«Ο Απεριποίητος Προφήτης» των Οικονομικών είχε δίκιο

Σε ορισμένα μέρη της Ευρώπης, τα αρνητικά επιτόκια δημιουργούν παράλογες καταστάσεις. Στη Γαλλία, ορισμένα εταιρικά ομόλογα πληρώνουν τόκους στην εκδοτική εταιρεία επειδή συνδέονται με ένα βασικό επιτόκιο, που έχει πέσει κάτω από το μηδέν. Στη Σουηδία, τη Δανία και τη Ελβετία, οι τράπεζες αποστρέφουν τους καταθέτες με απειλές των αρνητικών επιτοκίων. Εάν αυτό ισχύσει για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, θα πρέπει να ζήσουμε στον κόσμο του “δωρεάν χρήματος” που φαντάστηκε ο ιδεαλιστής των οικονομικών και ονειροπόλος Silvio Gesell τον 19ο αιώνα.

Ο Gesell γεννήθηκε στη Γερμανία, έκανε μια μικρή περιουσία ως εισαγωγέας στην Αργεντινή. Μετά την επιστροφή του στην Ευρώπη, έγινε υπουργός Οικονομικών της σύντομης Σοβιετικής Δημοκρατίας της Βαυαρίας το 1919, συνελήφθη και κατηγορήθηκε για προδοσία, αλλά αθωώθηκε. Συνέχισε να δημοσιεύει τις εργασίες του στο Βερολίνο, μέχρι το θάνατό του το 1930. Ο John Maynard Keynes ονόμασε τον Gesell «ένας παράξενος, υπερβολικά παραμελημένος προφήτης» και περιέγραψε την τολμηρή ιδέα του ως εξής:

Σύμφωνα με αυτή την πρόταση τα χαρτονομίσματα (αν και θα πρέπει σαφώς να ισχύουν, και σε ορισμένες μορφές τουλάχιστον του τραπεζικού χρήματος) θα διατηρούν την αξία τους μόνο όταν σφραγίζονται κάθε μήνα, όπως μια κάρτα ασφάλισης, με γραμματόσημα που αγοράζονται σε ταχυδρομικό γραφείο.

Το κόστος των γραμματοσήμων θα μπορούσε, φυσικά, να καθοριστεί σε οποιοδήποτε κατάλληλο ποσό. Σύμφωνα με τη θεωρία μου, θα πρέπει να είναι περίπου ίσο με το πλεόνασμα του επιτοκίου των χρημάτων (εκτός των γραμματοσήμων) πάνω από την οριακή αποδοτικότητα του κεφαλαίου που αντιστοιχεί σε ένα ποσοστό της νέας επένδυσης συμβατή με την πλήρη απασχόληση.

Η πραγματική επιβάρυνση, που προτάθηκε από τον Gesell ήταν 1 τοις χιλίοις, ανά εβδομάδα, που ισοδυναμεί με 5,2 τοις εκατό ετησίως. Αυτό θα ήταν πολύ υψηλό στις ισχύουσες συνθήκες, αλλά το σωστό ποσό, το οποίο θα πρέπει να αλλάζει κατά διαστήματα, θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με δοκιμή και σφάλμα.

Αυτό ισοδυναμεί με ένα φόρο, που σκοπεύει να εμποδίσει την αποταμίευση χρημάτων. Τα μετρητά θα εξακολουθήσουν να χρησιμοποιούνται ως μέσο συναλλαγής, αλλά θα χάσουν τη σημασία τους ως αξία αποθήκευσης.

Κατά κάποιο τρόπο, αυτό είναι ό,τι οι κεντρικές τράπεζες προσπαθούν να επιτύχουν όταν κρατούν μειωμένα τα επιτόκια, μερικές φορές παραβιάζοντας το λεγόμενο «όριο μηδέν». Θέλουν τα χρήματα να είναι έξω στην αγορά και να κινούνται αντί να μαραζώνουν σε τραπεζικούς λογαριασμούς, με την ιδέα ότι ξοδεύοντας θα αυξηθεί η ζήτηση και κατά συνέπεια ο πληθωρισμός και όχι ο αποπληθωρισμός.

Ο φόρος Gesell έχει μια παράπλευρη απώλεια, που είναι ιδιαίτερα σχετική σήμερα: Εκείνοι που προσπαθούν ακόμα να χρησιμοποιήσουν το “λιώσιμο” χρημάτων θα είναι ελεύθεροι να αγοράσουν ομόλογα αρνητικού επιτοκίου, για όσο διάστημα το επιτόκιο που πρέπει να πληρώσουν στην εκδοτική εταιρεία είναι χαμηλότερο από το φόρο χαρτοσήμου. Αυτό, προφανώς, έχει ήδη αρχίσει να συμβαίνει στη Γαλλία.

Σε ένα άρθρο του «Bloomberg», ο Alexandre Akhavi, πρόεδρος της Γαλλικού Συλλόγου των Εταιρικών Ταμίων Νομικής Επιτροπής, είπε πως ορισμένοι θεσμικοί επενδυτές εξακολουθούν να αγοράζουν ομόλογα με αρνητικά κουπόνια επειδή προσφέρουν ασφάλεια. Αυτό σημαίνει ότι οι επενδυτές αυτοί, δεν μπορούν να βρουν έναν ασφαλή τρόπο για να παρκάρουν τα χρήματά τους, που θα πρόσφερε ακόμη και μηδενικό επιτόκιο.