“Οι Έλληνες πλοιοκτήτες γενικά δεν αποφεύγουν τον κίνδυνο. Αυτή η επιχειρηματική νοοτροπία μπορεί να ανταμειφθεί με ανάλογες αποδόσεις. Σε έναν εξαιρετικά ασταθή κλάδο, οι Έλληνες πλοιοκτήτες ήταν πρόθυμοι να επενδύσουν κέρδη σε εξαγορές πλοίων ακόμη και εν μέσω οικονομικών υφέσεων”.

Η επισήμανση αυτή, συμπεριλαμβάνεται στην έρευνα που πραγματοποίησε η McKinsey & Company για λογαριασμό και της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών και παρουσιάστηκε από τον Απόστολο Ζαμπέλα, (Partner, Leader of Shipping Practice, McK) στο ναυτιλιακό συνέδριο της “Ναυτεμπορικής”.

1

Η έρευνα αναδεικνύει όλα τα προτερήματα του Έλληνα εφοπλιστή και εντοπίζει τις δεξιότητες τους:

“Για παράδειγμα, μία από τις κορυφαίες διαφοροποιημένες ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες έχει ιστορικό επενδύσεων και επανεπενδύσεων ανάλογα με τους κύκλους της αγοράς. Ο μικτός στόλος της εταιρείας, που αποτελείται από πλοία μεταφοράς χύδην φορτίου, πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων και δεξαμενόπλοια χημικών, έχει αυξηθεί —και στη συνέχεια πωληθεί κατά τη διάρκεια των ανοδικών κύκλων της αγοράς— αρκετές φορές. Συνολικά, ο τομέας παρουσιάζει παρόμοια νοοτροπία, όπως αποδεικνύεται από το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι τρίτη στο παγκόσμιο βιβλίο παραγγελιών για το 2023 και το 2024 για πλοία μεταφοράς χύδην φορτίου και δεξαμενόπλοια”.

“Η ελληνική ναυτιλία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στο παγκόσμιο εμπόριο —και το κάνει εδώ και αιώνες. Πώς μπορεί αυτός ο τομέας να αξιοποιήσει τα δυνατά του σημεία για το μέλλον;” θέτει το ερώτημα η έρευνα και απαντά:

“Η Ελλάδα κατέχει εξέχουσα θέση στη ναυτιλία εδώ και πολλές δεκαετίες. Αυτό που το καθιστά ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι ο σημαντικός ρόλος της χώρας στη διεθνή ναυτιλιακή σκηνή είναι δυσανάλογος με το μέγεθός της. Η χωρητικότητα του ελληνικού εμπορικού στόλου, με περισσότερα από 5.000 πλοία, καθιστά την Ελλάδα το μεγαλύτερο πλοιοκτήτη έθνος, και ο ναυτιλιακός της τομέας (συμπεριλαμβανομένων των πλοίων που είναι ελληνικής ιδιοκτησίας και ελληνικής διαχείρισης) αντιπροσωπεύει συλλογικά το 20% της παγκόσμιας χωρητικότητας νεκρού βάρους.

Πώς γίνεται ένα έθνος που αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 0,5% του παγκόσμιου ΑΕΠ να επιβλέπει το 20% της παγκόσμιας χωρητικότητας ωκεάνιων φορτίων; Είναι μια κατάσταση παρόμοια με την εξέχουσα θέση της Ελβετίας στην ωρολογοποιία (0,8% του παγκόσμιου ΑΕΠ, 50% της παγκόσμιας αξίας της ωρολογοποιίας)ή η κυριαρχία της Γερμανίας στην κατασκευή πολυτελών αυτοκινήτων (περίπου 4% του παγκόσμιου ΑΕΠ, 65% της παραγωγής οχημάτων υψηλής μάρκας).

Δεδομένης της σημασίας της ναυτιλίας για την παγκόσμια οικονομία —το 90% των μεταφερόμενων αγαθών, κατ’ όγκο, μεταφέρονται δια θαλάσσης— η ναυτιλιακή κοινότητα της Ελλάδας παίζει σημαντικό ρόλο στις παγκόσμιες εμπορικές ροές. Και η ελληνική ναυτιλία έχει αξιοσημείωτο εγχώριο αντίκτυπο επίσης. Είναι ο μεγαλύτερος οικονομικός τομέας της χώρας (όπως μετράται με βάση τα παγκόσμια έσοδα), υπεύθυνος για περίπου το 6% της ιδιωτικής απασχόλησης, ενώ παράγει το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός της από το εξωτερικό.

