Έληξε χθες η δημόσια διαβούλευση του υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής για το νομοσχέδιο που επιγράφεται: «Έποπτική Μονάδα Ασφάλειας Λιμένων και Πλοίων και άλλες διατάξεις».

Υπενθυμίζεται ότι με το  σχέδιο νόμου «σκοπείται η δημιουργία ενός κεντρικού δημόσιου φορέα αποτελεσματικής εποπτείας όλων των παρεχόμενων λιμενικών υπηρεσιών και προαγωγής της ασφάλειας λιμένων και πλοίων με αναφορά στα πλέον σύγχρονα πρότυπα ασφαλείας».

1

Στη δημόσια διαβούλευση, ο ΣΕΕΝ, αναφέρει στην αντίρρηση του, για το άρθρο 1,  ότι με το σχέδιο νόμου για τη σύσταση και τις αρμοδιότητες της Εποπτικής Μονάδας Ασφάλειας Λιμένων και Πλοίων (Ε.Μ.Α.Λ.Π.) επιχειρείται μία σημαντική θεσμική συγκρότηση ενός νέου ενιαίου φορέα ασφάλειας, διαφάνειας και εποπτείας στον λιμενικό τομέα.

Ωστόσο, τονίζει:

«Πρόκειται για έναν φορέα με ιδιαίτερα ευρύ πεδίο αρμοδιοτήτων, το οποίο εκτείνεται από την ασφάλεια και την εποπτεία των λιμένων έως την περιβαλλοντική προστασία, την παρακολούθηση των συμβάσεων παραχώρησης, τον έλεγχο της ποιότητας παρεχόμενων υπηρεσιών, την εφαρμογή του ευρωπαϊκού Κανονισμού (ΕΕ) 2017/352, την αξιολόγηση καταγγελιών χρηστών, την εκπαίδευση εργαζομένων, την υλοποίηση έργων, αλλά και τη συμμετοχή σε διεθνείς πρωτοβουλίες.

Η ενίσχυση της ασφάλειας και της εποπτείας είναι θετική και αναγκαία για να συμβάλει στη βελτίωση της λειτουργίας των ελληνικών λιμένων. Η συστηματική παρακολούθηση της τήρησης υποχρεώσεων των παραχωρησιούχων στους λιμένες είναι κρίσιμη για τις επενδυτικές υποχρεώσεις, την ποιότητα των υπηρεσιών και την προστασία δημοσίου συμφέροντος.

Η συγκέντρωση στοιχείων, οι τακτικοί έλεγχοι και η ετήσια έκθεση μπορούν να ενισχύσουν ουσιαστικά την κουλτούρα ασφάλειας, τη συμμόρφωση των διαχειριστών λιμένων και τη διαφάνεια προς το επιβατικό κοινό. Η εποπτεία όλων των ελληνικών λιμένων θα πρέπει να καλύψει, Οργανισμούς Λιμένων και δεκάδες δημοτικά λιμενικά ταμεία, κ.ά».

Όσον αφορά, το άρθρο 4, ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας, επισημαίνει τα εξής:

«Ως προς τη συμμετοχή των φορέων στη διακυβέρνηση της Μονάδας, η πρόβλεψη ανάλογα με το θέμα της ημερήσιας διάταξης για απλή συμμετοχή εκπροσώπου φορέα (όπως του Σ.Ε.Ε.Ν.) στις συνεδριάσεις του επταμελούς Δ.Σ., χωρίς δικαίωμα ψήφου, κρίνεται μη επαρκής. Για να αποτυπώνονται θεσμικά οι θέσεις των φορέων, η συμμετοχή αυτή ανάλογα με το θέμα της ημερήσιας διάταξης θα πρέπει να συνοδεύεται από δικαίωμα ψήφου».

Τέλος, για το άρθρο 8, ο ΣΕΕΝ, τονίζει ότι η  εκτεταμένη έκταση και η ποικιλία των αρμοδιοτήτων της (Ε.Μ.Α.Λ.Π.) – ρυθμιστικές, εργασιακές, κυρωτικές, εκπαιδευτικές, τεχνικές, αναπτυξιακές, συμβουλευτικές και εκτελεστικές – ενέχει κινδύνους σύγχυσης των ρόλων, αλληλοεπικαλύψεων, καθώς και σύγκρουσης αρμοδιοτήτων με άλλες δημόσιες αρχές και επιχειρηματολογεί:

« Συγκεντρώνονται ετερόκλητες αρμοδιότητες οι οποίες σήμερα κατανέμονται σε πολλούς διακριτούς φορείς όπως κυρίως του Αρχηγείου Λιμενικού Σώματος – Ελληνική Ακτοφυλακή, τις Γενικές Γραμματείες και Υπηρεσίες του Υπουργείου, τη Ρυθμιστική Αρχή Λιμένων, Υπηρεσίες Επιθεώρησης Πλοίων, Περιβάλλοντος και Εργασίας , διερεύνησης ναυτικών ατυχημάτων κ.ά.

