Πώς φτάσαμε στο lockdown: Ο αιφνιδιασμός, η επιτακτική ανάγκη και οι παραδοχές

Πριν από μερικούς μήνες το ενδεχόμενο ενός δεύτερου lockdown στη χώρα σχεδόν είχε αποκλειστεί. Ακούσαμε να το λένε κυβερνητικά στελέχη και επιστήμονες, με μια βεβαιότητα που δημιουργούσε την ψευδαίσθηση ότι έχουμε πλέον ξεμπερδέψει.

Όμως, η ρευστότητα που χαρακτηρίζει τέτοιου είδους κρίσεις διέψευσε δεσμεύσεις και προβλέψεις, βάζοντας “απαγορευτικό” για μια ακόμη φορά στη συνέχιση της “μεταλλαγμένης” καθημερινότητάς μας.

Τα επιδημιολογικά δεδομένα αλλάζουν συνεχώς, φέρνοντας ανατροπές σε σχεδιασμούς και πολιτικές αποφάσεις. Αυτή είναι η συμπεριφορά του ιού. Αυτή είναι η φύση της πανδημίας.

Το παρακολουθήσαμε να συμβαίνει σε άλλες χώρες και να επιβεβαιώνεται τις τελευταίες ημέρες και στη δική μας. Η ταχεία μετάδοση του ιού και η έντονη πίεση που ασκείται στο Σύστημα Υγείας έφερε εκτάκτως στο τραπέζι των συζητήσεων της Επιστημονικής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων το ενδεχόμενο ενός lockdown και ψηφίστηκε ομόφωνα η εισήγησή του.

Η Κυβέρνηση, για μια ακόμη φορά βρέθηκε απέναντι στο μεγάλο δίλημμα…

“Παίρνουμε τα δραστικά μέτρα, τα οποία ανακοινώνουμε σήμερα, για να είμαστε σίγουροι ότι το Εθνικό Σύστημα Υγείας θα αντέξει”, δήλωσε ο Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, κατά το χθεσινό του διάγγελμα.

Πώς, όμως, φτάσαμε ως εδώ και τι άλλαξε τα μέχρι πρότινος ελεγχόμενα δεδομένα;

Ο αιφνιδιασμός

Η πορεία της επιδημίας, αν και είχε ανοδικές τάσεις ήδη απ’ το Σεπτέμβριο, ήταν αναμενόμενη και διαχειρίσιμη. Από το τέλος Οκτωβρίου και μετά, όμως, η επιδημιολογική εικόνα της χώρας άρχισε να επιβαρύνεται, με μεγάλη αύξηση της μεταδοτικότητας του ιού και εκθετική αύξηση των κρουσμάτων. Τις τελευταίες ημέρες, η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων, παρακολουθούσε έκπληκτη τη μεταδοτικότητα του ιού να αυξάνεται άρδην.

Οι επιστήμονες είχαν πολλές φορές τονίσει, ότι η κατάσταση είναι ρευστή και μπορεί να αλλάξει από τη μια ημέρα στην άλλη. Όταν έχεις να κάνεις με έναν νέο ιό δεν μπορείς με ακρίβεια να προβλέψεις τη συμπεριφορά του.

Πλέον, με πολύ υψηλές ταχύτητες η διασπορά έχει ξεπεράσει τα 1.600 κρούσματα ανά ημέρα. Είναι ενδεικτικό ότι συνολικά διαγνώστηκαν σχεδόν 10.000 κρούσματα μέσα σε πέντε μέρες, όταν από την αρχή της πανδημίας είχαν καταγραφεί λιγότερα από 50.000. Περισσότερα κρούσματα ίσον αύξηση των διασωληνώσεων και των θανάτων.

Ειδικά η κατάσταση στη Θεσσαλονίκη κινείται σε άκρως επικίνδυνη τροχιά, προκαλώντας ισχυρούς κραδασμούς στο σύστημα Υγείας. Το πιο ανησυχητικό, όμως, είναι ότι η ίδια πορεία έχει αρχίσει να διαφαίνεται και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, διαμορφώνοντας δυσοίωνες προβλέψεις και για την υπόλοιπη χώρα.

Τι έφταιξε; Υπήρξε καθυστέρηση στη λήψη μέτρων; Υπερχαλάρωση; Αλλαγή στην συμπεριφορά του ιού ή κάτι άλλο; Όλα τα ενδεχόμενα διερευνώνται, με τις εκτιμήσεις να συγκλίνουν στη συρροή περισσότερων από μία παραμέτρων.

Οι επιστήμονες καθιστούν σαφές ότι η χαλάρωση απέναντι στα μέτρα καθώς και τα γεγονότα υπερμετάδοσης, που αφορούν σε μεγάλο συνωστισμό ανθρώπων, εκ των οποίων ενδεχομένως και κάποιοι ασυμπτωματικοί, έπαιξαν ρόλο.