Πώς μπορούν άλλα έθνη με σχετικά μικρές οικονομίες να μάθουν από την Ελλάδα και να επιτύχουν παρόμοια επιτυχία σε επιμέρους τομείς; Για να κατανοήσουμε καλύτερα τη δυναμική που στηρίζει τα ναυτιλιακά επιτεύγματα της Ελλάδας, κάναμε συνεντεύξεις με πάνω από 50 ανώτερα ενδιαφερόμενα μέρη που εμπλέκονται στον ελληνικό ναυτιλιακό τομέα — συμπεριλαμβανομένων πλοιοκτητών, ναυλομεσιτών, διευθυντών ναυπηγείων, ναυτικών δικηγόρων και ναυτικών. Αυτές οι συζητήσεις αποκάλυψαν μια μοναδική προσέγγιση στην ηγεσία, την επιχειρηματικότητα και τη συνεργασία, ενισχυμένη από την προσήλωση στην παράδοση.

Αυτή η έρευνα παρέχει μια επισκόπηση της ελληνικής ναυτιλίας, προσφέρει πληροφορίες για το πώς ο τομέας έχει σημειώσει επιτυχία και διερευνά ευκαιρίες για περαιτέρω ανάπτυξη. Είναι το πρώτο σε μια σειρά δημοσιεύσεων και εκδηλώσεων που βασίζονται στην ολοκληρωμένη μελέτη μας για την ελληνική ναυτιλιακή βιομηχανία.

Την τελευταία δεκαετία, ο ναυτιλιακός τομέας της Ελλάδας κατέχει σταθερά μία από τις κορυφαίες θέσεις παγκοσμίως όσον αφορά τη ναυτιλιακή χωρητικότητα, όπως μετράται με βάση τη χωρητικότητα νεκρού φορτίου. Αντίθετα, η ίδια η χώρα παράγει λιγότερο από το 1% του παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου.

Αξιοσημείωτα οικονομικά αποτελέσματα έχουν προκύψει από αυτή τη θέση. Η ανάλυσή μας δείχνει ότι η ελληνική ναυτιλία παράγει περίπου 40 δισεκατομμύρια δολάρια σε ετήσια ακαθάριστα έσοδα.7Ο τομέας είναι αρκετά μεγάλος: περισσότερες από 20 ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες είναι εισηγμένες σε ξένες κεφαλαιαγορές, αντιπροσωπεύοντας συνολικά πάνω από 9 δισεκατομμύρια δολάρια σε κεφαλαιοποίηση αγοράς. Και περισσότεροι από 200.000 ξένοι ναυτικοί απασχολούνται σε ελληνικά πλοία. Ο τομέας περιλαμβάνει επίσης περισσότερες από 750 εταιρείες διαχείρισης πλοίων, εκ των οποίων περίπου 100 διαχειρίζονται περισσότερα από δέκα πλοία.

Επιπλέον, συγκεκριμένοι τομείς της ναυτιλίας είναι συνώνυμοι με την ελληνική ναυτιλία. Σύμφωνα με την Clarksons, η Ελλάδα ελέγχει τους μεγαλύτερους στόλους δεξαμενόπλοιων και υγροποιημένου φυσικού αερίου στον κόσμο βάσει χωρητικότητας. Διαθέτει επίσης τους δεύτερους μεγαλύτερους στόλους ξηρού χύδην φορτίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου. Η ανάλυσή μας σχετικά με τις κινήσεις των πλοίων και τις εμπορικές ροές υποδηλώνει ότι περίπου το 40% του αργού πετρελαίου που εισάγεται στην Ευρώπη δια θαλάσσης προέρχεται από ελληνικά δεξαμενόπλοια.

