δημιουργικής του διαδρομής.

Ανθρωποκεντρισμός και Μεταφυσική

Όπως παιγνιωδώς είχε σημειώσει ο Πικάσο, οι μεγάλοι ζωγράφοι κλέβουν, δεν μιμούνται. Ο Χρόνης Μπότσογλου αφομοίωσε επιρροές από κορυφαίους δασκάλους –Βαν Γκογκ, Τζιακομέτι, Μπέικον μεταξύ άλλων. Η επιμειξία των αναφορών αυτών οδήγησε στην ωρίμανση της εντελώς δικής του αισθητικής γλώσσας.

Κύριο χαρακτηριστικό της παρέμεινε από την αρχή ως το τέλος, ο ανθρωποκεντρισμός και η μεταφυσική της. Μορφές θαρρείς ασκητικές, εμποτισμένες με βουβή οδύνη, και την αέναη απόπειρα να συλλάβει την ουσία, το αυθεντικό, το αληθινο. Ουδετερότητα στην έκφραση των μορφών, έκρυβε τις πάλλουσες διακυμάνσεις του ψυχισμού τους, σε μια ζωγραφική άκρως εσωτερική.

Στην έκθεση περιλαμβάνονται και πίνακες από τη σειρά Νέκυια, όπου ο σπουδαίος ζωγράφος ουσιαστικά συναντά τα φαντάσματά του. Για ορισμένους ειδικούς θεωρούνται οι σημαντικότερες συνθέσεις του. Από τη Συλλογή Σωτήρη Φέλιου.

Όπως σημειώνει η επιμελήτρια, το στοιχείο της ευαλωτότητας, του τρωτού της ύπαρξης, διαπερνάει σχεδόν όλα τα πορτρέτα του Χρόνη Μπότσογλου. Αλλά δεν προκύπτει μόνο από το εκάστοτε μοντέλο που ποζάρει κάθε φορά.

«Αφοπλίζει επίσης τον θεατή, ο οποίος, μπροστά σε μια αλήθεια τόσο ωμή, πιάνει τον εαυτό του να αναγνωρίζει και δικά του στοιχεία στο υλικό που έχει χρησιμοποιήσει ο καλλιτέχνης. Αυτή η αγάπη για τον κόσμο του ζωντανού, έμπλεη από μια τρυφερότητα εντελώς απαλλαγμένη από κάθε είδους συγκατάβαση, επαναλαμβάνεται σε μια σειρά θεματικών που αγαπούσε ο Μπότσογλου».

Ο Χρόνης Μπότσογλου παράλληλα με τη ζωγραφική, ασχολήθηκε με τη χαρακτική (κυρίως οξυγραφία, λιθογραφία) και τη γλυπτική. Πραγματοποίησε περισσότερες από τριάντα ατομικές εκθέσεις  στην Ελλάδα ενώ συμμετείχε σε εκατοντάδες ομαδικές εκθέσεις εντός και εκτός της χώρας.

Ζωγράφος των ονείρων

Η συλλογή Ερωτικά (2011) με ακουαρέλες, ανάγλυφα σε μπρούτζο και σχέδια με γραφίτη, θεωρήθηκε ιδιαιτέρως προκλητική όχι μόνο ως προς το περιεχόμενό της. Εν πολλοίς αυτοβιογραφικό. Αλλά και στην απόδοση των μορφών, στην ζωντάνια της σύνθεσης. Δύο χρόνια αργότερα, παρουσίασε μια τελευταία έκθεση με θέμα τοπιογραφίες, ασυνήθιστο για την πρακτική του.

Η σύζυγός του Ελένη υπήρξε σταθερό μοντέλο στα έργα του Μπότσογλου. Τη γνώρισε το 1962. Χαρακτηριστικό το έργο «Έγκυος» (στις δίδυμες κόρες τους) που παρουσιάζεται στην έκθεση με τη διαπεραστική ματιά της να δεσμεύει αμέσως τον θεατή.

Ο ίδιος ο Χρόνης Μπότσογλου είχε επισημάνει: «Ενας ζωγράφος είναι ζωγράφος ακόμη και όταν δεν ζωγραφίζει. Ακόμη κι όταν κάνει έρωτα, κι όταν κοιμάται. Οχι γιατί προτιμά χρωματιστά προφυλακτικά ή ονειρεύεται πολύχρωμα όνειρα, αλλά γιατί έμαθε να ζει σπουδάζοντας την τέχνη του, και μέσα από αυτή τη σπουδή του έμαθε της ζωής τα πράγματα».

Ο Χρόνης Μπότσογλου υπήρξε επίσης καθηγητής ειδικού βάρους στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών. Για την ευφράδεια λόγου, για τις γνώσεις του, για την πνευματικότητά του. Εξελέγη καθηγητής το 1989 και πρύτανης από το 2001 έως το 2006.

Ο ίδιος εξάλλου είχε σπουδάσει στην ΑΣΚΤ, μαθητής του Γιάννη Μόραλη. Ύστερα ολοκλήρωσε τριετείς σπουδές στην περίφημη σχολή καλών τεχνών (École Supérieure des Beaux Arts) του Παρισιού.

Άλλωστε έγραψε και βιβλία: Ημερολόγια ταξίδια (εκδόσεις Γαβριηλίδη, 1994), Ψευτοδοκίμια (εκδόσεις Καστανιώτη, 2000) και Το χρώμα της σπουδής (εκδόσεις Πατάκη, 2005). Ανάμεσά τους και την ποιητική συλλογή Σπουδή στο μαύρο (εκδ. Περίτεχνον, 1998).

Η συμμετοχή της οικογένειας

Όπως επισημαίνουν οι διοργανωτές της έκθεσης, τα γραπτά του απηχούν τα έργα του με την έννοια ότι έχουν γεννηθεί μέσα σε μια «γνήσια έγνοια για ειλικρίνεια. Αυτή η αδιάλλακτη ειλικρίνεια, την οποία επέβαλλε συχνά και απέναντι στον ίδιο τον εαυτό του, δεν έπαψε ποτέ να συνοδεύεται από ενσυναίσθηση». Έτσι εξηγείται και ο τίτλος της έκθεσης.

Η αναδρομική περιλαμβάνει και τα «ζωγραφικά κεφάλαια» (όπως ο ίδιος συνήθιζε να αποκαλεί τα γραπτά του). Πλαισιώνεται περαιτέρω από πλούσιο ανεκδοτολογικό υλικό αλλά και έργα – ορόσημα που φιλοτέχνησε ο Χρόνης Μπότσογλου. Η ποικιλία αυτή οφείλεται στη γενναιόδωρη συμμετοχή της οικογένειας του ζωγράφου αλλά και σε συλλέκτες, ιδιώτες και θεσμούς που προθυμοποιήθηκαν να προικίσουν την έκθεση με σπάνιες και αποκαλυπτικές συνθέσεις.

Αδελφικές σκέψεις και σχέσεις

Τέλος, το ύφος της έκθεσης προσδιορίζεται από τις «Αδελφικές σκέψεις». Πρόκειται για φανταστικό διάλογο ανάμεσα στον Χρόνη Μπότσογλου και τους δασκάλους του. Αναδεικνύει την «αδελφοσύνη», το ψυχικό δέσιμο και η συνάφεια ανάμεσα στους καλλιτέχνες σε ό,τι αφορά τους προβληματισμούς, τις προσδοκίες αλλά και τη θέαση του κόσμου μέσα από μια κοινή στάση ευαισθησίας, ανθρωπισμού και ομορφιάς.

Το ίδιο ισχύει και για τον δίγλωσσο κατάλογο της έκθεσης που περιλαμβάνει σημείωμα της Μαρίας Κουτσομάλλη και εκδίδεται από το Ίδρυμα Γουλανδρή σε επιμέλεια από τη Μικρή Άρκτο. Ο κατάλογος περιέχει αναλυτικό χρονολόγιο, μαρτυρίες του Χρόνη Μπότσογλου, φωτογραφικά τεκμήρια, αδημοσίευτα τα περισσότερα, παραχώρηση της οικογένειας.

Πληροφορίες

Χρόνης Μπότσογλου

Η αδιάλλακτη ειλικρίνεια της ενσυναίσθησης

Διάρκεια έως 01.10 2023

Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Άνδρος

Οδός Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή

Χώρα Άνδρου 845 00,

Τ. 22820 22444,
F. 22820 22490,
E. [email protected]

Κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα πραγματοποιούνται ξεναγήσεις για το κοινό σε ελληνικά και αγγλικά (για τον μήνα Αύγουστο) καθώς και εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά διαφορετικών ηλικιών και οικογενειακές ξεναγήσεις από μέσα Ιουλίου έως τέλη Αυγούστου.