Ο παράγοντας “θερμοκρασία” φέρεται να συμμετέχει στην αύξηση της διασποράς κατά 20%, ενώ η μείωση της θερμοκρασίας έχει ως αποτέλεσμα το συγχρωτισμό σε εσωτερικούς χώρους. Όπως καταδεικνύουν στοιχεία του Υπουργείου Πολιτικής Προστασίας από την ιχνηλάτηση, το 86% των μεταδόσεων συμβαίνει μέσα σε κλειστούς χώρους.

Αυτά είναι λίγο πολύ γνωστά.

Όμως, υπάρχει και ένα νέο, πιο ανησυχητικό σενάριο: να μεταλλάσσεται ο ιός και να γίνεται “υψηλότερων ταχυτήτων”. Παρότι δεν υπάρχουν τεκμηριωμένα δεδομένα και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αιτιολόγηση για την αύξηση της μεταδοτικότητας αυτή τη στιγμή, ορισμένες εργασίες από το εξωτερικό δείχνουν μία μετάλλαξη, η οποία έχει επικρατήσει από τον Ιούνιο. Το ενδεχόμενο αυτό διερευνάται τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο όσο στη χώρα μας.

 

Οι πεπερασμένες δυνατότητες 

Οι συσσωρευμένες παθογένειες του συστήματος Υγείας, το οποίο βγαίνει πιο αδύναμο μέσα από τη δεκαετία της οικονομικής κρίσης, πιστώνονται σίγουρα τη δική τους συμμετοχή.

Τόσο ο Πρωθυπουργός, όσο και ο υπουργός Υγείας, Βασίλης Κικίλιας, διαβεβαιώνουν ότι έγιναν όλες οι απαραίτητες ενέργειες, στο βαθμό του εφικτού, έτσι ώστε να προετοιμαστεί για το δεύτερο κύμα. Ακούγονται, όμως και πολλές φωνές που εκφράζουν αμφιβολίες.

Σε κάθε περίπτωση, κανένα σύστημα Υγείας δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις συνέπειες μίας επιδημίας που έχει διαφύγει απ’ τον έλεγχο και αυτό είναι κάτι που επιβεβαιώνει και η εμπειρία από άλλες προηγμένες χώρες.

Ο καθηγητής Σωτήρης Τσιόδρας ήταν σαφής: “Ποτέ ξανά στη σύγχρονη ιστορία δεν είχαμε τόσους νοσηλευομένους. Περίπου 1600  εχθές το βράδυ στην επικράτεια, από έναν ιό ο οποίος κάνει πνευμονία. Ποτέ ξανά στη σύγχρονη ιστορία, ούτε εμείς, ούτε η υπόλοιπη Ευρώπη”.

Στην Ελλάδα, αν και η επιδημιολογική της εικόνα παραμένει καλύτερη από πολλές Ευρωπαϊκές χώρες, τα περιθώρια στενεύουν σε επικίνδυνο βαθμό.

Η κατάσταση “αποτυπώνεται” στα στοιχεία του υπουργείου Υγείας:

Ο αριθμός των νοσηλευόμενων ασθενών με Covid-19 παρουσιάζει σήμερα μια αύξηση της τάξεως του 63%, σε σχέση με πριν δέκα ημέρες.

Αυτή τη στιγμή, από τις 3303 απλές κλίνες για ασθενείς με κορονοϊό οι 2000 είναι κενές, ενώ τις τελευταίες 5 ημέρες απαιτούνται 100 νέες κλίνες Covid-19 καθημερινά. Με το ρυθμό αυτό μέσα σε λίγες ημέρες δεν θα υπήρχε ούτε μία.

Σήμερα το σύστημα Υγείας διαθέτει 124 κενές κλίνες ΜΕΘ κορονοϊού, οι οποίες με αυτό το ρυθμό που καταλαμβάνονται θα είχαν εξαντληθεί σε ελάχιστες ημέρες.

Στις 15/10 νοσηλεύονταν 115 ασθενείς, ενώ στις 3/11 ο αριθμός αυτός είχε ανέλθει στους 209, που σημαίνει ότι μέσα σε 10 ημέρες χρειάστηκαν 95 κλίνες.

Στην Αττική οι κλίνες ΜΕΘ Covid είναι 164 με 61 κενές, ενώ στη Θεσσαλονίκη έχουν διατεθεί 87 κλίνες εκ των οποίων οι 19 είναι ελέυθερες.

Ειδικά όσον αφορά στη Θεσσαλονίκη, σε μικρό χρονικό διάστημα τετραπλασιάστηκε ο αριθμός των νοσηλευομένων σε απλές κλίνες: Από 89 νοσηλείες στις 27/10, έφτασαν στις 397 στις 3/11. Παρόμοια κινήθηκε και η πληρότητα στις ΜΕΘ, όπου από 12 έφτασαν στις 63, στο αντίστοιχο χρονικό διάστημα.

“Αν πιεστεί το Εθνικό Σύστημα Υγείας περισσότερο θα αυξηθούν και οι θάνατοι”, τόνισε ο καθηγητής Τσιόδρας.

