Μετ’ εμποδίων η πλήρης εφαρμογή του νόμου Κατρούγκαλου

Τρία χρόνια συμπληρώνονται σε λίγες ημέρες από την ψήφιση του Νόμου 4387/16 – γνωστός και ως νόμος Κατρούγκαλου- και εξακολουθούν να υπάρχουν κενά, παραλήψεις και καθυστερήσεις στην πλήρη υλοποίηση της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης με αποτέλεσμα να βρίσκονται εγκλωβισμένοι περίπου 200.000 ασφαλισμένοι, κυρίως όσον αφορά την απονομή της σύνταξής τους.

Στα χαρτιά παραμένει και η ενοποίηση των ενταχθέντων ασφαλιστικών ταμείων στον Ενιαίο Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης, καθώς δεν υπάρχει ακόμη ενιαία ηλεκτρονική δομή και μηχανοργάνωση με αποτέλεσμα να ταλαιπωρούνται οι ασφαλισμένοι διεκπεραιώνοντας εγγράφως τις υποχρεώσεις τους. Για παράδειγμα, μετά από τρία χρόνια, το ηλεκτρονικό σύστημα του πρώην Οργανισμού Ασφάλισης Ελευθέρων Επαγγελματιών δεν είναι συνδεδεμένο με το αντίστοιχο σύστημα του πρώην ΙΚΑ.

Η δυσλειτουργία του ενιαίου ταμείου δημιουργεί προβλήματα στους ασφαλισμένους τόσο στην έκδοση των συντάξεων τους, όσο και στην χορήγηση εγγράφων, όπως η βεβαίωση εισφορών. Πολλοί ασφαλισμένοι δεν μπορούν να λάβουν ούτε προσωρινή σύνταξη εάν δεν ολοκληρωθεί η διαδικασία για συνταξιοδότησή τους.

Την ίδια στιγμή, σε εκκρεμότητα παραμένει η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας σχετικά με αν είναι συνταγματικός ο νόμος όσον αφορά τον νέο τρόπο υπολογισμού, το ύψος της ανταποδοτικής σύνταξης, το ύψος των ασφαλιστικών εισφορών ελεύθερων επαγγελματιών, επιστημόνων κι αγροτών, αλλά και την ενοποίηση όλων των Ταμείων στον ΕΦΚΑ. Τυχόν αρνητική απόφαση του ΣτΕ θα ανατρέψει όλα τα δεδομένα και θα πρέπει να νομοθετηθεί νέα ασφαλιστική μεταρρύθμιση.

Εκκρεμότητες

Τα 14 ζητήματα που βρίσκονται σε εκκρεμότητα και ταλαιπωρούν περισσότερους από 200.000 ασφαλισμένους είναι τα εξής:

