Ο στόλος των πλοίων που εξυπηρετούν την ελληνική Ναυτιλία Μικρών Αποστάσεων, με ελληνική σημαία ακολουθεί πτωτική τάση διαχρονικά.

Ειδικότερα, τα πλοία μικρότερης χωρητικότητας κατέγραψαν σημαντική υποχώρηση τα πρώτα χρόνια της εγχώριας οικονομικής κρίσης (2010-2015), με σημάδια σταθεροποίησης στη συνέχεια.

1

Ο αριθμός φορτηγών πλοίων κάτω των 5 χιλ. ΚΟΧ υποχώρησε κατά 31,3% την περίοδο 2004-2015, ενώ στα πλοία 5-20 χιλ. ΚΟΧ η πτώση τη συγκεκριμένη περίοδο υπολογίζεται σε 64,1%, με σχετικά μικρές διακυμάνσεις έκτοτε.

Αντίθετα στα μικρά δεξαμενόπλοια η υποχώρηση συνεχίζεται (-42,0% συνολικά την περίοδο 2004-2025 για δεξαμενόπλοια έως 5 χιλ. ΚΟΧ και -27,8% για δεξαμενόπλοια 5-20 χιλ. ΚΟΧ).

Υπολογίζεται ότι το 2024, ο στόλος δεξαμενόπλοιων και φορτηγών που εξυπηρετούν την εγχώρια ναυτιλία μικρών αποστάσεων ανήλθε σε 102 πλοία (37 φορτηγά και 65 δεξαμενόπλοια), με συνολική χωρητικότητα 292 χιλ. ΚΟΧ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η μέση ηλικία του στόλου παραμένει ιδιαίτερα υψηλή, άνω των 30 ετών, γεγονός που επιδρά αρνητικά στην ανταγωνιστικότητα του κλάδου και δημιουργεί πρόσθετες προκλήσεις για την πορεία προς τον πράσινο μετασχηματισμό.

Η ναυτιλία μικρών αποστάσεων αποτελεί βασικό πυλώνα της διατροπικότητας (intermodality), καθώς συνδέει αποτελεσματικά τις θαλάσσιες μεταφορές με τα χερσαία δίκτυα (σιδηρόδρομο, οδικό δίκτυο, εσωτερικές πλωτές οδούς).

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναδείξει την ΝΜΑ ως έναν κλάδο υψηλής σημασίας. Αφενός εξασφαλίζει την μεταφορά εμπορευμάτων εντός και εκτός Ένωσης. Αφετέρου, αποτελεί μια αξιόπιστη επιλογή για την αντικατάσταση των οδικών μεταφορών και την επίτευξη των στόχων για τη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος των μεταφορών. Η ΝΜΑ έχει καθοριστική συμβολή στην οικονομική και κοινωνική συνοχή των νησιωτικών και παράκτιων περιοχών της Χώρας.

Με πλοία της NMA μεταφέρονται οι απαραίτητες πρώτες ύλες αλλά και άλλα αγαθά αναγκαία για την ανάπτυξη των νησιών καθόλη την περίοδο του έτους και την υποστήριξη των κύριων οικονομικών δραστηριοτήτων τους, όπως ο τουρισμός. Παράλληλα, η δραστηριοποίηση και διαχείριση πλοίων ΝΜΑ από ναυτιλιακές εταιρείες εγκατεστημένες στην Ελλάδα δημιουργεί οφέλη για τη χώρα, τα οποία πολλαπλασιάζονται όταν ληφθούν υπόψη οι αλληλεπιδράσεις με άλλους κλάδους της οικονομίας.

Οι προοπτικές για τη διατήρηση και την ενίσχυση της συμβολής της ΝΜΑ στην ελληνική οικονομία έρχονται αντιμέτωπες με σημαντικές προκλήσεις.

Στις κυριότερες από αυτές περιλαμβάνονται τα μέτρα που έχουν ληφθεί για απανθρακοποίηση των μεταφορών, η πολύ μεγάλη μέση ηλικία του στόλου της ελληνικής ΝΜΑ, ζητήματα πληρωμάτων και επάνδρωσης και η ανεπάρκεια υποδομών που περιορίζει το επίπεδο πολυτροπικότητας στις μετακινήσεις φορτίων.