Εκτιμούμε ότι ο ελληνικός ναυτιλιακός τομέας συνεισφέρει περίπου 14 δισεκατομμύρια δολάρια σε εγχώρια αξία και δημιουργεί περίπου 150.000 θέσεις εργασίας, άμεσα και έμμεσα μέσω ναυτιλιακών δραστηριοτήτων (θέσεις εργασίας ως ναυτικοί και χερσαίες θέσεις στη διαχείριση πλοίων και στο ευρύτερο ναυτιλιακό πλέγμα), επανεπένδυσης ναυτιλιακού κεφαλαίου σε άλλους τομείς (συμπεριλαμβανομένων της φιλοξενίας, των μέσων ενημέρωσης, του αθλητισμού, της ενέργειας, των ακινήτων) και κοινωνικών συνεισφορών (επενδύσεις και φιλανθρωπία).

Η συμβολή του τομέα δεν έγκειται μόνο στον αριθμό των θέσεων εργασίας που δημιουργούνται, αλλά και στη σχετική αξία αυτών των θέσεων εργασίας, καθώς πολλές είναι καλά αμειβόμενες θέσεις. Η διεθνής ναυτιλιακή βιομηχανία διατηρεί ένα ισχυρό πλέγμα στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων ναυπηγείων, χρηματιστηριακών εταιρειών, δικηγορικών γραφείων, τραπεζών και παρόχων τεχνολογίας, μεταξύ άλλων, με την απασχόληση που σχετίζεται με τη ναυτιλία να δημιουργεί πολλές υψηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας.

Δεδομένων αυτών των συνεισφορών στην τοπική οικονομία και το παγκόσμιο εμπόριο, αξίζει να αναρωτηθούμε εάν υπάρχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, στρατηγικές ή επιλογές που έχουν επιτρέψει σε αυτόν τον ναυτιλιακό τομέα να ευδοκιμήσει. Στις συνομιλίες μας με Έλληνες εμπειρογνώμονες της ναυτιλίας, εντοπίσαμε αρκετούς κοινούς παράγοντες που αποτελούν τη βάση των ναυτιλιακών επιτευγμάτων της Ελλάδας.

Η Ελλάδα έχει βαθιές ρίζες στη ναυτιλία, που χρονολογούνται από την αρχαιότητα. Ιδιαίτερα μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το ναυτιλιακό οικοσύστημα θεωρήθηκε πηγή σταθερής απασχόλησης για τους Έλληνες. Αυτό οδήγησε στη δημιουργία μιας γενιάς Ελλήνων επαγγελματιών της ναυτιλίας, όπως καπετάνιοι, αρχιμηχανικοί και, με τον καιρό, προμηθευτές τεχνικών και επαγγελματικών υπηρεσιών. Ταυτόχρονα, η έκθεση στο διεθνές εμπόριο παρείχε στους Έλληνες ναυτικούς πρόσβαση σε ευκαιρίες και εισοδήματα, για να μεταβούν από ναυτικοί σε πλοιοκτήτες. Εν τω μεταξύ, η ελληνική κυβέρνηση δημιούργησε τις συνθήκες για την υποστήριξη του κλάδου. Για παράδειγμα, βάσει του Νόμου 89/1967, οι ξένες εταιρείες μπορούν να ιδρύσουν γραφείο στην Ελλάδα χωρίς να χρειάζεται να συστήσουν εταιρεία βάσει του ελληνικού δικαίου, η οποία έχει φορολογικά οφέλη. Αυτή η ρύθμιση έχει βοηθήσει στην ανάπτυξη της διαχείρισης πλοίων στην Ελλάδα.

Οι συνεντεύξεις μας αποκάλυψαν περιγραφές της ελληνικής ναυτιλιακής κοινότητας ως μέρος ενός οικοσυστήματος ινστιτούτων και πανεπιστημίων, βασισμένης σε μια ισχυρή ναυτιλιακή παράδοση, με τις ναυτιλιακές εταιρείες να είναι συνήθως οικογενειακές. Οι εταιρείες συχνά ανταλλάσσουν δεδομένα και πληροφορίες και συγκρίνουν την απόδοσή τους μεταξύ τους. Υπάρχουν επίσης συμμαχίες προμηθειών όπου τα πλοία που ελέγχονται από την Ελλάδα αγοράζουν μαζί είδη όπως χρώματα και καύσιμα, αξιοποιώντας την κοινή αγοραστική δύναμη για να εξασφαλίσουν καλύτερες τιμές.

