Χάρης Βλαβιανός: Αντιμέτωπος και πάλι με τη Λουίζ Γκλικ (Νόμπελ 2020)

Ο βραβευμένος ποιητής και εκδότης Χάρης Βλαβιανός αντικρίζει και πάλι τη Λουίζ Γκλικ στην ποιητική συλλογή Η άγρια Ίρις (εκδ. Στερέωμα, 2021).

Δεν πέρασε καιρός από τότε που ο ίδιος μετέφρασε έξοχα (με τη Δήμητρα Κωτούλα) την Πιστή και ενάρετη νύχτα (εκδ. Στερέωμα, 2021). Λίγο νωρίτερα (το 2020) η κορυφαία ποιήτρια Λουίζ Γκλικ είχε τιμηθεί με το Νόμπελ για το σύνολο της προσφοράς της.

Η άγρια Ίρις απέσπασε το βραβείο Πούλιτζερ το 1993.

Η επιτροπή των ειδημόνων είχε τότε σχετικώς σημειώσει: «Εξαιρετική ποιητική σύνθεση για τον καιρό της ανθοφορίας αλλά και του μαρασμού, που αποτυπώνει αριστοτεχνικά την τραγική ομορφιά της ζωής, σε όλες τις μορφές της».

Η Λουίζ Γκλικ ενεργοποιεί την παραβολή και το μύθο για να μεταφέρει τον ίλιγγο των ταλαντεύσεων του σύγχρονου ανθρώπου.

Η γυναικεία φύση διατηρεί τη θέση και το συμβολισμό της στην ποίηση της Γκλικ αλλά η σημαντική ποιήτρια την υπερβαίνει. Ανοίγεται στο πέλαγος άλλων δυσθεώρατων δυνάμεων. Στον έρωτα της αμαρτίας, στην έλξη του χάους, στον οίστρο του πένθους.

Η άγρια Ίρις

Στο τέλος του μαρτυρίου μου
υπήρχε μία πόρτα.

Άκουσέ με: αυτό που ονομάζεις θάνατο
το θυμάμαι.

Πάνω μας, θόρυβοι, κλαδιά πεύκου που 

θροΐζουν.

Έπειτα τίποτα. Ο αδύναμος ήλιος

τρεμόπαιξε πάνω στην ξηρή επιφάνεια.

Είναι τρομερό να επιζείς

ως συνείδηση

θαμμένη στη σκοτεινή γη.

Έπειτα τελείωσε: αυτό που φοβάσαι, να

είσαι

ψυχή και ανήμπορη

να μιλήσεις, να τελειώνει απότομα, η

σκληρή γη

να κάμπτεται λιγάκι. Κι αυτό που 

νόμισα πως ήταν

πουλιά που αναπηδούν στα

χαμόκλαδα.

Εσύ που δεν θυμάσαι

το πέρασμα από τον άλλο κόσμο

σου λέω πως θα μπορούσα να μιλήσω

ξανά: ό,τι

επιστρέφει από τη λήθη επιστρέφει

για να βρει φωνή:

από το κέντρο της ζωής μου αναδύθηκε

ένα μεγάλο συντριβάνι, βαθυκύανες

σκιές σε γαλάζιο θαλασσινό νερό.

Όπως επισήμαναν οι κριτές στο Πούλιτζερ, «ιδιαίτερα στη συλλογή Η άγρια Ίρις, το στοιχείο της παραβολής προσδίδει στον κήπο – τον φανταστικό χώρο μέσα στον οποίο αναπτύσσονται οι φωνές της ποιητικής σύνθεσης– βιβλική και μυθολογική χροιά».

Ωστόσο, παρότι η προοπτική της παραμένει μακροσκοπική, το ύφος της Γκλικ εμμένει στη μικρογραφία της καθημερινότητας. Το φίλτρο της ποιητικής της μετατρέπει το μπανάλ σε ρυθμό και καθαρτήριο αίσθημα.

Η καθημερινή της γλώσσα λοιπόν «μεταρσιώνεται μέσω της λεπτής επεξεργασίας του στίχου, των αιφνίδιων τομών, των ελλείψεων και των πολλαπλών βιβλικών και μυθολογικών αντηχήσεων στον πυρήνα των ποιημάτων», παρατηρούν οι ίδιοι.

