Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο: Οι κίνδυνοι, οι στόχοι και τα δυσμενή σενάρια για τον προϋπολογισμό του 2023

«Φρένο» στην ανάπτυξη του 2023, μεγάλη πτώση της ιδιωτικής κατανάλωσης και πληθωρισμό στο 3% αναμένεται να προβλέπει το προσχέδιο του προϋπολογισμού που θα κατατεθεί στη Βουλή σήμερα το μεσημέρι.

Σύμφωνα με την έκθεση του Ελληνικού Δημοσιονομικού Συμβουλίου το μακροοικονομικό σενάριο του Προσχεδίου του Κρατικού Προϋπολογισμού 203 αναθεωρεί σημαντικά τις προβλέψεις του Προγράμματος Σταθερότητας 2022-25 για τη μεγέθυνση του πραγματικού ΑΕΠ το 2022 προς πάνω, από 3,1% σε 5,3%, και το 2023 προς τα κάτω από 4,8% σε 2,05%.

Αναφορικά με τον πληθωρισμό, το σενάριο ακολουθεί στενότερα την εκτίμηση της ΕΕ για το 2022 αναθεωρώντας την αύξηση του Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕΔΤΚ) σε 8.8% (από 5.6% στο ΠΣ 2022-25, ενώ αποκλιμακώνει πιο γρήγορα από τις εκτιμήσεις της ΕΕ την πορεία του για το 2023 προβλέποντας αύξηση 3.0% (έναντι 3.4%).

Ωστόσο, παρά την προβλεπόμενη μείωση του πληθωρισμού, αναγνωρίζεται η πιθανότητα επιμονής του το 2023 σε σχεδόν διπλάσιο μέγεθος από αυτό του προηγούμενου χρονικά σεναρίου (ΠΣ 2022-25,1.6%) στο οποίο είχε βασιστεί και ο μεσοπρόθεσμος δημοσιονομικός σχεδιασμός της χώρας.

Για τη διετία 2022 – 2023, οι ετήσιες προβλέψεις για το ΑΕΠ αναθεωρούν προς το χειρότερο, τη πραγματική μεγέθυνση σε σχέση με το ΠΣ 2022-25. Αυτό συμβαίνει παρά την υψηλή επίδοση του ΑΕΠ το πρώτο εξάμηνο του 2022 (7.8% σε ετήσια βάση με εποχικά προσαρμοσμένα στοιχεία), αποτυπώνοντας επιφυλάξεις για την επερχόμενη περίοδο και κυρίως για την επίπτωση στην ελληνική οικονομία της κλιμάκωσης του πληθωρισμού και της συνέχισης των διεθνών γεωπολιτικών εντάσεων που τροφοδοτούν την ενεργειακή κρίση.

Οι αβεβαιότητες

Το εύρος της αναθεώρησης υπόκειται, ωστόσο, σε μια σειρά από αβεβαιότητες ως προς την πορεία του υπόλοιπου έτους:

Με βάση τα εποχικά προσαρμοσμένα στοιχεία για το ΑΕΠ του πρώτου εξαμήνου, το σενάριο του προϋπολογισμού 2023 υποθέτει ότι η επίδοση του πρώτου εξαμήνου θα επαναληφθεί εν γένει και το δεύτερο, κάτι που δεν απορρίπτεται με βάση τα ιστορικά στοιχεία. Χωρίς εποχική προσαρμογή, ωστόσο, οι επιδόσεις του πρώτου εξαμήνου μειώνονται και η απόσταση για την πραγματοποίηση των αναθεωρημένων ετήσιων προβλέψεων αυξάνεται, ιδιαίτερα ως προς την πορεία των επενδύσεων και των εξαγωγών. Αυτό δημιουργεί αβεβαιότητα όχι μόνο ως προς το αν η τουριστική περίοδος θα δώσει την αναμενόμενη ώθηση στην οικονομία κατά το τρίτο τρίμηνο του έτους, αλλά κυρίως για το κατά πόσο η επίδοση αυτή θα είναι ικανή για να υπεραντισταθμίσει την εποχική πτώση που παρατηρείται διαχρονικά το τέταρτο τρίμηνο στην ελληνική οικονομία και αναμένεται να δυσχεράνει η παρατεταμένη διεθνής ενεργειακή κρίση και η κλιμάκωση του πληθωρισμού.

Για το έτος 2023, οι κίνδυνοι πραγματοποίησης του σεναρίου σχετίζονται, μέσω αποτελεσμάτων βάσης (base) και μεταφοράς (carry over) με τους κινδύνους για το 2022.

Στο σύνολο της διετίας το σενάριο αναθεωρεί προς τα κάτω την πρόβλεψη του ΠΣ 2022- 25 για την μεγέθυνση του ΑΕΠ, διατηρώντας τις ίδιες εν γένει εκτιμήσεις για τις επιπτώσεις του Εθνικού Σχεδίου Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης (ΕΣΑΑ) στην οικονομία.

Επιβράδυνση μεγέθυνσης της ιδιωτικής κατανάλωσης και των επενδύσεων και διεύρυνση του εμπορικού ελλείμματος είναι τα βασικά στοιχεία της αναθεώρησης. Όπως και για το 2022, βασικό στοιχείο αβεβαιότητας των προβλέψεων αποτελεί η πορεία της ενεργειακής κρίσης.

Η μικρότερη προς τα κάτω αναθεώρηση των προβλέψεων για τους αποπληθωριστές εισαγωγών και εξαγωγών για το 2023 (σε σχέση με το μέγεθος της προς τα πάνω αναθεώρησής τους για το 2022) αντανακλά την υπόθεση ότι οι διεθνείς τιμές θα ανέλθουν σε υψηλότερα επίπεδα. Αυτό με το σειρά του συντηρεί την αβεβαιότητα ως προς την ανθεκτικότητα της οικονομικής δραστηριότητας νοικοκυριών και επιχειρήσεων καθώς και της αποτελεσματικότητας των μέτρων οικονομικής πολιτικής, που ενσωματώνονται στο σενάριο.

Οι προβλέψεις

Ιδιωτική κατανάλωση: Για το έτος 2022, η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης (+7,2%) προβλέπεται σημαντικά υψηλότερη σε σχέση με την πρόβλεψη του ΠΣ 2022-25 (+2,4%). Η αναθεώρηση αυτή συμβαδίζει με την υψηλή επίδοση του πρώτου εξαμήνου του τρέχοντος έτους (11.4%) και υποθέτει ότι δεν θα αντισταθμιστεί με χαμηλότερη επίδοση το δεύτερο εξάμηνο. Για το 2023 η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης προβλέπεται ότι θα περιοριστεί σε 1,3% εν μέσω διατήρησης υψηλών τιμών και πληθωριστικών πιέσεων, οι οποίες αναμένεται να περιορίσουν το πραγματικό εισόδημα των νοικοκυριών.

Το σενάριο προβλέπει αύξηση της μέσης κατά κεφαλήν αμοιβής της μισθωτής εργασίας σε επίπεδα χαμηλότερα από τον πληθωρισμό, ενώ αναθεωρεί προς τα κάτω την αναλογία ιδιωτικής κατανάλωσης – εισοδήματος από μισθωτή εργασία ενισχύοντας τους κινδύνους περαιτέρω μείωσης της ιδιωτικής κατανάλωσης. Σε αυτούς προστίθενται ενδεχόμενα κυβερνητικά μέτρα περιστολής της ενεργειακής κατανάλωσης νοικοκυριών και επιχειρήσεων για την διασφάλιση ενεργειακής επάρκειας.