Οι φορείς του κλάδου, όπως η Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών (ΕΕΕ), ενισχύουν αυτήν την εστίαση στην κοινότητα. Η ΕΕΕ παραδοσιακά υποστηρίζει και ενθαρρύνει πολιτικές που διασφαλίζουν ένα ανταγωνιστικό επιχειρηματικό περιβάλλον, το ελεύθερο εμπόριο, την τήρηση των παγκόσμιων κανόνων και κανονισμών και, πάνω απ’ όλα, την ασφάλεια της ζωής στη θάλασσα και ένα βιώσιμο περιβάλλον.

Οι ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό αποτελούνται από μικρές έως μεσαίες οικογενειακές επιχειρήσεις, τείνουν να ακολουθούν δοκιμασμένα μοντέλα που εστιάζουν στα δυνατά τους σημεία και στους τομείς εξειδίκευσής τους, οι οποίοι συχνά περιλαμβάνουν την ιδιοκτησία περιουσιακών στοιχείων και την τεχνική διαχείριση. Η πλειοψηφία ασχολείται με το εμπόριο «ελεύθερων εμπορευμάτων» – μια κοινή ναυτιλιακή προσφορά στην οποία τα πλοία δεν έχουν σταθερές διαδρομές, δρομολόγια ή χρονοδιαγράμματα, και αντ’ αυτού είναι διαθέσιμα για να εκμεταλλευτούν γρήγορα ευκαιρίες για να εξυπηρετήσουν ποικίλες ανάγκες πελατών σε σύντομο χρονικό διάστημα. Οι περισσότερες ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες διατηρούν επίσης εσωτερική διαχείριση για τις τεχνικές πτυχές και τις πτυχές του πληρώματος των δραστηριοτήτων τους.

Μοντέλα που επιτρέπουν ευελιξία, ευκινησία και γρήγορη λήψη αποφάσεων έχουν συμβάλει στην επιτυχία του τομέα.

Οι Έλληνες πλοιοκτήτες γενικά δεν αποφεύγουν τον κίνδυνο. Αυτή η επιχειρηματική νοοτροπία μπορεί να ανταμειφθεί με ανάλογες αποδόσεις. Σε έναν εξαιρετικά ασταθή κλάδο, οι Έλληνες πλοιοκτήτες ήταν πρόθυμοι να επενδύσουν κέρδη σε εξαγορές πλοίων ακόμη και εν μέσω οικονομικών υφέσεων. Για παράδειγμα, μία από τις κορυφαίες διαφοροποιημένες ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες έχει ιστορικό επενδύσεων και επανεπενδύσεων ανάλογα με τους κύκλους της αγοράς. Ο μικτός στόλος της εταιρείας, που αποτελείται από πλοία μεταφοράς χύδην φορτίου, πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων και δεξαμενόπλοια χημικών, έχει αυξηθεί —και στη συνέχεια πωληθεί κατά τη διάρκεια των ανοδικών κύκλων της αγοράς— αρκετές φορές. Συνολικά, ο τομέας παρουσιάζει παρόμοια νοοτροπία, όπως αποδεικνύεται από το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι τρίτη στο παγκόσμιο βιβλίο παραγγελιών για το 2023 και το 2024 για πλοία μεταφοράς χύδην φορτίου και δεξαμενόπλοια.

Ένας ιδιοκτήτης μιας ελληνικής ναυτιλιακής εταιρείας είναι πολύ συχνά και ο Διευθύνων Σύμβουλός της. Αυτοί οι ηγέτες, οι οποίοι έχουν μεγάλη εμπλοκή στο παιχνίδι, εμβαθύνουν στις λεπτομέρειες και εμπλέκονται σε μεγάλο βαθμό στις διοικητικές αποφάσεις. Η οικογενειακή ιδιοκτησία – η οποία είναι κοινή για τις ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες – μπορεί επίσης να προσφέρει στους ηγέτες σημαντική ευελιξία και αυτονομία στη λήψη αποφάσεων, επιτρέποντας γρήγορη δράση με ελάχιστη γραφειοκρατία.

