Σε προκαταρκτική εξέταση προχωρά η Ευρωπαία Εισαγγελέας αναφορικά με την ανάθεση έργων συνολικού ύψους 220 εκατομμυρίων ευρώ για την εγκατάσταση των λεγόμενων «Σπιτιών Ανακύκλωσης» στην Ελλάδα. Η έρευνα, σύμφωνα με δικαστικές πηγές, αφορά στο τμήμα της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης, 60 εκατ. ευρώ, και πώς αξιοποιήθηκε το συγκεκριμένο πρόγραμμα και τα κονδύλια, και αγγίζει αποφάσεις που υπεγράφησαν την περίοδο μετά το 2019.

Στο μικροσκόπιο των ευρωπαϊκών αρχών, σύμφωνα με τις εισαγγελικές πηγές βρίσκονται πράξεις και αποφάσεις μελών της Περιφέρειας Αττικής, όταν περιφερειάρχης ήταν ο Γιώργος Πατούλης. Εφόσον δε η Ευρωπαία Εισαγγελέας διαπιστώσει ότι υπήρξε και εμπλοκή μελών της τότε η Ευρωπαία Εισαγγελέας θα αποστείλει τη δικογραφία στη Βουλή.

1

Τα «Σπιτάκια Ανακύκλωσης» είναι αυτόνομες εγκαταστάσεις που επιτρέπουν στους πολίτες να παραδίδουν υλικά συσκευασίας, λαμβάνοντας ως ανταμοιβή ένα συμβολικό αντίτιμο μέσω κουπονιών. Οι εγκαταστάσεις αυτές πολλαπλασιάστηκαν σε όλη την Ελλάδα κυρίως μετά το 2019, με χρηματοδότηση από ευρωπαϊκούς πόρους και υλοποίηση μέσω της ελληνικής εταιρείας ΤΕΧΑΝ, θυγατρικής της αμερικανικής ENVIPCO.

Σύμφωνα με πληροφορίες του mononews, το ενδιαφέρον των ευρωπαϊκών αρχών προκλήθηκε εν μέρει από τα «ευρήματα» της ΕΔΕΛ (Επιτροπή Δημοσιονομικού Ελέγχου), η οποία στο πόρισμά της το 2023 ανέφερε ότι «το κόστος προμήθειας των εν λόγω εγκαταστάσεων κυμάνθηκε έως και πέντε φορές υψηλότερα από τις αντίστοιχες τιμές της αγοράς», σημειώνοντας ότι «υπήρχαν προσφορές από άλλες εταιρείες για παρόμοιο εξοπλισμό που δεν ξεπερνούσε τις 60.000 ευρώ ανά μονάδα», ενώ «οι τελικές τιμές αγοράς ανήλθαν έως και τις 300.000 ευρώ». Παράλληλα, γίνεται λόγος για τη συμμετοχή τόσο της μητρικής αμερικανικής εταιρείας όσο και της ελληνικής θυγατρικής της σε ίδιους διαγωνισμούς με διακριτές προσφορές, κάτι που χαρακτηρίστηκε ως “μη συνήθης πρακτική” από τις ελεγκτικές αρχές.

Δηλαδή, στον σχετικό διαγωνισμό, όπως αναφέρεται στο πόρισμα της ΕΔΕΛ, η ΤΕΧΑΝ κατέθεσε προσφορά 300.000 ευρώ για τα «Σπιτάκια» ενώ η αμερικανική εταιρεία 2.500 ευρώ περισσότερα.

Η Κομισιόν ζήτησε από την ΕΔΕΛ δύο ελέγχους, ο δεύτερος ωστόσο δεν είχε παραπάνω στοιχεία από το πόρισμα που παρουσιάζουμε σήμερα.

Η ΕΔΕΛ στο πρώτο πόρισμα σημείωσε ακόμη ότι «η προμήθεια των συγκεκριμένων εγκαταστάσεων, λόγω του είδους των υλικών που συλλέγουν (υλικά συσκευασίας), θα έπρεπε να ενταχθεί σε σύστημα συλλογής που προβλέπεται από την αρχή της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού». Αυτό, σύμφωνα με την Επιτροπή, θα μπορούσε να είχε επηρεάσει τον τρόπο υλοποίησης του έργου και το είδος της χρηματοδότησης που επιλέχθηκε.

Αξιοσημείωτο είναι πως λίγους μήνες μετά την αλλαγή κυβέρνησης το 2019, εγκαινιάστηκε επίσημα από τον τότε πρέσβη των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ελλάδα, Τζέφρυ Πάιατ, η «Μονάδα Παραγωγής Μηχανημάτων Ανταποδοτικής Ανακύκλωσης» στην Ελλάδα – μια επένδυση που παρουσιάστηκε ως η πρώτη τέτοια μονάδα εκτός ΗΠΑ.

