Αντώνης Κεφαλάς-Αρθρογράφος
Το 1990 η προοπτική ήταν διαφορετική. Η Δύση είχε κερδίσει την ιδεολογική μάχη.
Η Ρωσία συγκλονιζόταν από τις εσωτερικές αδυναμίες και διαμάχες της.
Και επειδή η Κίνα αναζητούσε διεθνή αναγνώριση, η ενσωμάτωση της στο παγκόσμιο σύστημα θεωρήθηκε πως θα την μετέτρεπε σε αξιόπιστο παίκτη.
Η νέα παγκόσμια τάξη θα στηριζόταν στα ανθρώπινα δικαιώματα, στην δημοκρατία, στις ελεύθερες αγορές.
Η παγκοσμιοποίηση θα αύξανε την εξάρτηση μεταξύ των κρατών και έτσι θα τα έφερνε πιο κοντά στην υιοθέτηση κοινών στόχων.
Και η νέα τεχνολογία θα επιτάχυνε τις διαδικασίες αυτές.
Τριάντα χρόνια μετά, η εικόνα διαφέρει δραματικά. Παγκόσμια τάξη δεν υπάρχει, καθώς οι διεθνείς οργανισμοί που την στηρίζουν έχουν αποδυναμωθεί. Τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατούνται με ατιμωρησία σε ολοένα και περισσότερες περιπτώσεις.
Η δημοκρατία χάνει έδαφος σε ολοένα και περισσότερα κράτη.
Οι ελεύθερες αγορές αύξησαν τις ανισότητες και μείωσαν την κοινωνική συνοχή.
Η παγκοσμιοποίηση επέφερε τόσα προβλήματα όσα και οφέλη (που ήταν κατώτερα των προσδοκιών) και οδήγησε σε εμπορικούς πολέμους.
Οι νέες τεχνολογίες ολοένα και πιο συχνά χρησιμοποιούνται για να στηρίξουν τον αυταρχισμό και όχι την ελευθερία.
Η ιστορία δεν τελείωσε—αλά Fukuyama.
Επαναλαμβάνεται.
Και η εποχή των μεγάλων δυνάμεων επέστρεψε.
Το νέο παγκόσμιο περιβάλλον είναι βάναυσο.
Η Ρωσία εκσυγχρόνισε τις ένοπλες δυνάμεις και επέδειξε μία τεράστια δυνατότητα να προβάλει την ισχύ της με άλλα μέσα – εκμεταλλευόμενη τις νέες τεχνολογίες.
Η αύξηση του πλούτου στην Κίνα δεν έφερε την πολιτική ελευθερία στην οποία πρόσβλεπε η Δύση – αντίθετα ενίσχυσε τον αυταρχισμό και μαζί τις ένοπλες δυνάμεις της.
Και οι ΗΠΑ προχώρησαν σε μία μεγάλη αύξηση των αμυντικών δαπανών τους (κατά 20% μέσα σε 2 χρόνια), ίδρυσαν νέο στρατιωτικό κλάδο (The Space Force) και ξεκίνησαν ένα τεράστιο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των ενόπλων δυνάμεων τους.
Η περιφρόνηση που επιδεικνύει ο Tramp για την δημοκρατία συμβαδίζει απόλυτα με τον αυταρχισμό του Putin και του Xi Jinping.
Η ανθρωπότητα εισέρχεται σε νέο γύρο αντιπαλότητας των μεγάλων δυνάμεων.
Τα σημεία σύγκρουσης είναι πολλαπλά.
Στην Ευρώπη η μεν Ρωσία προσπαθεί να αποκτήσει ξανά επιρροή στην Βαλτική και στην Ανατολική Ευρώπη, έχοντας εισβάλει στην Ουκρανία, με στρατιωτική παρουσία στην Συρία και σφαίρα επιρροής που επεκτείνεται στην Αφρική και την Λατινική Αμερική.
Λίγοι έχουν προσέξει την απάντηση της Δύσης με το λεγόμενο European Reassurance Initiative, που συνεπάγεται μεταξύ άλλων την συσσώρευση στρατιωτικού υλικού και την διενέργεια εκατοντάδων στρατιωτικών ασκήσεων, και την μεγάλη αύξηση των δαπανών του ΝΑΤΟ.
Στην Άπω Ανατολή η Κίνα έχει στρατικοποιήσει δεκάδες νησιά και κτίσει ατόλες σε βάρος των συμφερόντων άλλων κρατών και θέτοντας σε κίνδυνο την ελευθερία των θαλασσών.
Επιδιώκει να γίνει η μοναδική περιφερειακή δύναμη στην Άπω Ανατολή, χωρίς να υπάρχει όριο στην φιλοδοξία της.
Λίγοι έχουν προσέξει την απάντηση των ΗΠΑ με τις ριζικές αλλαγές στο στρατιωτικό τους δόγμα σε τρεις συνεχείς χρονιές (2017-2019), την αναμόρφωση χρηματοπιστωτικών θεσμών όπως την Overseas Private Investment Corporation και το λανσάρισμα του αντίπαλου δέους στον δρόμο του μεταξιού, της πρωτοβουλίας BUILD (Better Utilization of Ιnvestment Leading to Development).
Η σύγκρουση είναι μοιραία – ιδιαίτερα τώρα που αρχίζει να επικρατεί η «πίστη» σε στοχευμένους πολέμους –και μάλιστα ατομικούς.
Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ έχει να αντιμετωπίσει και βάναυσο εσωτερικό περιβάλλον.
Η Αμερική παραμένει βαθιά διχασμένη
Η Γερουσία φαίνεται πως θα μείνει υπό τον έλεγχο των Ρεπουμπλικάνων –οπότε περιορίζεται η δυνατότητα του να διορίζει τα άτομα που επιλέγει στις θέσεις που χρειάζονται.
Η ομοσπονδιακή γραφειοκρατία έχει αποδυναμωθεί λόγω της απόφασης του Tramp να αφήσει πολλές θέσεις κενές.
Οι ομοσπονδιακοί θεσμοί έχουν υπονομευθεί από τις συνεχείς επιθέσεις του Tramp.
Η δυνατότητα του Biden να ξεπερνά αυτά τα προβλήματα με προεδρικά διατάγματα (executive authority) θα σκοντάψει στα δικαστήρια – όπου ο Tramp έχει διορίσει δεκάδες συντηρητικούς δικαστές και όπου στο Ανώτατο Δικαστήριο, η συντηρητική πλευρά έχει την πλειοψηφία με 6 προς 3.
Και, ως κοινωνία, η Αμερική παραμένει βαθιά διχασμένη—με τον Tramp και την ηγεσία του Ρεπουμπλικάνων να συντελούν στην επίθεση κατά της δημοκρατίας.
Όλα αυτά σημαίνουν πως ο νέος πρόεδρος θα έρθει αντιμέτωπος από την πρώτη στιγμή με σημαντικά εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα τη στιγμή όπου οι περιορισμοί στην άσκηση εξουσίας θα είναι πολλοί και ισχυροί.
Τεράστια προβλήματα όπως η πανδημία, ο ρατσισμός, η φτώχεια, η έλλειψη κοινωνικού κράτους κινδυνεύουν να μείνουν άλυτα.
Μεταρρυθμίσεις που αφορούν το εκλογικό σύστημα και τους εκλέκτορες, την σύνθεση του Ανώτατου Δικαστηρίου και την ισότητα δεν θα προχωρήσουν.
Μοναδική ελπίδα για τους δημοκρατικούς είναι να καταφέρουν να κερδίσουν και τις δύο έδρες της Γερουσίας στις επαναληπτικές εκλογές της 5ης Ιανουαρίου στην Γεωργία και έτσι να περάσει και αυτό το σώμα στον έλεγχο τους.
Ίσως, τότε, ο Biden καταφέρει να υλοποιήσει μέρος της του προγράμματος του και να έχει ένα πιο ελεύθερο χέρι στην διαχείριση της μάχης των μεγάλων δυνάμεων.
Διαφορετικά, οι ΗΠΑ θα παραμείνουν τελματωμένες στο χάος που δημιούργησε ο Tramp, ενώ η Ρωσία και η Κίνα θα…αλωνίζουν.