Ενδεικτικά η διάταξη που προβλέπει ότι οι αρμοδιότητες της Ε.Μ.Α.Λ.Π. ασκούνται «εφόσον δεν προσκρούουν» στις αρμοδιότητες του Λιμενικού Σώματος ή της Ελληνικής Υπηρεσίας Διερεύνησης Ναυτικών Ατυχημάτων. Η φράση είναι γενική και δεν προσδιορίζει αντικειμενικά το περιεχόμενο της «πρόσκρουσης». Το Λιμενικό Σώμα έχει κατεξοχήν ρόλο στην ασφάλεια του λιμένα, την αποτροπή ατυχημάτων και ελέγχου των λιμενικών εγκαταστάσεων. Η νέα Μονάδα αναλαμβάνει επίσης ελέγχους μετά από περιστατικά ασφάλειας, κάτι που συνδέεται άμεσα με τον ρόλο της ΕΛ.Υ.Δ.Ν.Α. βάσει του ν. 4033/2011. Παράλληλα καλείται να συγκεντρώνει πληροφορίες ασφάλειας αλλά και προτύπων ασφάλειας πλοίων.

Η ανάθεση στην Ε.Μ.Α.Λ.Π. ελέγχων μετά από συμβάντα ασφάλειας και συγκέντρωσης πληροφοριών ενδέχεται να δημιουργήσει επικαλύψεις και αντιφατικές οδηγίες.

Χωρίς σαφή διαχωρισμό αρμοδιοτήτων, το προτεινόμενο πλαίσιο μπορεί να οδηγήσει σε πρακτικές δυσλειτουργίες, τροποποιήσεις επιχειρησιακών διαδικασιών και ενδεχόμενες επιπτώσεις στην ασφάλεια και συνοχή του συστήματος. Η απουσία καθορισμού τελικού αρμόδιου οργάνου επίλυσης διαφορών ενδέχεται να απαιτήσει μελλοντικά τη δημιουργία πρόσθετου μηχανισμού επίλυσης συγκρούσεων.

Παράλληλα, η Μονάδα συγκεντρώνει τόσο εποπτικά όσο και κυρωτικά και εκτελεστικά καθήκοντα, μεταξύ των οποίων και αρμοδιότητες «σχεδιασμού, ανάθεσης και εκτέλεσης έργων» σε λιμενικές εγκαταστάσεις. Η σύζευξη αυτή ενέχει κινδύνους για την αντικειμενικότητα των ελέγχων, τον ανταγωνισμό και τη συμμόρφωση με τους κανόνες κρατικών ενισχύσεων, ιδίως σε παραχωρημένους λιμένες. Η ταυτόχρονη άσκηση ελεγκτικού και εκτελεστικού ρόλου μπορεί να οδηγήσει σε ακυρωτικές αμφισβητήσεις.

Ευρωπαϊκά πρότυπα και κανονισμοί

Η Ε.Μ.Α.Λ.Π. υπάγεται στο Υπουργείο και ο Κανονισμός (ΕΕ) 2017/352 θέτει κοινά πρότυπα για παροχή λιμενικών υπηρεσιών, διαφάνεια και εποπτεία και απαιτεί ανεξαρτησία εποπτικής αρχής.

Ως προς τα Ευρωπαϊκά πρότυπα και κανονισμούς η Οδηγία 2005/65/ΕΚ για την ασφάλεια λιμένων προβλέπει σαφή διαχωρισμό ρόλων μεταξύ διοικητικών αρχών και των επιχειρησιακών Μονάδων. Παράλληλα ο Κανονισμός ISPS (Διεθνής Κώδικας για την Ασφάλεια Πλοίων και Λιμενικών Εγκαταστάσεων) απαιτεί τεκμηριωμένες διαδικασίες, εκπαίδευση και σύστημα αξιολόγησης κινδύνων. Ιδιαίτερη προσοχή και στα θέματα του Διεθνούς Κώδικα Ασφαλούς Διαχείρισης (ISM CODE) του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO) που καθορίζει πρότυπα για την ασφαλή διαχείριση πλοίων και την πρόληψη της ρύπανσης.

