Φυσικό αέριο: Αγώνας δρόμου για νέες πηγές εφοδιασμού-Σενάρια τρόμου για τις τιμές ενέργειας λόγω Ουκρανίας

Η εξασφάλιση νέων πηγών εφοδιασμού σε φυσικό αέριο και η εξασφάλιση LNG έρχονται σε πρώτο πλάνο για Ελλάδα και Ευρώπη καθώς αυξάνεται η ανησυχία για μια ρωσο-ουκρανική σύγκρουση. Τη στιγμή που η ενεργειακή κρίση καλπάζει παρασύροντας σε πρωτοφανή ύψη τον πληθωρισμό, τα σενάρια για μεγάλη ανατίμηση στις τιμές  στο φυσικό αέριο  αν  κορυφωθεί η κρίση Ρωσίας-Ουκρανίας, δημιουργούν πανικό καθώς θα μπορούσαν να οδηγήσουν τις τιμές ενέργειας σε αχαρτογράφητα νερά.

Κι αυτό γιατί τόσο η Ευρώπη όσο και η Ελλάδα είναι απροετοίμαστες για ένα τέτοιο ενδεχόμενο, και η μεγάλη εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο σε συνδυασμό με το μεγάλο μερίδιο του φυσικού αερίου στην ηλεκτροπαραγωγή, θα εκτινάξουν σε άγνωστα ύψη τις τιμές ενέργειας. Στο περιβάλλον αυτό, αναζητείται λύση σε άλλες πηγές προμήθειας φυσικού αερίου και τόσο η Ευρωπαία Επίτροπος Κάντρι Σίμσον όσο και το υπουργείο Ενέργειας πραγματοποιεί αγώνα δρόμου για να εξασφαλιστούν οι απαιτούμενες ποσότητες για φέτος. Το αζέρικο αέριο και η αύξηση των ποσοτήτων LNG μοιάζουν η μόνη σανίδα σωτηρίας, αλλά δεν είναι βέβαιο ότι θα μπορέσουν να καλύψουν τις ευρωπαϊκές ανάγκες.

Το μόνο βέβαιο είναι αν γίνει η ρωσο-ουκρανική σύγκρουση  θα κινούμαστε σε αχαρτογράφητα νερά. Λίγες ημέρες πριν ο υπουργός Ενέργειας Κώστας Σκρέκας είχε πει: “Αν έχουμε και ένταση στην Ουκρανία, κανείς δεν μπορεί να εκτιμήσει τι τιμές ενέργειας θα δούμε το επόμενο διάστημα”.

Το σενάριο τρόμου

Σύμφωνα με το σενάριο τρόμου,  μετά από μια ενδεχόμενη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, θα ακολουθήσουν τραπεζικές κυρώσεις από την Ε. Ένωση και η Μόσχα θα μπορεί να αποφασίσει να κλείσει τις στρόφιγγες. Τότε οι αναλυτές δεν αποκλείουν εκτίναξη της τιμής του αερίου από τα σημερινά 80 ευρώ ακόμη και στα 200 ευρώ, ανάλογη έκρηξη και στο ρεύμα, αλλά και σοβαρότατα προβλήματα επάρκειας. Η Ευρώπη είναι ανέτοιμη για ένα τέτοιο ενδεχόμενο αφού η πληρότητα στις ευρωπαϊκές αποθήκες  είναι  κάτω του 30%. Απέναντι σε ένα τέτοιο σενάριο, τα ευρωπαικά αποθέματα δεν θα άντεχαν πάνω από δέκα ημέρες, δείγμα του πόσο απροετοίμαστη έχει βρει την Ευρώπη η ενεργειακή και γεωπολιτική κρίση.

Μια πιθανή ρωσική επίθεση κατά της Ουκρανίας πυροδοτεί φόβους, που ήδη αυξάνουν την τιμή του αερίου. Εξάλλου οι παραδόσεις φυσικού αερίου από τη Ρωσία στην Ευρώπη, χαμηλές εδώ και μήνες, συνέβαλαν σε μια ιστορική άνοδο των τιμών, με πολλούς να κατηγορούν τη Μόσχα ότι εν γνώσει της διατηρεί αυτή την κατάσταση προκειμένου να επιτύχει από την Ευρώπη την έναρξη λειτουργίας του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2.

Οι μεγάλοι χαμένοι στην περίπτωση μιας νέας μεγάλης ανατίμησης του φυσικού αερίου, είναι οι οικονομίες, δηλαδή όλοι, καταναλωτές και επιχειρήσεις αφού θα βρεθούν αντιμέτωποι με το φάντασμα του πληθωρισμού και την αγωνία της ενεργειακής επάρκειας. Κερδισμένοι, θα είναι  οι παραγωγοί ενέργειας που μετακυλύουν τις αυξήσεις των τιμών φυσικού αερίου  στη χονδρεμπορική τιμή   και οι …Ελληνες πλοιοκτήτες που επωφελούνται από τις υψηλότερες τιμές του φυσικού αερίου καθώς επένδυσαν εγκαίρως σε δεξαμενόπλοια που μεταφέρουν υγροποιημένο φυσικό αέριο LNG.

Η συνάντηση στο Μπακού

Οι Βρυξέλλες από κοινού με τις ΗΠΑ εξετάζουν όλα τα πιθανά σενάρια αύξησης των εισαγωγών από άλλες πηγές και το Αζερμπαϊτζάν θεωρείται ως μια πιθανή λύση που ταυτόχρονα θα ενίσχυε σημαντικά και τη σημασία του Νοτίου Διαδρόμου σε όλα τα επίπεδα.

