Ενεργειακή μετάβαση χωρίς πυξίδα: Εκτοξεύονται τα δικαιώματα ρύπων και δεν έχουμε Εθνικό Σχεδιασμό για Ενέργεια και Κλίμα

Τα πάνω κάτω στον ενεργειακό σχεδιασμό της χώρας και στα προγράμματα επενδύσεων στην ενέργεια, φέρνει η εκτόξευση των τιμών των δικαιωμάτων ρύπων, και την ίδια στιγμή ο Κλιματικός Νόμος, δεν μπορεί να εφαρμοστεί αν δεν αναθεωρηθεί το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, για να αποτελέσει την πυξίδα στην αγορά.

Σημειώνεται, ότι ο  Κλιματικός Νόμος, που μετά την ολοκλήρωση της διαβούλευσης σύντομα οδεύει προς τη Βουλή, για να είναι εφαρμόσιμος πρέπει το ΕΣΕΚ του 2019, που σήμερα είναι το μόνο που έχει η χώρα και καθοδηγεί τις επενδύσεις, να αναθεωρηθεί, υιοθετώντας τους νέους στόχους. Το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα  αποτελεί τον Οδικό Χάρτη για την εφαρμογή του νέου Εθνικού Κλιματικού Νόμου, και περιλαμβάνει εκτιμήσεις των αντανακλαστικών επιπτώσεων στην παραγωγή, διαχείριση και κατανάλωση ενέργειας. Ορίζει τον τρόπο που θα υλοποιηθούν οι στόχοι που νομοθετεί ο Κλιματικός Νόμος.

Απουσία όμως αναθεωρημένου ΕΣΕΚ, συνεχίζονται οι επενδύσεις και τα σχέδια της αγοράς με βάση το ΕΣΕΚ του 2019, που είναι ήδη αναχρονιστικό, αφού υπολογίζει τιμές ρύπων στα 30 όταν οδεύουν στα 100 ευρώ και δεν έχει υιοθετήσει τους νέους ευρωπαϊκούς στόχους για μείωση εκπομπών.

Δημιουργείται έτσι μια Ενεργειακή Βαβέλ, αφού ο κεντρικός σχεδιασμός στην ενέργεια δεν έχει επικαιροποιηθεί και υλοποιούνται επενδύσεις με βάση τα δεδομένα του χθες. Και το τίμημα των καθυστερήσεων  θα είναι μεγάλο, γιατί, χωρίς καλό  συντονισμό ανάμεσα στον Εθνικό Σχεδιασμό για την ενέργεια και  τη δρομολόγηση επενδύσεων, το παράθυρο ευκαιρίας για την ενεργειακή μετάβαση κινδυνεύει να χαθεί. Ο χρόνος μετράει αντίστροφα και οι καθυστερήσεις του σήμερα, θα εκτροχιάσουν τα ενεργειακά κόστη του αύριο.

Η εκτόξευση των δικαιωμάτων ρύπων ήδη στα 88 ευρώ, και με τις προβλέψεις να μιλούν για 100 ευρώ, φέρνει τόσες αλλαγές στη βιωσιμότητα των επενδύσεων, τη σύνταξη ενός αναθεωρημένου (ΕΣΕΚ), τόσο όσο οι αυστηροί στόχοι μείωσης των ορυκτών καυσίμων από το Fitfor 55.

Ωστόσο, όποτε και αν  ολοκληρωθεί, όταν έρθει θα αλλάξει εκ νέου τα δεδομένα για τον κλάδο της ενέργειας, που σήμερα βρίσκεται στο μεταίχμιο δύο κόσμων. Οι επιχειρήσεις του κλάδου όμως, μέχρι τότε, με βάση το ΕΣΕΚ του 2019, προχωρούν τα επενδυτικά τους προγράμματα και τα υλοποιούν, με κίνδυνο να είναι σύντομα αναχρονιστικά και μη βιώσιμα με τα νέα δεδομένα.

Το τρένο της ενεργειακής μετάβασης περνάει τώρα, και αν λόγω ατολμίας ή καθυστερήσεων, το παράθυρο ευκαιρίας που ακόμη είναι ανοιχτό κλείσει, και χάσουμε την ευκαιρία να αξιοποιήσουμε την επανάσταση βιωσιμότητας, τα ενεργειακά κόστη στο άμεσο μέλλον θα έχουν επιπτώσεις στη λειτουργία της οικονομίας.

 Για να καταστεί η Ελλάδα συμβατή με τον Ευρωπαϊκό κλιματικό στόχο που θεσπίζεται πλέον με τον νέο Εθνικό Κλιματικό Νόμο απαιτείται:

1. διείσδυση ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας 85% ως το 2030

2. σημαντικά μεγαλύτερη ενεργειακή εξοικονόμηση ειδικά στα κτίρια, και

3. ανάπτυξη περισσότερο από 3 GW νέας αποθηκευτικής ισχύος ώστε να υποστηριχθεί η αυξημένη διείσδυση Αιολικών και Φωτοβολταϊκών στο σύστημα.