Διαχείριση καταγγελιών – ανάγκη για αντικειμενικά κριτήρια και ψηφιακή πλατφόρμα

Η διαχείριση καταγγελιών χρηστών λιμένων από την Ε.Μ.Α.Λ.Π. απαιτεί σαφείς διαδικασίες, φίλτρα παραδεκτού και τεχνική αξιολόγηση πριν την έναρξη έρευνας. Χωρίς τέτοιους μηχανισμούς, η Μονάδα κινδυνεύει να υπερφορτωθεί με υποθέσεις «παραπόνων» που δεν θα αφορούν ουσιαστικές παραβάσεις, επιβραδύνοντας την εξέταση σοβαρών θεμάτων.

Η περαιτέρω νομοθετική πρόβλεψη εξουσιοδότησης θέσπισης αντικειμενικών κριτηρίων αξιολόγησης, επιβεβαίωσης και ιεράρχησης καθώς και η δημιουργία ψηφιακής πλατφόρμας διαφάνειας —όπως υποδεικνύει η εμπειρία άλλων ρυθμιστικών αρχών— είναι απαραίτητες.

Κυρωτικές αρμοδιότητες

Η αποτελεσματική επιβολή προστίμων και μέτρων συμμόρφωσης απαιτεί να έχει σαφή εξουσιοδοτική βάση και αναλυτικό καθορισμό διαδικασιών, κατηγοριών παραβάσεων, κριτηρίων επιμέτρησης κυρώσεων και εγγυήσεων νομιμότητας.

Ετήσια έκθεση ασφάλειας

Στην ετήσια έκθεση όπου προβλέπεται να δημοσιεύεται άμεσα και να περιλαμβάνει πορίσματα ελέγχων απαιτείται συγκεκριμένη μεθοδολογία αξιολόγησης. Ωστόσο θα πρέπει να διευκρινίζεται η σχέση της με τα πορίσματα όπως της ΕΛ.Υ.Δ.Ν.Α. ή άλλων αρμοδίων αρχών ώστε να αποφευχθούν πρόωρα ή εσφαλμένα συμπεράσματα.

Ενίσχυση του ρόλου της Μονάδας σε θέματα ακτοπλοϊκής λιμενικής διακυβέρνησης.

Ο ρόλος της Μονάδας πρέπει να ενισχυθεί σε τομείς όπου υπάρχουν διαπιστωμένες αδυναμίες του πλαισίου, ιδίως ως προς τον κρίσιμο ρόλο των 140 ακτοπλοϊκών λιμένων, του ακτοπλοϊκού δικτύου μεταφορών και των ακτοπλοϊκών πλοίων, για τη νησιωτικότητα, τη γεωγραφική συνέχεια, την οικονομική και κοινωνική συνοχή και τον τουρισμό.

Ενδεικτικά:

• Εποπτεία της άμεσης χρήσης των ανταποδοτικών λιμενικών τελών για έργα που βελτιώνουν τις υπηρεσίες προς επιβάτες και πλοία, ενισχύουν την ασφάλεια και την εύρυθμη λειτουργία του λιμένα, για λιμενικές εγκαταστάσεις φιλικότερης υποδοχής και εξυπηρέτησης των επιβατών και των πλοίων.

• Θεσμοθέτηση ετήσιου δημόσιου απολογισμού των έργων που υλοποιούνται από ανταποδοτικά έσοδα.

• Εποπτεία και έλεγχος της λιμενικής τιμολογιακής πολιτικής, ώστε να μην επιβαρύνουν αδικαιολόγητα το ναύλο ή το λειτουργικό κόστος των πλοίων. Η εισήγηση εμπεριστατωμένων μέτρων λιμενικών χρεώσεων (εκπτώσεων- απαλλαγών) με στόχο τη νησιωτικότητα.

• Ορθολογική κατανομή πόρων για τον εκσυγχρονισμό των υποδομών και την ενίσχυση των μικρών λιμένων και νησιών, ιδίως των «άγονων γραμμών» και

• fast-track αδειοδοτήσεων κρίσιμων υποδομών – έργων και άμεσων επεμβάσεων αποκατάστασης.

Συνοπτικά το σχέδιο νόμου αποτελεί σημαντικό βήμα προς έναν ενιαίο, ισχυρότερο μηχανισμό ελέγχου, καλύτερης εποπτείας των παραχωρήσεων και ενίσχυσης της ασφάλειας και της ποιότητας υπηρεσιών. Ωστόσο, η υπερβολική συγκέντρωση ετερογενών αρμοδιοτήτων ενδέχεται να μειώσει την αποτελεσματικότητα της Μονάδας, να δημιουργήσει επικαλύψεις και συγκρούσεις με άλλους φορείς και να την καταστήσει μια «υπερδομή» με δυσκολίες λειτουργικής διαχείρισης».

Διαβάστε επίσης