Με τον τρόπο του Βλαβιανού

Σε αυτό θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι «συγγενεύει» με το Χάρη Βλαβιανό.

Τηρουμένων των αναλογιών, η υψηλή πειθαρχία, η καθαρή στιχουργική, η τάση προς τον οραματισμό, την αναπόληση, τη νοσταλγία. Η μελαγχολική αποξένωση από την πραγματικότητα. Η άντληση της έμπνευσης από τον έρωτα και το θάνατο. Ποιότητες ανάλογες που ίσως εντάσσουν αμφότερους τους ποιητές σε μία μεταρομαντική παράδοση.

Παίζει ρόλο ίσως και η αγγλοσαξονική επιρροή -κοινή φλέβα και για τους δύο. Ο Χάρης Βλαβιανός με την οξφορδιανή του παιδεία, έχει αναμετρηθεί με τις κορυφογραμμές της αγγλικής γλώσσας: Κάμινγκς, Άσμπερι, Κάρσον, Μπλέικ, Στίβενς, Ντίκινσον, Πάουντ και Έλιοτ.

Γράφει για την Ποίηση (Adieu, 1996):

Διαβάζοντάς την όμως

με απόλυτη αποστροφή

ανακαλύπτει κανείς

μέσα στις άγχρωμες σελίδες της

έναν τόπο προορισμένο για το αυθεντικό:

έναν φανταστικό κήπο

με πραγματικές αλέες

όπου το πτυχωτό μαύρο φόρεμα της κ. Μούρ

σαρώνει με ρυθμική μεγαλοπρέπεια

τα νεκρά φύλλα τω ενδοιασμών μας.

Μεταφραστική δεινότητα

Το 2020, ο Χάρης Βλαβιανός τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης λίγες μέρες ύστερα από την έκδοση της δίγλωσσης μετάφρασης του ποιήματος Waste Land, ίσως το κορυφαίο του Τ.Σ. Έλιοτ. Θεωρείται το ιδρυτικό κείμενο της σύγχρονης ποίησης.

Εκείνος αποδίδει τον τίτλο ως Άγονη Γη (εκδ. Πατάκη, 2ο20). Πολλοί ποιητές έχουν προσπαθήσει να τον αποδώσουν με διάφορους τρόπους και μεικτά αποτέλεσματα. Η πειστική προσθήκη του Χάρη Βλαβιανού αποτελεί ευθεία αναμέτρηση με την έως τώρα εδραιωμένη μεταφορά του ως Έρημη Χώρα, που καθιερώθηκε στην ελληνική γλώσσα με τη μετάφραση του Σεφέρη.

Ας σημειωθεί ότι η συμβολή του Χάρη Βλαβιανού δεν περιορίζεται μόνο στην ποιητική έκφραση αλλά και στη διάδοσή της. Εδώ και είκοσι περίπου χρόνια εκδίδει το εξαμηνιαίο περιοδικό Ποιητική -το πιο έγκριτο στην Ελλάδα.

Η Λουίζ Γκλικ έχει παραδώσει δέκα τρεις ποιητικές συλλογές (και δύο δοκίμια). Έχει αποσπάσει τα βραβεία National Book Award, National Book Critics Circle Award, Bollingen Prize for Poetry και το Wallace Stevens Award της Ακαδημίας Αμερικανών Ποιητών.

Εν κατακλείδι, με την Άγρια Ίρις «Η Λουίζ Γκλικ μεταφέρει με ενάργεια την οξύτητα του οράματός της».

Πληροφορίες

Η ΑΓΡΙΑ ΙΡΙΣ
Louise Glück
Εκδόσεις Στερέωμα, 2021
Σελίδες 168
Τιμή 15,00€

Διαβάστε επίσης Δάκης Ιωάννου: Εμπιστεύεται το έργο του Ανδρέα Μελά στο ΔΕΣΤΕ Αθήνας

Ακολουθήστε το mononews.gr στο Google News για την πιο ξεχωριστή ενημέρωση