«Επίκληση για ελπίδα», όψη της έκθεσης στη Μπενάλε της Βιέννης
Εκατοντάδες δέντρα που κάηκαν από δασικές πυρκαγιές στην Αυστρία αποτέλεσαν το υλικό για την εντυπωσιακή έκθεση — που θα μπορούσε να την πει και κανείς καταγγελία ή όμως και ελπίδα—, η οποία παρουσιάζεται στην Μπιενάλε της Βιέννης, που έχει ως θέμα της την κλιματική αλλαγή και την προστασία της φύσης.
«Επίκληση για ελπίδα» είναι ο τίτλος της εγκατάστασης, που δημιούργησε το αγγλο-ινδικό στούντιο Superflux στο Μουσείο Εφαρμοσμένων Τεχνών της αυστριακής πρωτεύσας, προτείνοντας στους επισκέπτες μια περιήγηση σε ένα «πραγματικό» δάσος, που αναγεννάται μετά την καταστροφή. Λειτουργώντας ως μία πρόσκληση στην ανθρωπότητα να επανεκτιμήσει τη θέση της στον πλανήτη και να οδηγηθεί μέσα από την τέφρα των καμένων δέντρων σ΄ έναν νέο, πράσινο κόσμο
Συνολικά 415 νεκρά δέντρα χρησιμοποιήθηκαν γι΄ αυτόν τον σκοπό και αφού τα έσυραν με άλογα από την περιοχή της πυρκαγιάς, τα επεξεργάσθηκαν ώστε να τα απαλλάξουν από τις τοξικές ουσίες και τέλος τα μετέφεραν στο μουσείο.
Οι μαυρισμένοι από τη φωτιά κορμοί τοποθετήθηκαν σε διάταξη συμμετρικού πλέγματος, ώστε ο θεατής να περνά ανάμεσά τους υποχρεωτικά, ώσπου να φθάσει στο κέντρο της εγκατάστασης, που είναι μια ζωντανή όαση με όλη τη χαρά της φύσης. Εκεί, όπου πολλά είδη ζουν σε αρμονία προσφέροντας μια υπόσχεση εναλλακτικής ζωής: Περί τα τριάντα διαφορετικά είδη δέντρων, όπως βελανιδιές, μηλιές και ασημένιες σημύδες αλλά και χαμηλή βλάστηση από βρύα, χόρτα, λειχήνες και θάμνους κάθε είδους – όλα τους μάλιστα θα αναπτύσσονται κανονικά καθ΄ όλη τη διάρκεια στης έκθεσης _ συνθέτουν ένα ειδυλλιακό περιβάλλον.
Πόσο μάλλον, που στο κέντρο τους βρίσκεται μια μικρή, στρογγυλή λίμνη, πισίνα για την ακρίβεια, που προσφέρει όμως και μιαν απρόσμενη εμπειρία. Καθώς ο επισκέπτης σκύβει πάνω της δεν θα δει τον εαυτό του, όπως θα ήταν το αναμενόμενο αλλά ένα άλλο πλάσμα, λύκο, λίγκα ή βίσωνα, που έρχεται να πιεί νερό. Πρόκειται στην πραγματικότητα για πλάνα που τραβήχτηκαν από υποβρύχιες κάμερες, τοποθετημένες στις υδάτινες δεξαμενές ζώων στον αυστριακό ζωολογικό κήπο Alpenzoo Innsbruck ενώ η όλη σύνθεση συνοδεύεται από τους ανάλογους ήχους, έτσι ώστε τελικά το σύνολο να οδηγεί τον καθένα σ΄ένα προσωπικό ταξίδι, από τις καταστροφές που έχει προκαλέσει η κλιματική κρίση στη δυνατότητα ανανέωσης και σε μια βαθύτερη σύνδεση με τη φύση.
Η «Επίκληση για ελπίδα» είναι έτσι ένα φανταστικό όραμα ενός μετα-ανθρωποκεντρικού τοπίου όπου οι άνθρωποι μαθαίνουν να ζουν σε αρμονία με τη φύση.
«Το σημείο εκκίνησης για την εγκατάσταση είναι η ιδέα, ότι η κλιματική αλλαγή είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα μιας κοσμοθεωρίας που βλέπει τη φύση ως έναν εκμεταλλεύσιμο πόρο και όχι ένα περίπλοκο και διασυνδεδεμένο σύστημα ζωής. Εμείς δεν εξετάζουμε απλώς τρόπους αποφυγής της κλιματικής κρίσης, αλλά βλέπουμε πέρα από την οικολογική καταστροφή, στον κόσμο του μέλλοντος και του ανθρώπου μέσα σ΄αυτόν», λέει Jon Ardern, συνιδρυτής του Superflux.
Για τον ίδιο, η μόνη διέξοδος απ΄αυτό το δίλημμα είναι να αλλάξουμε εντελώς τον τρόπο που βλέπουμε τον εαυτό μας και τη σχέση μας με τη φύση. Και όπως λέει ο έτερος ιδρυτής της Superflux, Anab Jain.
«Αντί να βλέπουμε τους ανθρώπους ως ξεχωριστούς από τη φύση, πρέπει να καταλάβουμε ότι είμαστε μέρος της. αυτής. Αλλάζοντας ριζικά τη στάση μας απέναντι στα φυσικά συστήματα και την οικολογία του πλανήτη μας, έχουμε την καλύτερη ευκαιρία να αντιστρέψουμε τη ζημιά που έχουμε κάνει. Να αναρωτηθούμε, πώς θα μπορούσαμε εμείς, άνθρωποι και μη, να ασχοληθούμε πραγματικά με τη συνεργατική ζωή».
Σύμφωνα με το μήνυμα που θέλει να δώσει το έργο άλλωστε, αλλά και το ίδιο το θέμα της Μπιενάλε «Πλανήτης Αγάπη: Προστασία του κλίματος στην ψηφιακή εποχή» κάθε στοιχείο της εγκατάστασης έχει σχεδιαστεί έτσι, ώστε να επιβιώσει και μετά την έκθεση με στόχο την εξουδετέρωση του αποτυπώματος άνθρακα, που άφησε η υλοποίησή της.
Μόλις η Μπιενάλε τελειώσει τον Οκτώβριο, η Superflux σχεδιάζει να δωρίσει τα ζωντανά δέντρα σε σχολεία και να χρησιμοποιήσει τα καμένα δέντρα ως κομπόστ, που στη συνέχεια θα χρησιμεύουν στην καλλιέργεια ενός κήπου στην Βιέννη, συμβάλλοντας έτσι στον εμπλουτισμό της βιοποικιλότητας του αστικού τοπίου.
«Θέλουμε να σκεφτούμε, πώς εμείς οι άνθρωποι εμπλεκόμαστε οικολογικά, οικονομικά και συναισθηματικά με όλα τα είδη του πλανήτη. Και ότι είμαστε μέρος μιας μεγαλύτερης οικολογίας και όχι οι κύριοι της φύσης. Μέσα σε αυτό το περίπλοκο οικοσύστημα, όλοι παίζουμε ρόλο στην αμοιβαία επιβίωση και εξέλιξη. Χωρίς αυτό, παύει να υπάρχει», όπως λέει ο Anab Jain.
Η Μπιενάλε της Βιέννης χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Έρευνα και Καινοτομία.
