Αλέξης Παπαχελάς: Ρίχνει φως στο σκοτεινό δωμάτιο που καθόρισε την Ιστορία

Τον ασκό του Αιόλου ανοίγει o Αλέξης Παπαχελάς με το Ένα σκοτεινό δωμάτιο 1967-1974 (εκδ. Μεταίχμιο).

Αναμένεται με αυξημένο ενδιαφέρον μέσα Οκτωβρίου. Πρόκειται για την αποτύπωση σε ένα νέο βιβλίο είκοσι πέντε χρόνων ασίγαστης έρευνας: Εμπεριέχει φοβερά καίρια και αδημοσίευτα ντοκουμέντα ρίχνοντας άπλετο φως στη ζοφερή Επταετία που καθόρισε τη σύγχρονη Ιστορία. 

«Ένα βιβλίο που δίνει απαντήσεις στο θρίλερ της δικής μου γενιάς» εξηγεί ο ίδιος. Πράγματι, πρόκειται και για μία αυτοβιογραφική στιγμή του Αλέξη Παπαχελά.

«Το 1974 ήμουν δεκατριών ετών», σημειώνει στον πρόλογο του. «’Ενιωθα ότι ζούσα και εγώ, όπως όλοι οι Έλληνες, κάτι σημαντικό που θα μας σφράγιζε για πολλές γενιές. Θυμάμαι ακόμη τη μακριά ουρά επιταγμένος βυτιοφόρων στη Νέα Ερυθραία ή τα ράντσα που είχαν τοποθετηθεί στον κήπο ενός ξενοδοχείου στην Κηφισιά για να υποδεχθούν τυχόν τραυματίες». Εκεί δηλαδή όπου μεγάλωσε ως παιδί. Και μετά που πήγε στο σχολείο, στο Κολλέγιο Αθηνών, με δημοτικό στην Κάντζα.

Σκιές στα παρασκήνια

«Θυμάμαι ακόμη να ανεβαίνουμε με τον πατέρα μου στην εθνική οδό και να αναρωτιέται αν θα συναντούσαμε τα περίφημα τανκς του στρατηγού Ιωάννη Ντάβου που θα έδιωχναν τη Χούντα, σύμφωνα με τις φήμες που είχαν κατακλύσει την πόλη», συμπληρώνει.

«Όλα αυτά, μαζί με τις σκηνές της πρώτης νύχτας της Μεταπολίτευσης με τα πλήθη να πανηγυρίζουν ξέφρενα στους δρόμους της Αθήνας, καρφώθηκαν στο μυαλό μου και μαζί ίσως και η περιέργεια να μάθω τί ακριβώς συνέβαινε εκείνες τις ώρες και μέρες».

Έτσι λοιπόν ο δημοσιογράφος και διευθυντής της Καθημερινής επιχειρεί γενναία καταβύθιση στις νωπές μνήμες της χώρας, που χρειάζονται περαιτέρω ξεκαθάρισμα. Και εντούτοις, μοιάζουν να έχουν αφεθεί στις ελληνικές καλένδες.

Περισσότερο από ποτέ, ο Αλέξης Παπαχελάς οδηγεί τον αναγνώστη πίσω από την αυλαία της Ιστορίας. Εκεί όπου διαδραματίζονται οι καθοριστικές ζυμώσεις: Ο Δημήτριος Ιωαννίδης και η παγίδα της Κύπρου, πώς ο τελευταίος ανέτρεψε τον Παπαδόπουλο, οι μηχανορραφίες των πρωτεργατών και ο ρόλος των παραγόντων της εποχής, όπως ο Αριστοτέλης Ωνάσης. Διεισδύει στον παρασκηνιακό ρόλο των Αμερικάνων (όπως μόνο εκείνος μπορεί), στα πετρέλαια στο Αιγαίο.

Γιατί σίγησαν τα ελληνικά όπλα στην Κύπρο, τι ρόλο έπαιξαν οι αμερικανικές υπηρεσίες για να σταματήσουν έναν ελληνοτουρκικό πόλεμο.
Πώς αντιμετώπιζαν οι Αμερικανοί τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και τον Ανδρέα Παπανδρέου. Οι προβλέψεις τους για τον ρόλο που θα έπαιζαν.nbsp;

Εστιάζει στο θερμό καλοκαίρι του 1974, και πάνω από όλα το κρίσιμο Πολεμικό Συμβούλιο στις 20 Ιουλίου του 1974. Συμπεριλαμβάνεται μοναδικό ηχητικό ντοκουμέντο 38 λεπτών. Ακούγονται οι φωνές του Ιωαννίδη στις συνομιλίες του με τον αρχηγό των Ενόπλων Δυνάμεων Γρηγόριο Μπονάνο. Και «ήταν στιγμές απελπισίας», όπως παρατηρεί ο ερευνητής.

Προσωπικά βιώματα

Αλλά το κίνητρο για να ξεκινήσει αυτή τη βυθομέτρηση, αρδεύτηκε από προσωπικά βιώματα. Κατά σύμπτωση, είχε συναντήσει το βασικό πρωταγωνιστή εκείνου του καλοκαιριού το 1974. Στον όροφο πάνω από το διαμέρισμα της οικογένειας Παπαχελά ζούσε η αδελφή του Δημήτρη Ιωαννίδη. Τον έβλεπαν χρόνια να επισκέπτεται το κτήριο με την ασφάλεια που περίμενε στην είσοδο, να χαιρετάει ευγενικά. Ουδείς γνώριζε περί ποιου επρόκειτο μέχρι που τον αναγνώρισαν στο εξώφυλλο του Newsweek.