Οι αντίστοιχοι στόχοι  για το ενεργειακό μίγμα στο υφιστάμενο ΕΣΕΚ είναι να προέρχεται το 2030 κατά 61% ΑΠΕ, 30% φυσικό αέριο και 1.5-2 GW αποθήκευσης. Ωστόσο, άλλες είναι οι επενδύσεις που δρομολογούνται ήδη, με στόχο το 30% των ενεργειακών αναγκών να καλύπτονται από μονάδες αερίου και άλλες αν πρέπει να φτάσουμε στο 15%. Ανεξάρτητα τι στοχεύει ο Νόμος, το ΕΣΕΚ είναι που, όταν αναθεωρηθεί, θα θέσει τους εθνικούς στόχους θα κατευθύνει στο πόσες και ποιες επενδύσεις πρέπει να γίνουν.

Όσο καθυστερεί η αναθεώρηση του ΕΣΕΚ είτε γίνονται επενδύσεις σε λάθος κατεύθυνση, είτε δε γίνονται και σε κάθε περίπτωση αυξάνεται το κόστος της μετάβασης.

Οι νέες τεχνολογίες που θα πρέπει να ενταχθούν στο ΕΣΕΚ αφορούν:

1. στην αυτοπαραγωγή ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας,

2. σε τεχνολογίες θερμικής αποθήκευσης (με πρώτη εφαρμογή θερμικής αποθήκευσης στην Πτολεμαΐδα 5), και

3. σε τεχνολογίες καταλυτικών διεργασιών για την παραγωγή μπλε υδρογόνου και ηλεκτρικής ενέργειας.

Η υπό δοκιμαστική λειτουργία λιγνιτική μονάδα «Πτολεμαΐδα 5» θα είναι έτοιμη για εμπορική λειτουργία ως το τέλος του έτους, ωστόσο το αν θα είναι βιώσιμη εξαρτάται από τις τιμές των δικαιωμάτων ρύπων.

Σύμφωνα με το ισχύον ΕΣΕΚ η νέα λιγνιτική μονάδα θα λειτουργούσε πρακτικά στο μέγιστο των δυνατοτήτων της προσφέροντας περίπου 4,5 TWh ηλεκτρικής ενέργειας κάθε χρόνο την περίοδο 2023-2028.

Στο πλαίσιο του νέου Εθνικού Κλιματικού Νόμου και με την τιμή στα δικαιώματα ρύπων, κοντά στα 100 ευρώ, είναι αμφίβολο αν η νέα μονάδα, δύναται να λειτουργήσει ως λιγνιτική έστω και ως το 2025.

Για τη μονάδα εξετάζονται εναλλακτικά σενάρια, όπως να μετατραπεί σε μονάδα παραγωγής ενέργειας από φυσικό αέριο…Όμως με βάση τις τρέχουσες τιμές δικαιωμάτων ρύπων είναι πλέον ασύμφορο να λειτουργήσει με οποιαδήποτε παραγωγική τεχνολογία πλην μονάδας αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας που προέρχεται από ΑΠΕ με τη μορφή θερμότητας, με χρήση τεχνολογίας τηγμένων αλάτων (molten salts).

Ο συμψηφισμός παραγόμενης-καταναλισκόμενης ενέργειας («net metering») αποτελεί ένα από τα εργαλεία προώθησης της αυτοπαραγωγής και ιδιοκατανάλωσης της ενέργειας από ΑΠΕ. Το «net metering» επιτρέπει στον καταναλωτή να καλύψει ένα σημαντικό μέρος των ιδιοκαταναλώσεών του, ενώ παράλληλα του δίνει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει το δίκτυο για έμμεση αποθήκευση της πράσινης ενέργειας.

Το net metering, η συμμετοχή των αυτοπαραγωγών ενέργειας στο ενεργειακό μίγμα, θα μπορούσε να επιταχύνει το στόχο για συμμετοχή των ΑΠΕ κατά 85% στο ενεργειακό μίγμα το 2030. Όμως με δεδομένη την αδυναμία του ΔΕΔΔΗΕ να προχωρήσει τις συνδέσεις στο δίκτυο, τη μικρή χωρητικότητα του δικτύου στο  οποίο δε γίνονται αναβαθμίσεις, μπήκαν περιορισμοί στο net metering.

Ο στόχος του «fit for 55» δεν μπορεί να επιτευχθεί δίχως την αναθεώρηση των περιορισμών που τίθενται τόσο στο net metering (αυτοπαραγωγοί) όσο και στο virtual net metering (αυτοπαραγωγοί με παραπάνω από ένα σημεία κατανάλωσης). Η αναθεώρηση αυτών των περιορισμών δεν μπορεί να νομοθετηθεί με Υπουργική Απόφαση εκτός πλαισίου ΕΣΕΚ.

Βάσει του ισχύοντος ΕΣΕΚ του 2019 εκδόθηκε ο νόμος περί συμψηφισμού ηλεκτρικής ενέργειας (net metering και virtual net metering) και έχει μεγάλη σημασία τι θα προβλέπει το νέο ΕΣΕΚ γι αυτό και αν θα άρει τους περιορισμούς που έχει επιβάλει η τρέχουσα  νομοθεσία  (ΦΕΚ 3971/Β/30.8.2021) σύμφωνα με την οποία η εγκατεστημένη ισχύς Φ/Β συστήματος «net metering» μπορεί να είναι:

1. έως 20 kW, ή

2. περισσότερα από 20kW και έως το 50% της συμφωνημένης ισχύος της εγκατάστασης κατανάλωσης (kVA).