Από την άλλη, ένα ελάχιστο επίπεδο μεγέθυνσης της ιδιωτικής κατανάλωσης υποστηρίζεται από οικονομικά μέτρα στήριξης των εισοδημάτων (μείωση φορολογίας, αύξηση κατώτατου μισθού, ενεργειακά επιδόματα), από την καλή πορεία της απασχόλησης καθώς και τους πόρους του ΕΣΑΑ, υπό την προϋπόθεση της απρόσκοπτης εφαρμογής του. Γνώμη επί των μακροοικονομικών προβλέψεων του Προσχεδίου Κρατικού Προϋπολογισμού 2023

Δημόσια κατανάλωση: Για το έτος 2022, η εκτίμηση για αύξηση της δημόσιας κατανάλωσης (+0,2% σε ετήσια βάση) συμβαδίζει με τα αποτελέσματα του πρώτου εξαμήνου (+0,3%, ΕΛΣΤΑΤ) και αναθεωρεί την προηγούμενη εκτίμηση (ΠΣ 2022-25) για ετήσια μείωση 1.9%, αντανακλώντας την λήψη μη αναμενόμενων δημοσιονομικών μέτρων για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης εντός του 2022. Για το 2023, η προβλεπόμενη μείωση της δημόσιας κατανάλωσης κατά 1,5% είναι υψηλότερη σε σχέση με το ΠΣ 2022-25 και εκφράζει τον στόχο γρηγορότερης περιστολής των σχετικών δαπανών, δεδομένης της αναμενόμενης επέκτασής τους το έτος 2022.

Κίνδυνοι για πραγματοποίηση δαπανών υψηλότερων από τις προβλεπόμενες υφίστανται από ενδεχόμενη εμμονή του πληθωρισμού και των απαιτήσεων δημοσιονομικής στήριξης και με δεδομένη τη δημοσιονομική ευελιξία που επιτρέπει και για το έτος 2023 η ενεργοποιημένη τη γενική ρήτρα διαφυγής από τους δημοσιονομικούς κανόνες και οι συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Επενδύσεις: Η πρόβλεψη για τον ρυθμό μεταβολής του ακαθάριστου σχηματισμού παγίου κεφαλαίου το 2022 διατηρείται κοντά στο επίπεδο του ΠΣ 2022-25 (+10%). Με δεδομένη τη θετική επίδοση το α’ εξάμηνο και υποθέτοντας ότι η δυναμική αυτή θα συνεχιστεί και το β’ εξάμηνο, η πρόβλεψη για το έτος κρίνεται εφικτό να πραγματοποιηθεί. Ως προς το 2023 η πρόβλεψη για την αύξηση του ακαθάριστου σχηματισμού παγίου κεφαλαίου αναθεωρείται προς τα κάτω σε σχέση με αυτή του ΠΣ 2022-25 (από +21,5% σε +16%).

Η κατεύθυνση της αναθεώρησης κρίνεται εύλογη, αν και κίνδυνοι υπερεκτίμησης της ιδιωτικής επενδυτικής δυναμικής υφίστανται, λόγω της αυξημένης αβεβαιότητας που επικρατεί καθώς και της συνεχιζόμενης αύξησης των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Σημειώνεται ότι στην πραγματοποίηση του σεναρίου του Προσχεδίου σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η απρόσκοπτη υλοποίηση του ΕΣΑΑ, αλλά και ο διαμεσολαβητικός ρόλος των ελληνικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.

Εξωτερικός Τομέας: Η αναθεώρηση της εκτίμησης των εξαγωγών και εισαγωγών για το 2022 (9%, 10,3% αντίστοιχα) σε σύγκριση με την πρόβλεψη του ΠΣ 2022-25 (5.6%, 2.9%) είναι συμβατή με την πορεία τους το α΄ εξάμηνο (ΕΛΣΤΑΤ: 15.1%,16,8%).

Η αναμενόμενη καλή πορεία του τουρισμού αποτελεί βασικό συστατικό στοιχείο των προβλέψεων για το τρέχον έτος. Για το 2023 αναμένεται σημαντική επιβράδυνση τόσο των εισαγωγών όσο και των εξαγωγών σε σταθερές τιμές, κυρίως λόγω του περιορισμού της ζήτησης σε εγχώριο και διεθνές επίπεδο εξαιτίας του αυξημένου επιπέδου των τιμών (ιδίως της ενέργειας), αλλά και των διεθνών γεωπολιτικών εντάσεων.

