Μάχη εκατομμυρίων για το όπλα του SAFE – Όλο το παρασκήνιο για «εθνικό όχημα και τυφέκιο»

Τεράστιο πολιτικό και επιχειρηματικό ενδιαφέρον παίρνει η υπόθεση των projects που πρόκειται να εγκριθούν και εκείνων που θα κοπούν από το πρόγραμμα SAFE από το οποίο η Ελλάδα μπορεί να πάρει 787 εκατ. ευρώ.

Το θέμα που ανέδειξε το mononews σε εκτενές ρεπορτάζ την Παρασκευή, έχει πλούσιο παρασκήνιο καθώς κανείς δεν είναι σε θέση να πει με ασφάλεια ποια τελικά έργα έχουν προκριθεί και ποια δεν θα ενταχθούν.

Έγκυρες πηγές του mononews αναφέρουν ότι τις τελευταίες εβδομάδες ασκούνται έντονες πιέσεις και παρεμβάσεις προκειμένου να γίνουν δεκτά κάποια προγράμματα εκατομμυρίων ευρώ. Και το ενδιαφέρον είναι μεγάλο τόσο από πρεσβείες όσο και από επιχειρηματίες που προφανώς έχουν έννομο συμφέρον.

Στο επίκεντρο της υπόθεσης βρίσκεται το λεγόμενο «εθνικό όχημα«, ένα πρόγραμμα ύψους 200 εκατ. ευρώ που αφορά στην προμήθεια και ανανέωση του στόλου των στρατιωτικών οχημάτων.

Αν και είχε παρουσιαστεί ως ένα από τα πιο ώριμα και στρατηγικά προγράμματα για την ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων κάποιες πληροφορίες αναφέρουν ότι δεν εντάχθηκε τελικά στο πρώτο πρόγραμμα SAFE.

Η εξέλιξη αυτή δεν σημαίνει οριστική ακύρωση, αλλά αποτελεί σαφή ένδειξη των δυσκολιών, των ανταγωνισμών και των πολιτικοοικονομικών πιέσεων που συνοδεύουν πλέον κάθε μεγάλο αμυντικό εξοπλιστικό σχέδιο.

Το πρόγραμμα του «εθνικού οχήματος» δεν αφορά απλώς την αγορά μερικών φορτηγών ή τακτικών μέσων. Πρόκειται για ένα οριζόντιο πρόγραμμα που θα επηρέαζε σχεδόν το σύνολο των Κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων, καθώς στόχος ήταν η αντικατάσταση ή ο βαθύς εκσυγχρονισμός ενός μεγάλου αριθμού οχημάτων: Από οχήματα γενικής χρήσης και logistics, μέχρι εξειδικευμένες πλατφόρμες για τη μεταφορά πυραυλικών συστημάτων, ραντάρ, αντιαεροπορικών μέσων και άλλων σύγχρονων οπλικών συστημάτων που έχει προμηθευτεί η Ελλάδα.

Μάλιστα, τέτοια οχήματα μεταφοράς είχαμε δει και στην παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου στη Θεσσαλονίκη, όπου συγκεκριμένες εταιρείες έκαναν «πασαρέλα» παρουσιάζοντας τα προϊόντα τους.

Σήμερα, μεγάλο μέρος του στόλου βασίζεται σε οχήματα ηλικίας 30, 40 ή και περισσότερων ετών. Τα ΡΕΟ και τα Stayer, γνωστά σε όλους, παραμένουν στον ελληνικό στρατό.

Πολλά από αυτά παρουσιάζουν αυξημένο κόστος συντήρησης, μειωμένη διαθεσιμότητα και περιορισμένες δυνατότητες προσαρμογής στις απαιτήσεις του σύγχρονου πεδίου μάχης. Στρατιωτικές πηγές επισημαίνουν ότι ο εκσυγχρονισμός των οχημάτων δεν είναι δευτερεύον ζήτημα, αλλά βασική προϋπόθεση για να αξιοποιηθούν αποτελεσματικά τα νέα οπλικά συστήματα που εισέρχονται ή πρόκειται να εισέλθουν σε υπηρεσία.

Ιδιαίτερα κρίσιμη θεωρείται η ανάγκη για νέα οχήματα μεταφοράς πυραύλων και άλλων βαρέων ή ευαίσθητων οπλικών συστημάτων. Τα σύγχρονα συστήματα απαιτούν πλατφόρμες με αυξημένη φέρουσα ικανότητα, καλύτερη προστασία, ψηφιακές υποδομές και δυνατότητα διαλειτουργικότητας με συστήματα διοίκησης και ελέγχου.

Τα δυο σενάρια για το εθνικό όχημα

Σύμφωνα με πληροφορίες, το «εθνικό όχημα» εφόσον τελικά δεν περιλήφθηκε στο πρώτο πακέτο του SAFE, αυτό έγινε πιθανότατα λόγω συνδυασμού παραγόντων: Κόστους, πολυπλοκότητας, αλλά και έντονου ανταγωνισμού μεταξύ διαφορετικών προγραμμάτων που διεκδικούσαν χρηματοδότηση.

Το SAFE, ως μηχανισμός, έχει συγκεκριμένα όρια και προτεραιότητες, γεγονός που αναγκάζει τις κυβερνήσεις να κάνουν δύσκολες επιλογές.