Άλλα έθνη με μικρότερες οικονομίες και εξειδικευμένη εμπειρία στον κλάδο θα μπορούσαν να εμπνευστούν από την ελληνική ναυτιλία για να αναδείξουν τις τοπικές βιομηχανίες τους σε μεγαλύτερη σημασία στην παγκόσμια σκηνή.

Άλλα έθνη με σχετικά μικρές οικονομίες και εξειδικευμένη εμπειρία στον κλάδο θα μπορούσαν να εμπνευστούν από την ελληνική ναυτιλία για να αναβαθμίσουν τις τοπικές βιομηχανίες τους σε μεγαλύτερη σημασία στην παγκόσμια σκηνή. Οι ακόλουθες ενέργειες θα μπορούσαν να τα βοηθήσουν να το κάνουν.

Αναζητήστε οργανικές προσαρμογές. Η καθιερωμένη ναυτιλιακή κληρονομιά της Ελλάδας προσφέρει στον τομέα μια αξιόπιστη βάση γνώσεων και ταλέντου για να αξιοποιήσει. Άλλες χώρες θα μπορούσαν να επιδιώξουν να επικεντρωθούν στην ανάπτυξη σε κλάδους όπου οι ιστορικές ρίζες είναι ισχυρές.

Δημιουργήστε ισχυρές κοινότητες. Η συνεργασία, τα αποτελέσματα δικτύου, η συλλογική δύναμη και η ανάπτυξη βέλτιστων πρακτικών είναι μερικά από τα πλεονεκτήματα που απορρέουν από έναν ισχυρό κοινοτικό προσανατολισμό.

Μπείτε στο ισόγειο. Πολλοί Έλληνες επιχειρηματίες ασχολήθηκαν με τη ναυτιλία μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, σε μια εποχή όπου λίγες ανεξάρτητες οντότητες ασχολούνταν ενεργά με το παγκόσμιο εμπόριο βασικών προϊόντων. Οι νεοσύστατοι τομείς που δραστηριοποιούνται σήμερα ενδέχεται να παρουσιάζουν ευκαιρίες για μικρότερες οικονομίες, καθώς οι πρώτοι επιχειρηματίες μπορούν να γίνουν σημαντικοί ενδιαφερόμενοι.

Αποδεχτείτε το ρίσκο όταν είστε καλά ενημερωμένοι. Οι ηγέτες της ελληνικής ναυτιλίας ήταν πρόθυμοι να αναλάβουν υπολογισμένα ρίσκα, ακόμη και σε αβέβαια πλαίσια ή οικονομικές υφέσεις. Τολμηρές, ευέλικτες κινήσεις θα μπορούσαν να βοηθήσουν εταιρείες από άλλες μικρές οικονομίες να επιτύχουν δυσανάλογες επιπτώσεις.

Αποκτήστε πρακτική δράση. Οι Έλληνες εφοπλιστές τείνουν να συμμετέχουν ενεργά στη λήψη αποφάσεων στις εταιρείες τους. Είναι καλά ενημερωμένοι, ενεργοί και αφοσιωμένοι. Η καλλιέργεια πρακτικής ηγεσίας θα μπορούσε να βοηθήσει τις βιομηχανίες σε άλλες χώρες να εντοπίσουν στρατηγικές ευκαιρίες και να τις αξιοποιήσουν γρήγορα.

Η Ελλάδα αποτελεί ήδη μια ισχυρή ναυτιλιακή δύναμη. Ωστόσο, πρέπει να ληφθούν μέτρα για τη διατήρηση της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας και της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας της ελληνικής ναυτιλίας. Οι ερωτηθέντες μας τόνισαν αρκετούς τομείς με πρόσθετες ευκαιρίες σε ένα ταχέως εξελισσόμενο παγκόσμιο περιβάλλον.

Για παράδειγμα, συλλογικά, ο τομέας θα μπορούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο να αναλάβει μεγαλύτερη διαχείριση ξένων πλοίων. Η Αθήνα είναι το μεγαλύτερο κέντρο διαχείρισης πλοίων παγκοσμίως, ελέγχοντας περισσότερα από 5.000 πλοία βαθέων υδάτων, το 90% των οποίων είναι ελληνικής ιδιοκτησίας. Αυτό αφήνει περίπου 500 πλοία, το 10%, που ανήκουν σε ξένους. Συγκριτικά, περισσότερο από το 70% των πλοίων που διαχειρίζονται από τη Σιγκαπούρη και το Χονγκ Κονγκ είναι ξένης προέλευσης.

