Η Αθήνα συγκαταλέγεται μεταξύ των πιο ευάλωτων αστικών περιοχών παγκοσμίως απέναντι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, αναφέρουν σε άρθρο τους οι Financial Times.

Η πρωτεύουσα της Ελλάδας — όπως και άλλες μεγάλες πόλεις συμπεριλαμβανομένων των Ντάλας, Λισαβόνα, Σίδνεϊ και Κέιπ Τάουν — είναι αυτό που ορισμένοι επιστήμονες αποκαλούν «εύκολος στόχος». Σε αυτές τις περιοχές, το κλίμα και οι γεωγραφικές συνθήκες τις καθιστούν εξαιρετικά ευάλωτες σε καταστροφές που σχετίζονται με την υπερθέρμανση του πλανήτη. Αυτό μπορεί να είναι πυρκαγιές, όπως εκείνες στο Λος Άντζελες τον Ιανουάριο, αλλά και πλημμύρες, όπως αυτές που σημειώθηκαν στη Βαλένθια πέρυσι. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το ένα φαινόμενο μπορεί να ακολουθεί το άλλο.

1

Αυτοί οι λεγόμενοι «εύκολοι στόχοι» «δεν έχουν βιώσει ακόμη ένα ακραίο φαινόμενο», επισημαίνει η Erin Coughlan de Perez, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Tufts και ειδικός στους κλιματικούς κινδύνους. «Ήταν τυχεροί».

Όμως οι πιθανότητες ίσως δεν είναι υπέρ τους. Με το 2025 να αναμένεται ως μία από τις θερμότερες χρονιές που έχουν καταγραφεί, παρά το φυσικό φαινόμενο ψύξης La Niña νωρίτερα φέτος, οι επιστήμονες προειδοποιούν για αυξανόμενο κίνδυνο καταστροφών που σχετίζονται με το κλίμα.

Η κλιματική αλλαγή προκαλεί αύξηση των ακραίων θερμοκρασιών, γεγονός που ενισχύει τις πυρκαγιές, ενώ οι υψηλότερες θερμοκρασίες μπορεί επίσης να οδηγήσουν σε πιο έντονες βροχοπτώσεις και πλημμύρες.

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι θερμές, ξηρές συνθήκες και οι άνεμοι που τροφοδότησαν τις πυρκαγιές στο Λος Άντζελες ήταν κατά περίπου 35% πιο πιθανές λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Στην περίπτωση της Αθήνας, μοντέλα του Χρήστου Γιαννακόπουλου από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών δείχνουν ότι, υπό ένα «σενάριο συνέχισης της σημερινής πορείας» όπου δεν σημειώνεται ουσιαστική πρόοδος στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η πόλη οδεύει προς 40 περισσότερες ημέρες ετησίως με μέγιστες θερμοκρασίες άνω των 35°C έως το 2050, σε σύγκριση με την περίοδο 1981–2000.

Θα υπάρξει μια μεγάλη πυρκαγιά

Οι επιστήμονες προσπαθούν τώρα να αξιολογήσουν ποιες πόλεις διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο από πλημμύρες, πυρκαγιές, ακραία τοπική ζέστη και άλλα ακραία φαινόμενα — και πού ενδέχεται να εκδηλωθεί η επόμενη καταστροφή.

«Αυτά τα φαινόμενα σε τοπική κλίμακα είναι εξαιρετικά σπάνια», λέει ο Guillermo Rein, καθηγητής πυροσβεστικών επιστημών στο Imperial College London, παρομοιάζοντάς τα με τον “μαύρο κύκνο”. «Είναι σχεδόν αδύνατο για οποιονδήποτε να πει: “Αυτό θα συμβεί στην Αθήνα φέτος το καλοκαίρι.”»

«Αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο, γίνονται πιο πιθανά», προσθέτει. «Μέσα στον επόμενο χρόνο θα υπάρξει μια μεγάλη πυρκαγιά που θα καταστρέψει μια μεγάλη κοινότητα. Όμως δεν έχουμε απολύτως καμία ιδέα πού θα συμβεί αυτό.»

Ο Κώστας Λαγουβάρδος, διευθυντής ερευνών στο Ινστιτούτο Περιβαλλοντικών Ερευνών και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, μιλώντας στους FT, εκτίμησε ότι η επόμενη μεγάλη φωτιά μπορεί να ξεσπάσει στον Υμηττό.

Προσομοιώσεις δείχνουν ότι, υπό ορισμένες συνθήκες, οι φλόγες θα μπορούσαν να φτάσουν κοντά στον αστικό ιστό, θέτοντας σε κίνδυνο κατοικημένες περιοχές.

Όπως αναφέρει το δημοσίευμα, «προσομοιώσεις που πραγματοποίησε με τον συνάδελφό του Θεόδωρο Γιάνναρο, έναν ατμοσφαιρικό μοντελιστή, δείχνουν πώς μια πυρκαγιά που μπορεί να ξεκινήσει στους βόρειους πρόποδες του Υμηττού θα σημείωνε «πολύ γρήγορη πρόοδο» εάν ενισχυόταν από ισχυρούς ανέμους. Χρησιμοποιώντας το ξερό δάσος και τη βλάστηση του βουνού ως πηγή καυσίμου, οι φλόγες θα μπορούσαν γρήγορα να κατέβουν προς την πόλη, κοντά στην περιοχή που στεγάζει την πανεπιστημιούπολη, στα όρια της πόλης».