Την αφήγησή του διαπνέει συγκίνηση και πάθος. Δημιουργεί ατμόσφαιρα έντασης και αγωνίας με λογοτεχνικές αρετές. Μια αναψηλάφηση της Ιστορίας που σημάδεψε τα παιδικά του χρόνια.

Τα γεγονότα εκείνου του καλοκαιρού τον συνόδευαν υπογείως και όταν ξεκίνησε τη δημοσιογραφική του καριέρα: «Πήγα στην Κύπρο, στην ακτή της απόβασης. Ομολογώ πως είναι από τις στιγμές που τοι συναίσθημα και η δουλειά μου μπερδεύτηκαν για τα καλά», σημειώνει σε τόνο επαρκώς εξομολογητικό.

Για να συνεχίσει: «Καθώς “έγραφα” τον επίλογο ενός ντοκιμαντέρ που ετοίμαζα, η εικόνα του φρουρίου στο παλιό λιμάνι της Κυρήνειας και η φωνή του μουεζίνη από ένα κοντινό τζαμί ήταν ένας δύσκολος συνδυασμός». Τα χρόνια περνούσαν και ο Αλέξης Παπαχελάς συνέχιζε την έρευνά του σαν σχολαστικός μελετητής. Το αποτέλεσμα συμπυκνώνεται στο Ένα σκοτεινό δωμάτιο, η ανάγλυφη τοιχογραφία της τραγικής εποχής. Η «συγκλονιστική αποτύπωση της ανεπάρκειας των Ελλήνων που διαχειρίζονταν τις τύχες του έθνους εκείνη τη στιγμή».

Αλλά ο συγγραφέας δεν περιορίζεται μόνο στους ημέτερους παίκτες. Η έρευνά του άπλωσε τα πλοκάμια της στα βάθη της οικουμένης για να αποτυπώσει με διαύγεια μια πινελιά στο μεγάλο καμβά της Ιστορίας. Και τον έπιανε μελαγχολία, όπως παραδέχεται, διαπιστώνοντας ότι επαναλαμβάνεται με τραγικό τρόπο, κάθε φορά.

Πολιτική ηθική

Θρυλικές φιγούρες και ανεκτίμητες εικόνες μαζί τους: Ο Μπουλέντ Ετζεβίτ («τράβηξα μια ρουφηξιά από το βαρύ άφιλτρο τσιγάρο και κατάλαβα ότι είχε έλθει η ώρα να φύγω»), ο υπουργός εξωτερικών Τζο Σίσκο («δεν το έχω σκεφτεί είναι η αλήθεια», όταν ρωτήθηκε γιατί παρέστη ο Χένρι Κίσινγκερ αντί του ιδίου στις διαπραγματεύσεις), ο τότε ομότιμός του από τη Μ. Βρετανία Τζέιμς Κάλαχαν (για την κόντρα με τον Κίσινγκερ). Έως τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον αείμνηστο Γιάννο Κρανιδιώτη και τον πλοίαρχο Βασίλειο Γαβριήλ, κυβερνήτης του υποβρυχίου που πήρε δύο φορές εντολή να πάει στην Κύπρο, μεταξύ πολλών άλλων γνωστών και λιγότερο γνωστών προσώπων.

Η απόπειρα να εκμαιεύσει από τον ίδιο τον «μοιραίο» Κίσινγκερ, τη δική του προσωπική εκδοχή…

«Αυτό που ξεκίνησε από την περιέργεια ενός εφήβου που ζούσε την Ιστορία λίγο πιο έντονα από όσο δικαιολογείτο κράτησε τελικά πολλά χρόνια. Το ταξίδι άξιζε, το αποτέλεσμα θα το κρίνουν οι αναγνώστες και η αντοχή του βιβλίου», καταλήγει.

Με πρόσβαση στο μυαλό των πρωταγωνιστών, ο Αλέξης Παπαχελάς συνθέτει εκ νέου την πολυεπίπεδη ακτινογράφηση της Επταετίας. Πρόκειται για απαράμιλλο επίτευγμα δημοσιογραφικής (και όχι μόνο) έρευνας. Ένα πολιτικό θρίλερ που θα διαβαστεί απνευστί.

Πάνω από όλα πρόκειται για έναν βαθύ και ασίγαστο στοχασμό γύρω από τα επίπονα ερωτήματα πολιτικής ηθικής και ευθύνης. Σπεύσατε.

Πληροφορίες

Αλέξης Παπαχελάς

Ένα σκοτεινό δωμάτιο 1967-1974

τιμή εκδότη: 17,91 ευρώ

Κυκλοφορεί στις 14 Οκτωβρίου 2021 από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

Διαβάστε επίσης:

Ο Αλέξης Παπαχελάς περιγράφει την εμπειρία του από τη «μάχη» με τον Covid-19 στη ΜΕΘ

Ακολουθήστε το mononews.gr στο Google News για την πιο ξεχωριστή ενημέρωση