1. Παράλληλη ασφάλιση. Σε εκκρεμότητα παραμένει το θέμα του υπολογισμού των συντάξεων με παράλληλη ασφάλιση. Πριν από λίγες εξεδόθη η τελευταία σχετική εγκύκλιος του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, χωρίς ωστόσο να έχει ενταχθεί μέχρι σήμερα ο σχετικός αλγόριθμος στην ηλεκτρονική πλατφόρμα του ΕΦΚΑ. Έτσι λοιπόν για όσους έχουν παράλληλη ασφάλιση ή σε πολλές περιπτώσεις και διαδοχική ασφάλιση σε δύο ή περισσότερα Ταμεία , δεν έχουν εκδοθεί οριστικές συνταξιοδοτικές αποφάσεις, ακόμη και για αιτήσεις του 2016.
2. Συντάξεις χηρείας. Σε αναμονή παραμένουν χιλιάδες υποθέσεις για συντάξεις χηρείας. Μέχρι σήμερα δεν υπήρχε ο νέος τρόπος υπολογισμού και επανυπολογισμού ακόμη και για αιτήσεις που έχουν υποβληθεί πριν το 2016. Έτσι οι οικογένειες των θανόντων ασφαλισμένων και συνταξιούχων συνεχίζουν να λαμβάνουν, στην καλύτερη περίπτωση , μια προσωρινή σύνταξη των 360 ευρώ. Πλέον με τις νέες ευνοϊκές αλλαγές που έρχονται με την ψήφιση του πολυνομοσχεδίου, αμέσως μετά το Πάσχα, θα πρέπει να οριστεί νέος τρόπος υπολογισμού για την απόδοση σύναξης χηρείας ίση με το 70% κι όχι το 50% της σύνταξης του θανόντος.
3. Περισσότεροι από 5.000 υποψήφιοι συνταξιούχοι, οι οποίοι έχουν ασφάλιση και σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή σε χώρες με τις οποίες υπάρχει διακρατική σύμβαση, παραμένουν εγκλωβισμένοι, αφού δεν έχει ακόμη αποσαφηνιστεί ο τρόπος υπολογισμού των συντάξεών τους. Οι περισσότεροι από αυτούς δεν λαμβάνουν ούτε προσωρινή σύνταξη.
4. Το ίδιο συμβαίνει για τους πρώην εργαζόμενους σε Ν.Π.Δ.Δ. που είναι ασφαλισμένοι στο ειδικό καθεστώς του ΙΚΑ και περιμένουν τρία σχεδόν χρόνια για να απαντηθεί το ερώτημα που έχει τεθεί από τις αρμόδιες υπηρεσίες για το πώς θα υπολογιστούν οι συντάξεις τους. Σε αναμονή βρίσκονται κι άλλες κατηγορίες, όπως οι συμβολαιογράφοι ασφαλισμένοι στο πρώην Ταμείο Νομικών κ.α.
5. Προαιρετική ασφάλιση. Σε εκκρεμότητα επίσης παραμένει το θέμα της εφαρμογής της προαιρετικής ασφάλισης για δημοσίους υπαλλήλους, αλλά και όσους συνταξιοδοτούνται με το ίδιο καθεστώς. Υπάρχουν υπάλληλοι αυτής της κατηγορίας που χρειάζονται λίγες ημέρες από προαιρετική ασφάλιση για να συμπληρώσουν τον απαιτούμενο για τη συνταξιοδότηση χρόνο, έχουν υποβάλει την απαιτούμενη αίτηση και παραμένουν χωρίς σύνταξη, ούτε προσωρινή, εδώ και πολλούς μήνες.
6. Αναπηρία – νομοθέτηση ενιαίων διατάξεων. Δεν έχει ακόμη θεσμοθετηθεί ο ενιαίος κανονισμός αναπηρίας που θα καθορίζει κανόνες ασφάλισης για το σύνολο των ατόμων με αναπηρία.
7. Αποσαφήνιση του πότε μπορεί κάποιος να λάβει δεύτερη σύνταξη και πώς υπολογίζεται αυτή, όταν η πρώτη σύνταξη έχει χορηγηθεί πριν από τον νόμο Κατρούγκαλου, αλλά και όταν έχει χορηγηθεί μετά.
8. Προσαύξηση της ήδη καταβαλλόμενης σύνταξης για παράλληλο χρόνο ασφάλισης, όσων έχουν συνταξιοδοτηθεί πριν την εφαρμογή του Νόμου Κατρούγκαλου το 2016.
9. Προσαύξηση της σύνταξης στις περιπτώσεις απονομής του ποσού μετά την ασφαλιστική μεταρρύθμιση, εφόσον υπάρχει ασφάλιση και μετά τη συνταξιοδότηση.
10. Έκδοση υπουργικής απόφασης για τη διαδικασία ασφάλισης με δελτίο παροχής υπηρεσιών (μπλοκάκι), σε περίπτωση που υπάρχει διχογνωμία μεταξύ της επιχείρησης και του επαγγελματία.
11. Καθιέρωση ταχείας διαδικασίας διόρθωσης των ειδοποιητηρίων που έχει εκδώσει ο ΕΦΚΑ, όταν το αναγραφόμενο ποσό δεν απεικονίζει την πραγματική υποχρέωση.
12. Νομιμοποίηση χρόνου ασφάλισης, όταν έχουν καταβληθεί εισφορές χωρίς να υπάρχει ασφαλιστέα ιδιότητα.
13. Αποκατάσταση της διαδικασίας καταβολής εισφορών για τους μη μισθωτούς που συνεχίζουν προαιρετικά την ασφάλισή τους. Από την 1η Ιανουαρίου του 2017 δεν μπορούν να καταβάλλουν ασφαλιστικές εισφορές.
14. Έκδοση ενημερωτικών – εκκαθαριστικών των συνταξιούχων μετά τον επανυπολογισμό των συντάξεων τους με τα νέα ποσοστά αναπλήρωσης που προβλέπει ο Νόμος Κατρούγκαλου, στα οποία θα αποκαλύπτεται η προσωπική διαφορά θετική ή αρνητική.

Απόφαση ΣτΕ

Οι παραπάνω εκκρεμότητες μπορούν να θεωρηθούν ήσσονος σημασίας σε περίπτωση που κριθεί αντισυνταγματικός ακόμη και μέρος του νόμου Κατρούγκαλου από το Συμβούλιο της Επικρατείας. Συγκεκριμένα, αναμένεται η απόφαση του ΣτΕ για επιμέρους ρυθμίσεις του νόμου, κυρίως όσον αφορά τον νέο τρόπο υπολογισμού των συντάξεων και το ύψος ανταποδοτικής σύνταξης, τον προσδιορισμό και το ύψος των ασφαλιστικών εισφορών ελεύθερων επαγγελματιών, επιστημόνων κι αγροτών, αλλά και την ενοποίηση όλων των Ταμείων υπό την ομπρέλα του ΕΦΚΑ. Από την απόφαση, η οποία έχει ήδη καθυστερήσει αρκετά, θα κριθεί και ο επανυπολογισμός των παλαιών συντάξεων.

Σε εκκρεμότητα παραμένει και άλλη απόφαση του ΣτΕ σχετικά με τις μνημονιακές κρατήσεις που έχουν ήδη κριθεί αντισυνταγματικές. Η απόφαση αφορά τη χρονική έκταση των δυνατοτήτων διεκδίκησης αναδρομικών ποσών, μετά την πρόσφατη απόφαση του Εφετείου που ανοίγει τον δρόμο για διεκδικήσεις από την 1η-7-2015 έως την 31η-12-2018.

Από την πλευρά του, το υπουργείο Εργασίας επιμένει ότι η απόφαση του ΣτΕ για τις περικοπές του 2012 δεν αφορά το διάστημα πριν το 2015, ότι αφετέρου η ελληνική κυβέρνηση στην αντισυνταγματικότητα των μνημονιακών περικοπών έχει απαντήσει μέσω της ρύθμιση του Νόμου Κατρούγκαλου το 2016, ο οποίος προβλέπει νέο τρόπο υπολογισμού και νέα ποσοστά αναπλήρωσης. Το μόνο τμήμα των αναδρομικών που αποδέχεται το υπουργείο Εργασίας είναι μεταξύ της απόφασης του ΣτΕ το 2015 και μέχρι την εφαρμογή του Ν. 4387 τον Μάιο του 2016. Σύμφωνα με τη κυβέρνηση, η αποπληρωμή των συγκεκριμένων αναδρομικών ποσών θα πρέπει να συνδυαστεί με τις δημοσιονομικές δυνατότητες του προϋπολογισμού.