Ωστόσο, οι ίδιες πηγές ξεκαθαρίζουν ότι το πρόγραμμα δεν θεωρείται «χαμένο». Στο τραπέζι βρίσκονται δύο βασικά σενάρια:

Είτε να προχωρήσει με εθνική χρηματοδότηση, έστω και σταδιακά. Δηλαδή να προχωρήσει το πρόγραμμα με χρήματα από τον προϋπολογισμό του υπουργείου Εθνικής Άμυνας.

Είτε να μεταφερθεί χρονικά, με στόχο την ένταξή του σε ένα δεύτερο πρόγραμμα SAFE, εφόσον αυτό ενεργοποιηθεί στο μέλλον.

Η επιλογή της αναμονής δεν είναι χωρίς ρίσκο, καθώς η γήρανση του στόλου συνεχίζεται, αλλά θεωρείται από ορισμένους ως η μόνη ρεαλιστική λύση ώστε να εξασφαλιστούν ευνοϊκότεροι όροι χρηματοδότησης.

Πιέσεις, παρασκήνιο και διεθνές ενδιαφέρον

Το πρόγραμμα συνοδεύεται από ασφυκτικές πιέσεις. Επιχειρηματίες της αμυντικής βιομηχανίας, πρεσβείες χωρών με ισχυρό εξαγωγικό αποτύπωμα στον τομέα των στρατιωτικών οχημάτων, αλλά και διάφοροι ενδιάμεσοι φορείς φέρονται να ασκούν έντονο lobbying. Το διακύβευμα είναι μεγάλο, καθώς ένα τέτοιο πρόγραμμα θα εξασφάλιζε πολυετή συμβόλαια και ισχυρή παρουσία στην ελληνική αγορά.

Δεν είναι τυχαίο ότι στο πρώτο draft του σχεδιασμού εμφανιζόταν η ιταλική IVECO, μια εταιρεία με ισχυρό χαρτοφυλάκιο στρατιωτικών οχημάτων και παρουσία σε πολλές ευρωπαϊκές ένοπλες δυνάμεις.

Η IVECO συνεργάζεται στην Ελλάδα με τον επιχειρηματία Πολυχρόνη Συγγελίδη, γεγονός που προσέδιδε στο σχέδιο χαρακτήρα συνδυασμού διεθνούς τεχνογνωσίας και εγχώριας συμμετοχής. Η αναφορά αυτή, ωστόσο, προκάλεσε συζητήσεις και αντιδράσεις, εντείνοντας το παρασκήνιο γύρω από το πρόγραμμα.

Το «εθνικό τυφέκιο» εκτός σχεδιασμού

Παράλληλα, πληροφορίες αναφέρουν ότι «κόπηκε» και το πρόγραμμα για το λεγόμενο «εθνικό τυφέκιο». Εδώ οι λόγοι είναι διαφορετικοί αλλά εξίσου αποκαλυπτικοί. Το κόστος ανάπτυξης και παραγωγής ενός νέου τυφεκίου κρίθηκε υψηλό, ειδικά σε σχέση με τα άμεσα επιχειρησιακά οφέλη. Επιπλέον, το γεγονός ότι προχώρησε ένας μερικός εκσυγχρονισμός του G3 –με βελτιώσεις σε σκοπευτικά και εργονομία– μείωσε την πίεση για άμεση αντικατάσταση.

Αν και το G3 δεν θεωρείται όπλο νέας γενιάς, ο εκσυγχρονισμός του παρέχει μια προσωρινή λύση, επιτρέποντας στις Ένοπλες Δυνάμεις να αναβάλουν μια δαπανηρή επένδυση. Έτσι, το «εθνικό τυφέκιο» φαίνεται να μπαίνει στο συρτάρι, τουλάχιστον για την παρούσα φάση.

Το «εθνικό όχημα» και το «εθνικό τυφέκιο» αναδεικνύουν με τον πιο καθαρό τρόπο τα διλήμματα του σύγχρονου αμυντικού σχεδιασμού: Περιορισμένοι πόροι, πολλαπλές ανάγκες, γεωπολιτικές πιέσεις και έντονο παρασκήνιο. Η βασική διαφορά είναι ότι το πρώτο θεωρείται αναντικατάστατο για τη λειτουργία και τη βιωσιμότητα των Ενόπλων Δυνάμεων, ενώ το δεύτερο μπορεί προς το παρόν να περιμένει.

Η πρόταση της ONEX

Υπενθυμίζεται ότι από το πρόγραμμα SAFE έμεινε εκτός και η πρόταση του Πάνου Ξενοκώστα σε συνεργασία με την ONEX, η οποία αφορούσε τη ναυπηγική βιομηχανία και ειδικότερα την ενίσχυση και περαιτέρω ανάπτυξη των ελληνικών ναυπηγείων. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, η πρόταση περιελάμβανε παρεμβάσεις για ναυπήγηση, επισκευή και υποστήριξη πολεμικών και βοηθητικών πλοίων, την αναβάθμιση υφιστάμενων υποδομών, καθώς και τη δημιουργία ενός σταθερού πλαισίου εγχώριας υποστήριξης (MRO) για το Πολεμικό Ναυτικό.

Στόχος ήταν η ενίσχυση της ελληνικής ναυπηγικής βάσης, η μείωση της εξάρτησης από ξένα ναυπηγεία και η δημιουργία προστιθέμενης αξίας και θέσεων εργασίας στην Ελλάδα. Παρά το γεγονός ότι παρουσιαζόταν ως στρατηγικής σημασίας πρόταση για την εθνική αμυντική βιομηχανία, δεν εντάχθηκε τελικά στο πρώτο SAFE, στο πλαίσιο των επιλογών και των προτεραιοτήτων που τέθηκαν.