Η έρευνα της Ευρωπαίας Εισαγγελέως αναμένεται να φωτίσει πτυχές της διαδικασίας ανάθεσης, τη διαχείριση των ευρωπαϊκών κονδυλίων και τη συμμόρφωση με τις σχετικές κοινοτικές οδηγίες για τη χρηματοδότηση και την ανακύκλωση. Προς το παρόν, δεν έχουν διατυπωθεί επίσημες κατηγορίες, και η διαδικασία βρίσκεται στη φάση της συλλογής στοιχείων και τεκμηρίωσης.

Ωστόσο, τα «γκρίζα» σημεία που εντοπίζει η έρευνα της Ευρωπαίας Εισαγγελέα, αφορούν αφενός την «φωτογραφικότητα» του διαγωνισμού, με την εμφάνιση της ΤΕΧΑΝ και της ENVIPCO, οι οποίες συνεργάστηκαν για να φτιάξουν joint venture.

Η υπερκοστολόγηση

Αφετέρου, όπως αναφέρεται στο πόρισμα της ΕΔΕΛ και την έρευνα της Ευρωπαίας Εισαγγελέα, στο στόχαστρο βρίσκεται τόσο το ελλιπές παραδοτέο έργο (αν δηλαδή ολοκληρώθηκε το έργο ή αν δεν έγιναν κάποιοι από τους χώρους ανακύκλωσης) καθώς και η υπερκοστολόγηση αφού τα 300.000 ευρώ ανά «Σπιτάκι» απέχουν παρασάγγας από τα έως 97.000 ευρώ που άλλη εταιρεία θα μπορούσε να προμηθεύσει.

Αναφέρει συγκεκριμένα το πόρισμα: «Δεν επιβεβαιώνεται ότι η αναθέτουσα αρχή ΕΔΣΝΑ ερεύνησε κατ’ ουσίαν το εύλογο του προϋπολογισμού των πολυκέντρων ανακύκλωσης, δεδομένου ότι η έρευνα αγοράς που διενήργησε και επικαλέστηκε στην ΟΕ δεν αφορούσε σε τουλάχιστον δύο ανεξάρτητους οικονομικούς φορείς, αλλά σε δύο οικονομικούς φορείς κοινού συμφέροντος με σχέση αποκλειστικότητας, που στη συνέχεια βέβαια υπέβαλαν στον υπόψη διαγωνισμό τη μοναδική προσφορά και ανέλαβαν την εκτέλεση της σύμβασης η μεν ΤΕΧΑΝ ως ανάδοχος, η δε ENVIPCO ως κατασκευάστρια και τούτο σε συνδυασμό ότι άλλη εταιρεία που εμπορεύεται παρόμοιο εξοπλισμό κατά δήλωσή της προσφέρει παρεμφερές προϊόν σε τιμή έως 97.000 ευρώ έναντι 300.000€ που λήφθηκε υπόψη για την τεκμηρίωση του προϋπολογισμού στον υπόψη διαγωνισμό της Αττικής».

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Nicola de Michelis, επικεφαλής της DG Regio (Διεύθυνση της Κομισιόν για θέματα περιφερειακής και αστικής πολιτικής), σε επιστολή του προς τον γενικό γραμματέα Δημόσιων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ Δημήτρη Σκάλκο είχε διευκρινίσει με ακρίβεια τι ακριβώς εννοούσε η Ευρώπη με το «υπερτιμολογημένα». Κάθε σπιτάκι ανακύκλωσης που είχε δεχτεί το ελληνικό κράτος να αγοράσει από την ΤΕΧΑΝ αντί 300.000 ευρώ σε αντίστοιχους διαγωνισμούς στην Ευρώπη «κοστολογείται μεταξύ 30.000 και 70.000 ευρώ, δηλαδή πέντε με δέκα φόρες λιγότερο», όπως είχε γράψει ο επικεφαλής της DG Regio. Επιπλέον, όπως διαπίστωσε και η Κομισιόν, τα συγκεκριμένα «σπιτάκια» κάνουν ανακύκλωση συσκευασιών, δηλαδή μία ενέργεια που έχουν αναλάβει τα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ), τα οποία χρηματοδοτούνται από περιβαλλοντικά τέλη. Τα σπιτάκια της ΤΕΧΑΝ θα έπρεπε, λοιπόν, να κάνουν ανακύκλωση των υπόλοιπων αστικών αποβλήτων και όχι συσκευασιών, για να δικαιούται η εταιρία χρηματοδότηση από εθνικούς ή ευρωπαϊκούς όρους.