Θα μπορούσε επίσης να υπάρξει ευκαιρία για τον τομέα να αυξήσει τη δυναμικότητα των ναυπηγείων του, με στόχο να διεκδικήσει μεγαλύτερο μερίδιο στην αγορά δεξαμενισμού και επισκευής πλοίων που διέρχονται από τη Μεσόγειο Θάλασσα.

Ένας τρίτος τομέας που θα μπορούσε να δώσει ώθηση στην περαιτέρω ανάπτυξη είναι η ναυτιλιακή τεχνολογία και η ψηφιοποίηση. Οι τεχνολογικές εξελίξεις αλλάζουν πολλούς τομείς στη ναυτιλία, συμπεριλαμβανομένου του σχεδιασμού πλοίων, της επισκευής πλοίων και της ανάπτυξης στόλου. Και οι εταιρείες επιχειρηματικών κεφαλαίων που δραστηριοποιούνται στον τομέα της ναυτιλίας διερευνούν επενδύσεις σε κατοχυρώσιμη με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ναυτιλιακή τεχνολογία. Μέχρι στιγμής, περίπου το 2% των νεοσύστατων επιχειρήσεων ναυτιλιακής τεχνολογίας ιδρύθηκαν στην Ελλάδα. Δεδομένων των ριζών της χώρας στον ναυτιλιακό πολιτισμό και της βαθιάς τεχνογνωσίας στον κλάδο, αυτός θα μπορούσε να είναι ένας τομέας ευκαιρίας στον οποίο μπορεί κανείς να βασιστεί.

Η απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές παρουσιάζει μια ακόμη ευκαιρία. Παρόλο που υπάρχουν πολλοί στόχοι μείωσης των εκπομπών στον ναυτιλιακό κόσμο, υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με τον τρόπο επίτευξής τους. Νέα καύσιμα, σχέδια πλοίων, προσεγγίσεις χαρτογράφησης διαδρομών και άλλες εξελίξεις θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν. Πιθανότατα θα γίνουν νέες επενδύσεις. Θα μπορούσε να υπάρξει σημαντικό μερίδιο αγοράς προς διεκδίκηση.

Αυτές οι προσπάθειες, και άλλες, θα μπορούσαν να επιτρέψουν στον ελληνικό ναυτιλιακό τομέα να συνεχίσει να αξιοποιεί τα δυνατά του σημεία και να ενισχύει περαιτέρω τον εαυτό του — διασφαλίζοντας την ευρωστία του με την πάροδο του χρόνου, διατηρώντας τις δυνατότητες καινοτομίας και ταλέντου του, καθώς και την κεντρική του θέση (Παράδειγμα 3).

Αρκετές στρατηγικές πρωτοβουλίες για κάθε στόχο θα μπορούσαν να συμβάλουν στη μελλοντική θωράκιση του τομέα και στην αξιοποίηση ευκαιριών που σχετίζονται με την αύξηση της διαχειριστικής και τεχνικής ικανότητας, καθώς και με την επίτευξη των στόχων απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές.

Ο ελληνικός ναυτιλιακός τομέας, καταλήγει η έρευνα για την ελληνική ναυτιλία, έχει μακρά ιστορία στην οποία μπορεί να βασιστεί για να διασφαλίσει τη μελλοντική του ανάπτυξη και ευημερία, καθώς όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη έχουν την ευκαιρία να αξιοποιήσουν την υπάρχουσα τεχνογνωσία, την επιχειρηματική κουλτούρα και τους τρόπους επιχειρηματικής δραστηριότητας, ώστε να χαράξουν το μέλλον του τομέα σε συνεργασία και στρατηγική.

Διαβάστε επίσης

Διονύσης Θεοδωράτος: Ο πλοίαρχος δεν μπορεί να αντικατασταθεί από αλγόριθμους

Κορκίδης: Η μεγαλύτερη επένδυση στη ναυτιλία είναι το έμψυχο δυναμικό της

Αυξήθηκε ο αριθμός των πλοίων που εγκαταλείφθηκαν από τις ναυτιλιακές εταιρείες