Προσθέτει πως «ενώ το βουνό είναι ισχυρά προστατευμένο ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες, μια πυρκαγιά μπορεί να συμβεί».

Η ευρύτερη περιοχή της Αθήνας, όπως και άλλοι «εύκολοι στόχοι», διαθέτει το  «τέλειο μείγμα» στοιχείων που χρειάζονται για μια μεγάλη δασική πυρκαγιά, λέει στους FT ο Joe McNorton, ειδικός στα μοντέλα για την επιφανείας του εδάφους στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προγνώσεων.

Οι πυρκαγιές χρειάζονται καύσιμη ύλη — συχνά με τη μορφή βλάστησης —, πηγή ανάφλεξης, όπως ακραία ζέστη ή ανθρώπινη δραστηριότητα, και τις κατάλληλες καιρικές συνθήκες, όπως ισχυρούς ανέμους, επισημαίνει.

Όλα αυτά επιδεινώνονται από την αστική εξάπλωση. Ενώ οι δασικές πυρκαγιές δεν αποτελούν νέο φαινόμενο, καθώς είναι μέρος του οικοσυστήματος της γης επί χιλιετίες, περισσότεροι άνθρωποι ζουν τώρα κοντά σε δυνητικά μεγάλες πηγές καυσίμων.

Όπως επισημαίνεται στο ρεπορτάζ, «από τη δεκαετία του 1950, τα κτίρια στην Αθήνα εξαπλώνονται πλησιάζοντας τα βουνά, τους λόφους και τη θάλασσα που περιβάλλουν την περιοχή», δημιουργώντας σημεία ανάφλεξης για φωτιές.

Σε αυτές τις ζώνες, ένα ανθρώπινο λάθος μπορεί να προκαλέσει μια πυρκαγιά και, λόγω της συγκέντρωσης πληθυσμού, οι πυρκαγιές αυτές συνιστούν στη συνέχεια μεγαλύτερο κίνδυνο για ανθρώπινες ζωές και περιουσίες.

Ασταθή καιρικά μοτίβα καθιστούν επίσης τη φυσική βλάστηση πιο εύφλεκτη, όπως συνέβη στο Λος Άντζελες, όπου οι φωτιές εξαπλώθηκαν σε 55.000 στρέμματα, αφήνοντας πίσω τουλάχιστον 30 νεκρούς, καταστρέφοντας περισσότερες από 16.000 κατασκευές και προκαλώντας ζημιές και οικονομικές απώλειες ύψους εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Συχνά δεν υπάρχουν φυσικά αντιπυρικά φράγματα για να σταματήσουν την εξάπλωση της φωτιάς.

Μια παρόμοια κατάσταση θα μπορούσε να εκτυλιχθεί και στην Αθήνα, προειδοποιούν οι επιστήμονες, όπου μια περίοδος βροχοπτώσεων ακολουθούμενη από ξηρασία θα μπορούσε να δημιουργήσει αφθονία καύσιμης ύλης. Εκτός από τα πευκοδάση, που συχνά ξεραίνονται κατά τη διάρκεια των θερινών καυσώνων με θερμοκρασίες άνω των 40°C, είναι επίσης συνηθισμένη η θαμνώδης βλάστηση στην περιοχή. Αυτή έχει αυξηθεί καθώς η γεωργία έχει συρρικνωθεί, ενώ παράλληλα χάθηκαν τα αιγοπρόβατα που παραδοσιακά περιόριζαν τη βλάστηση, σύμφωνα με τον αναπληρωτή καθηγητή Τόμας Σμιθ του LSE.

Η εξάπλωση της βλάστησης στα όρια της Αθήνας — ή και άλλων πόλεων — συχνά σημαίνει ότι «δεν υπάρχουν φυσικά αντιπυρικά φράγματα για να σταματήσουν την εξάπλωση της φωτιάς», λέει ο McNorton, ειδικός στη μοντελοποίηση.

«Μια δασική πυρκαγιά μπορεί να βλάψει τα προάστια, ειδικά τα πιο πράσινα, αλλά το πρόβλημα δεν τελειώνει εκεί. Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος πλημμυρών», λέει ο Μιχάλης Διακάκης, ειδικός σε καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα και ακραία καιρικά φαινόμενα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Αυτός ο κίνδυνος διαρκεί έως και μια δεκαετία μετά από μια πυρκαγιά σε ορισμένες περιοχές, σύμφωνα με έρευνα του Διακάκη, και μπορεί να είναι πολύ πιο καταστροφικός για τα κέντρα των πόλεων. «Είναι εύκολο να φράξει ένα κρίσιμο ποτάμι σε ένα τμήμα του, ωθώντας το νερό έξω και πλημμυρίζοντας την περιοχή. Η πλημμύρα τελικά θα κατευθυνθεί προς το κέντρο της πόλης.»

Διαβάστε επίσης:

Δομική Κρήτης: Μείωση τζίρου κατά 24,7% το 2024 – Στα €15,6 εκατ. τα έσοδα

Χρηματιστήριο: Μάχη χαρακωμάτων στις 1730 μονάδες με τράπεζες και Coca Cola

Αξιολόγηση Δημοσίων Υπηρεσιών: Ανοίγει σήμερα η πλατφόρμα – Οι υπηρεσίες που θα «βαθμολογούνται» από τους πολίτες