Βασικά μεγέθη και τάσεις της NMA στην Ελλάδα

Η πανδημία διέκοψε μια ισχυρή τάση ανόδου στη μεταφορά φορτίων μέσω της ελληνικής ναυτιλίας μικρών αποστάσεων. Ειδικότερα, ο συνολικός όγκος φορτίων ΝΜΑ που καταλογίζονται στην Ελλάδα ανήλθε σε 108 εκατ. τόνους το 2023, από 116 εκατ. το 2019 και 78 εκατ. το 2011

Ως αποτέλεσμα, με 6,7% του συνόλου της ΕΕ, η Ελλάδα βρίσκεται στην 8η θέση στην ΕΕ με βάση το ακαθάριστο βάρος των φορτίων που μεταφέρθηκαν με ναυτιλία μικρών αποστάσεων, αναδεικνύοντας την αξιοσημείωτη παρουσία της χώρας στη συγκεκριμένη Ευρωπαϊκή αγορά.

Σημαντικό ποσοστό της δραστηριότητας της Ελληνικής ΝΜΑ (το 79,2% το 2023) επικεντρώνεται στη Μεσόγειο, ενώ ακολουθεί η Μαύρη Θάλασσα (11,9%) και η Βόρεια Θάλασσα με 5,9%.

Σχετικά με τα κυριότερα φορτία που μεταφέρει η ελληνική ΝΜΑ, προηγούνται τα καύσιμα (39,3%), ενώ ακολουθούν τα εμπορευματοκιβώτια (23,8%), τα Ro-Ro φορτηγά (18,5%) και τα πλοία χύδην φορτίου (15,7%).

Η ΝΜΑ εξυπηρετεί σχεδόν εξίσου τόσο τις ελληνικές εισαγωγές όσο και τις εξαγωγές. Συγκεκριμένα, το ποσοστό εισερχόμενων στα συνολικά φορτία ΝΜΑ υπολογίζεται σε 51,2% το 2023 στην Ελλάδα (έναντι 58,0% στην ΕΕ), με το υπόλοιπο 48,8% να αντιστοιχεί σε εξερχόμενα φορτία ΝΜΑ.

Σε επίπεδο κλαδικών οικονομικών στοιχείων, σύμφωνα με τις Στατιστικές Διάρθρωσης Επιχειρήσεων (SBS), στις θαλάσσιες μεταφορές εμπορευμάτων (ανεξαρτήτως απόστασης και της περιοχής), δραστηριοποιούνται πάνω από 500 επιχειρήσεις με έδρα την Ελλάδα, με πτωτική τάση την τριετία 2021-2023 (από 531 το 2021 σε 515 το 2023).

Η απασχόληση σε αυτές τις επιχειρήσεις ξεπέρασε τα 4155 άτομα το 2023, σημειώνοντας ελαφριά τάση ανόδου από το 2021 (3985 άτομα).

Αντίστοιχα, η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία αυτών των επιχειρήσεων διαμορφώθηκε στα €488 εκατ. το 2022.

Η συνολική συμβολή του κλάδου θαλάσσιων μεταφορών φορτίων εκτιμάται σε €914 εκατ. στο ΑΕΠ ετησίως για το 2023. Προκύπτει ότι για κάθε €1 προστιθέμενη αξία που παράγεται από τις θαλάσσιες μεταφορές φορτίων, το ΑΕΠ της χώρας αυξάνεται κατά περίπου €1,4.

Σε όρους απασχόλησης, η συνολική συμβολή του κλάδου θαλάσσιων μεταφορών φορτίων εκτιμάται σε σχεδόν 8,3 χιλ. ισοδύναμες θέσεις πλήρους απασχόλησης το 2023.

Η συνολική συνεισφορά του κλάδου θαλάσσιων μεταφορών φορτίων στα δημόσια έσοδα το 2023 εκτιμάται σε €207 εκατ. Εκτίμηση της επίδρασης της δέσμης Fit for 55 Η διατήρηση και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της συμβολής της ΝΜΑ στην ελληνική οικονομία έρχονται αντιμέτωπες με μια σειρά σοβαρών προκλήσεων, με κυριότερη την ανάγκη μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου.