Λένα Διβάνη: Το σοβαρό μέσα από το χιούμορ

Η Λένα Διβάνη εκτός από τα κοινωνικά βιβλία που γράφει, παραμένει και εξαιρετική ευφυολόγος. Τελευταία δήλωσε «όσοι βρίζουν, έχουν στερηθεί». Τα βιβλία της αποτελούν ευθύβολες και διαυγείς ακτινογραφίες της στιγμής. Και αν πάντα αποδεικνύεται ευπώλητη, οφείλεται στη συνείδησή της, που συλλαμβάνει την καίρια στιγμή, με τον αυθορμητισμό και τη ζωντάνια του παιδικού βλέμματος.

Αυτή τη φορά η πολυγραφότατη Λένα Διβάνη γράφει τη νουβέλα Για την καρδιά και το συκώτι του (εκδ. Πατάκη, 2023).

Στο βιβλίο αυτό, ο άνδρας λάμπει δια της απουσίας τους, παραμένει κλινικά νεκρός. Έτσι, σύζυγος, ερωμένη και μάνα διασταυρώνουν τα ξίφη τους πάνω από το (επίμαχο) κρεβάτι του. Καθεμία τον διεκδικεί σαν να πρόκειται για ενεργό πρόσωπο ή και αντικείμενο ιδιοκτησίας τους. Ενώ η πραγματικότητα απέχει από τη φαντασία τους, εκείνες στροβιλίζονται σαν δορυφόροι γύρω από την ύπαρξή του και οι συγκρούσεις τους, μέσα από πολλές ανατροπές, θα οδηγήσουν στο μοιραίο τέλος.

Βία επτά μήνες πριν, στο προηγούμενο βιβλίο το Εργαζόμενο αγόρι (εκδ. Πατάκη, 2023), η Λένα Διβάνη έγραψε για τον φέρελπη και ανικοναποίητο νεαρό από την Κρήτη ονόματι Χάρη. Σε ένα σύμπαν φανταστικό, μητριαρχικό, με κοινωνίες που διοικούνται από γυναίκες. Ένα τρυφερό ανάγνωσμα που αναποδογυρίζοντας τα δεδομένα, αποκαλύπτει το τραγικό κενό της σημερινής κοινωνίας. Στρέφει το βλέμμα με τρόπο ανάλαφρο και στηλιτευτικό στις πραγματικές ουμανιστικές αρχές, την αγάπη, την εμπιστοσύνη, τη βεβαιότητα της ανθρώπινης αγκαλιάς.

Αλλά όπως είχε δηλώσει ο κλασικός ευφυολόγος Όσκαρ Ουάλντ, το σοβαρό να αποδίδεται με ελαφρότητα και το ελαφρύ με σοβαρότητα.

1111

Από το παρελθόν της

Η ίδια η Λένα Διβάνη έχει εξηγήσει ότι οι γονείς της σε μια άλλη γενιά ταλαιπωρήθηκαν στον γάμο τους.  Και ότι η ίδια στην προσωπική της ζωή επέλεξε να διατηρήσει την ελευθερία της στο σπίτι της το οποίο εξακολουθεί να χρησιμοποιεί ως ησυχαστήριο συγγραφής και μελέτης.

Όπως όμως σημειώνει και η συγγραφέας στην αφιέρωση στο Εργαζόμενο αγόρι, «Μπαμπά, μαμά, για εσάς που προσπαθούσατε πάντα ν’ αφήσετε τις πόρτες και τα παράθυρα του μυαλού μας ανοιχτά (παρά το συνεχές άγχος σας ότι θα κρυώσουμε…)», οι γονείς της υπήρξαν υπερπροστατευτικοί αλλά τής πρόσφεραν ανοιχτούς πνευματικούς ορίζοντες.

Πάταγος

Η Λένα Διβάνη δίδασκε Ιστορία Εξωτερικής Πολιτικής στη Νομική Σχολή Αθηνών μέχρι που παραιτήθηκε το 2022 με μια δήλωση που δημιούργησε πάταγο:

Το ελληνικό πανεπιστήμιο μου θυμίζει όλο και πιο πολύ τους στίχους από το Second coming του Yeats:

The best lack all conviction, while the worst
Are full of passionate intensity…

Άρα κατά πάσα πιθανότητα the center cannot hold.
Γι’ αυτό και σήμερα υπέβαλα την παραίτησή μου από τη σχολή.

Σε μετάφραση Σεφέρη τα θραύσματα από το ποίημα Η δευτέρα παρουσία από τον κορυφαίο ιρλανδό ποιητή Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς, που χρησιμοποίησε στη δήλωσή της:

Οι καλύτεροι χωρίς πεποίθηση, ενώ οι χειρότεροι
Είναι γεμάτοι από την ένταση του πάθους. {…} το κέντρο δεν αντέχει {…}.

Αργότερα εξήγησε τους λόγους της παραίτησής της με νηφάλιο τρόπο διατυπώνοντας τη φοβερή αυτονόητη αλήθεια.

Δική της σχολή

Πέρα από τις επιστημονικές μελέτες της, η Λένα Διβάνη έχει γράψει δώδεκα μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων που έχουν μεταφραστεί σε ξένες γλώσσες. Πολλά βιβλία της διασκευάστηκαν για την τηλεόραση ενώ κυκλοφορεί συγκεντρωτικός τόμος με θεατρικά της έργα και τέσσερα παιδικά βιβλία.

Τα βιβλία Η εδαφική ολοκλήρωση της Ελλάδας (1830-1947) και το μυθιστορηματικό ντοκουμέντο Ζευγάρια που έγραψαν την ιστορία της Ελλάδας (εκδόσεις Πατάκη, 2019) παρουσιάστηκαν από την ίδια στο Cosmote History (με δικό της σενάριο).

Με την απαρασάλευτη επιθυμία της από μικρό παιδί να συλλάβει την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης και να κατανοήσει τον κόσμο, η Λένα Διβάνη αφήνει πάντα στις σελίδες της απτά ίχνη της πραγματικότητας.