Σημειώνεται η προβλεπόμενη διεύρυνση του εμπορικού ελλείμματος, αναθεωρημένη προς το χειρότερο σε σχέση με το ΠΣ 2022-25, η οποία ασκεί ανασχετική επίδραση στη μεγέθυνση του ΑΕΠ.

Τιμές – Πληθωρισμός: Σύμφωνα με το σενάριο του Προσχεδίου, ο Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή αναμένεται να αποκλιμακωθεί τους επόμενους μήνες του έτους, έτσι ώστε από το επίπεδο των 11.2% ετήσιας μεταβολής τον περασμένο Ιούλιο, να ανέλθει στην πρόβλεψη για 8.8% το τρέχον έτος. Για το 2023, το μέγεθος του πληθωρισμού μειώνεται κοντά στο ένα τρίτο, ωστόσο δεν αναμένεται αποκλιμάκωση τιμών (δηλ. αρνητικός πληθωρισμός).

Πηγή κινδύνου για το σενάριο, αποτελεί ενδεχόμενη υποεκτίμηση της έκτασης του εισαγόμενου πληθωρισμού στην χώρα, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε υψηλότερο πληθωρισμό το 2022 και πιο αργή αποκλιμάκωση το 2023 σε σχέση με τις προβλέψεις του Προσχεδίου. Γνώμη επί των μακροοικονομικών προβλέψεων του Προσχεδίου Κρατικού Προϋπολογισμού 2023

Τα σενάρια

Το βασικό στοιχείο αβεβαιότητας του σεναρίου του Προσχεδίου για το τρέχον έτος συνίσταται στο μέγεθος της επιβάρυνσης στη δυναμική ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας από την πανδημία, η οποία παρατηρείται τους τελευταίους μήνες, υπό τις ιδιαίτερες τρέχουσες συνθήκες κλιμακούμενου πληθωρισμού και επιπέδου τιμών, οι οποίες αναμένεται να επιταχύνουν τις δυσμενείς επιδράσεις τους σε ιδιωτική κατανάλωση, επενδύσεις και εξωτερικό τομέα.

Εκτός της πορείας του τουρισμού, παράγοντες στήριξης του μακροοικονομικού σεναρίου για το 2022 αποτελεί, η ανθεκτικότητα της ιδιωτικής κατανάλωσης, η επίδραση του ΕΣΑΑ, η καλή πορεία της απασχόλησης και τα οικονομικά μέτρα στήριξης της κυβέρνησης. Για το 2023, το σενάριο του Προσχεδίου αναθεωρεί τη μεγέθυνση της ελληνικής οικονομίας προς τα κάτω ενσωματώνοντας εκτιμήσεις για τις δυσμενείς επιπτώσεις του περιβάλλοντος αυξημένης αβεβαιότητας και ενεργειακής κρίσης στην οικονομία, τα οποία που τροφοδοτούνται από την παρατεταμένη διεθνή γεωπολιτική ένταση.

Η αναθεώρηση ενδεχομένως να αποδειχθεί συντηρητική στην περίπτωση που οι πληθωριστικές πιέσεις διατηρηθούν ή ενταθούν (ιδίως στα ενεργειακά αγαθά και τα τρόφιμα), οπότε θα σημειωθεί περαιτέρω η επιβάρυνση στα πραγματικά εισοδήματα των νοικοκυριών και το κόστος λειτουργίας των επιχειρήσεων.

Δυσμενή σενάρια ενδεχόμενης ύφεσης στην Ευρωζώνη, καθώς και αυξημένων κινδύνων διασφάλισης ενεργειακής επάρκειας, προβλέπεται να ασκήσουν περαιτέρω αρνητικές πιέσεις στη μεγέθυνση της ελληνικής οικονομίας. Αναφορικά με τις επιπτώσεις από την ασκούμενη οικονομική πολιτική σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, το σενάριο περιλαμβάνει αναθεώρηση προς τα κάτω της μεγέθυνσης των ιδιωτικών επενδύσεων, ενσωματώνοντας αρνητικές επιδράσεις από την αύξηση των επιτοκίων και την συνεχιζόμενη σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής από την ΕΚΤ.