Δεδομένου ότι, είναι πιθανό να παραστεί ανάγκη διακομιδής ασθενών από τη Θεσσαλονίκη σε νοσοκομεία της Αττικής και άλλων περιοχών, η ανάγκη για περιορισμό της διασποράς σε όλη τη χώρα κρίθηκε πλέον επιτακτική, έτσι ώστε να μην αυξηθούν οι νοσηλείες και σε άλλες περιοχές, οι οποίες θα μπορούσαν να δεχθούν ασθενείς από τη συμπρωτεύουσα.

 

Οι παραδοχές

Ο ίδιος ο Πρωθυπουργός παραδέχθηκε ότι στην πορεία αυτής της πανδημίας έγιναν και λάθη. Και αυτό είναι σε κάποιο βαθμό αναμενόμενο, δεδομένου ότι βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια πρωτόγνωρη κατάσταση, έστω κι αν πρόκειται για το δεύτερο γύρο. Όμως, κάποια λάθη κοστίζουν ακριβά.

Ξεκινώντας από τις δραστηριότητες οι οποίες αποτελούν από μόνες τους γεγονότα υπερμετάδοσης, όπως νυχτερινή διασκέδαση, με χορούς και τραγούδια, σε ένα πλαίσιο στενής φυσικής επαφής και αφορούν κυρίως στους νέους, αναδεικνύεται το ζήτημα της προσέγγισης.

“Δεν καταφέραμε να το εξηγήσουμε αυτό επαρκώς στην νεολαία μας. Δεν νομίζω ότι ήμασταν οι μόνοι οι οποίοι δεν μπορέσαμε”, σημείωσε ο Πρωθυπουργός.

Μια πιο στοχευμένη προσέγγιση θα μπορούσε ενδεχομένως να αποτελεί τη λύση.

Η ραγδαία επιδείνωση των επιδημιολογικών δεδομένων στη Θεσσαλονίκη αλλά και σε άλλες περιοχές, κυρίως της Βόρειας Ελλάδας, καταδεικνύει ότι ενδεχομένως να υπήρξε μία καθυστέρηση στη λήψη αυστηρότερων μέτρων, που επέτρεψε να φτάσει η κατάσταση σε οριακά σημεία.

“Αν έπρεπε να γυρίσω το ρολόι του χρόνου πίσω θα ήμουν πιο πιεστικός, ειδικά στη Θεσσαλονίκη όπου είχαμε ενδείξεις ότι τα πράγματα πηγαίνουν άσχημα, να παίρναμε κάποια μέτρα ενδεχομένως νωρίτερα εκεί. Αλλά εκ των υστέρων όλοι μπορούν να διαπιστώσουν τι είναι αυτονόητο”, ανέφερε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.

Ο διάλογος σχετικά με το συγχρωτισμό στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς (ΜΜΜ) ήταν έντονος και εύλογος εξαρχής. Παρότι έγιναν παρεμβάσεις προκειμένου να αποσυμφορηθούν (τηλεργασία, κυλιόμενο ωράριο, ενίσχυση του αριθμού των οχημάτων), η ανάγκη για περαιτέρω ενέργειες παραμένει.

“Τα πρώτα πράγματα τα οποία μας είπαν οι ειδικοί, νομίζω ήταν απολύτως λογικό, είναι ότι  πρέπει να ενισχύσουμε τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς. Διότι, εκεί εκ των πραγμάτων υπάρχει συγχρωτισμός. Και το κάναμε αυτό. Θα μπορούσαμε ενδεχομένως να είχαμε προσθέσει και περισσότερα λεωφορεία, αλλά δεν ξέρω αν αυτό ήταν εφικτό.  Κάναμε το καλύτερο το οποίο μπορούσαμε. Αυξήσαμε σημαντικά τον αριθμό των λεωφορείων στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη, χρησιμοποιήσαμε καινοτόμα μέσα χρηματοδότησης, κάναμε το καλύτερο το οποίο μπορούσαμε. Προφανώς θα μπορούσαμε, ενδεχομένως, να κάνουμε και κάτι περισσότερο. Δεν ξέρω τι θα ήταν αυτό, γιατί δεν μπορούμε να γεννήσουμε λεωφορεία από το πουθενά”, δήλωσε ο Πρωθυπουργός.

Ανεξάρτητα από το τι μας έφερε ως εδώ, ανεξάρτητα από τις συνέπειες που θα ακολουθήσουν, το lockdown κρίθηκε αναγκαίο προκειμένου να σωθούν οι ανθρώπινες ζωές που κινδυνεύουν από τον ύπουλο ιό. Όμως, δεν είναι μόνο αυτές που κινδυνεύουν. Η αντιμετώπιση των συνεπειών θα πρέπει να είναι το αμέσως επόμενο βήμα. Και πρόκειται για μία ανάγκη, επίσης, επιτακτική.