Ακόμη περιλαμβάνει επιδράσεις από τη μείωση της δημόσιας κατανάλωσης (που αναθεωρείται προς τα κάτω σε σχέση με το ΠΣ 2022-25) και των δημόσιων επενδύσεων (που αναθεωρείται προς τα πάνω), ενώ προβλέπει μείωση του ποσοστού καθαρής φορολόγησης παραγωγής και εισαγωγών μετά από την εκτιμώμενη εκτίναξή του το τρέχον έτος, λόγω του αυξημένου κόστους εισαγωγών.

Το σενάριο εκτιμά, ακόμη, σημαντική στήριξη της μεγέθυνσης της οικονομίας από την εισροή κοινοτικών πόρων, μέσω της απρόσκοπτης εκτέλεσης του ΕΣΑΑ. Πρόκληση ως προς την πραγματοποίηση του σεναρίου για το 2023 και τη συντήρηση ενός ελάχιστου ύψους μεγέθυνσης για την ελληνική οικονομία σε πραγματικούς όρους, αποτελεί η ορθή στόχευση των σχεδιαζόμενων οικονομικών μέτρων ώστε να παρέχουν ουσιαστική στήριξη σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά χωρίς να ανατροφοδοτούν τον αυξημένο πληθωρισμό. Προκλήσεις επίσης εντοπίζονται και ως προς την δυνατότητα χρηματοδότησης ενδεχόμενων πρόσθετων δημοσιονομικών παρεμβάσεων σε περιβάλλον αναμενόμενης διεύρυνσης του εμπορικού ισοζυγίου και αύξησης του κόστους εξωτερικού δανεισμού του δημοσίου.

Σχετικά με τη διαπίστωση εκ μέρους του ΕΔΣ της συμμόρφωσης του Προσχεδίου με τα όρια που προβλέπονται στο Δημοσιονομικό Σύμφωνο, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο Ν. 4270 (αρ. 58, παρ. 2), σημειώνεται ότι δεν έχουν υποβληθεί προς αξιολόγηση στο ΕΔΣ οι δημοσιονομικές προβλέψεις και οι στόχοι που αναμένεται να περιληφθούν στο Προσχέδιο του ΚΠ 2023 και ως εκ τούτου η διαπίστωση δεν είναι εφικτή. Ωστόσο, σημειώνεται ότι η διατήρηση ενεργοποιημένης και για το έτος 2023 της γενικής ρήτρας διαφυγής για όλα τα κράτη μέλη, συνιστά αναγνώριση των εξαιρετικών περιστάσεων που συνεχίζει να βιώνει και η ελληνική οικονομία. Με αυτή την έννοια και υπό την προϋπόθεση ότι η μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική βιωσιμότητα της χώρας δεν τίθεται σε κίνδυνο.

Η οικονομία της Ελλάδας αναμένεται να αναπτυχθεί με ρυθμό 2,1% το 2023, έναντι εκτιμώμενης ανάπτυξης 5,3% για το 2022, σύμφωνα με έκθεση του Ελληνικού Δημοσιονομικού Συμβουλίου, η οποία δόθηκε στη δημοσιότητα νωρίτερα τη Δευτέρα.

Εντός της ημέρας η κυβέρνηση θα υποβάλει στη Βουλή το προσχέδιο του Προϋπολογισμού για το 2023.

Το δημοσιονομικό συμβούλιο, το οποίο είναι αρμόδιο για την εκτίμηση των μακροοικονομικών προοπτικών επάνω στις οποίες βασίζεται ο προϋπολογισμός, βασίστηκε για την εκτίμησή του σε στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών.

Διαβάστε επίσης:

Μέτρα €3,2 δισ. στο προσχέδιο του προϋπολογισμού – Κατατίθεται σήμερα στη Βουλή