Ευρωπαϊκή αντιπροσωπεία βρέθηκε στο Αζερμπαϊτζάν την Παρασκευή, στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών προσπαθειών για ταχεία διαφοροποίηση των πηγών εφοδιασμού και μείωση της εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο, σε ένα πλαίσιο ρωσο-δυτικών εντάσεων γύρω από την Ουκρανία.

“Θέλω να ευχαριστήσω το Αζερμπαϊτζάν για τις προσπάθειές του να αυξήσει τις παραδόσεις φυσικού αερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου (SGC). Το Αζερμπαϊτζάν ανταποκρίθηκε στο αίτημα, επιβεβαιώνοντας την αξιοπιστία του”, δήλωσε στο Twitter η Ευρωπαία Επίτροπος Ενέργειας, Kadri Simson, στο Μπακού. . Η κ. Simson συμπροέδρευσε της ετήσιας υπουργικής συνάντησης των χωρών που συμμετέχουν στο Νότιο Διάδρομο με τον Πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν, Ilham Aliev.

Ο Νότιος Διάδρομος είναι ένα σύμπλεγμα τριών αγωγών φυσικού αερίου που συνδέουν το Αζερμπαϊτζάν, τη Γεωργία, την Τουρκία, την Ελλάδα, την Αλβανία και τέλος την Αδριατική Θάλασσα, που φθάνουν στην Ιταλία. Ολοκληρώθηκε το 2020, αυτό το δίκτυο είχε σκοπό να μειώσει την εξάρτηση από το ρωσικό αέριο. Το Μπακού άρχισε στα τέλη του 2021 να στέλνει φυσικό αέριο εκεί στην Ευρώπη, από το γιγάντιο κοίτασμα Shah Deniz. «Ο Νότιος Διάδρομος είναι στρατηγικό για την πολιτική της ΕΕ για την ενεργειακή διαφοροποίηση και την ασφάλεια του εφοδιασμού», είπε η κ. Simson.

Στη συνέχεια, η Ευρωπαία Επίτροπος είχε διμερή συνάντηση με τον Πρόεδρο Αλίεφ, χαιρετίζοντας έναν «εντατικό διάλογο για την αύξηση των προμηθειών φυσικού αερίου και τη συνεργασία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τη μετάβαση στην ενέργεια». Ο Αλίεφ “εξέφρασε την ελπίδα ότι οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της ΕΕ για μια νέα συμφωνία θα ολοκληρωθούν σύντομα”, σύμφωνα με δήλωση της προεδρίας.

Από την πλευρά του, το Αζερμπαϊτζάν έχει εκφράσει την προθυμία του να βοηθήσει την Ε.Ε., όμως το ζήτημα δεν είναι τόσο απλό. Όπως αναφέρει σχετικά το Platts, οι προμήθειες μέσω του αγωγού ΤΑΡ βρίσκονται ήδη στα 27 εκατ. κ.μ. ημερησίως. Το αν υπάρχει η δυνατότητα στο τουρκικό σύστημα μεταφοράς να έρθει αέριο από διαφορετικό σημείο εισόδου είναι αβέβαιο, ιδίως από τη στιγμή που και η ίδια η Τουρκία αντιμετωπίζει ελλείψεις από τις 21 Ιανουαρίου, όταν και το Ιράν διέκοψε τις εξαγωγές του.

Αλεξάνδρα Σδούκου: Η Ευρώπη ευγνωμωνεί για το Νότιο Διάδρομο

Στην 8η υπουργική συνάντηση του συμβουλίου του Νοτίου Διαδρόμου, στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν κυριάρχησε η ενεργειακή κρίση και οι δυνατότητες ενίσχυσης των ποσοτήτων αζέρικου αερίου προς την Ευρώπη. Την Ελλάδα εκπροσώπησε η Γενική Γραμματέας Ενέργειας  Αλεξάνδρα Σδούκου.

Όπως τόνισε η ενεργειακή κρίση ανέδειξε τη σημασία των πολλαπλών πηγών ενέργειας καθώς είναι κεντρικός ο ρόλος του φυσικού αερίου ως καύσιμου μετάβασης. Τόνισε ότι η ελληνική κυβέρνηση στοχεύει να διευκολύνει την ενίσχυση των ανανεώσιμων και χαμηλού αποτυπώματος καυσίμων, όπως το υδρογόνο τόσο από τις υπάρχουσες υποδομές όσο και με νέες ειδικές υποδομές.

Αναφερόμενη στον ΤΑΡ σημείωσε ότι από πέρυσι τον Οκτώβριο έχει διακινήσει 5 εκατ. BCM φυσικού αερίου στην Ευρώπη, επιβεβαιώνοντας τη σημασία του Νοτίου Διαδρόμου ως μια ζωτική πηγή που διαφοροποιεί τον εφοδιασμό, προωθεί την ενεργειακή ασφάλεια και υποστηρίζει την ενεργειακή μετάβαση στη ΝοτιοΑνατολική Ευρώπη. Τόνισε ότι η Ευρώπη είναι ευγνώμων για την ύπαρξη του Νοτίου Διαδρόμου.

Μεγάλη η εξάρτηση από το ρωσικό φυσικού αέριο

Όμως παρά το άνοιγμα του Νοτίου Διαδρόμου μέσω Ελλάδος και παρά τον ερχομό του αμερικανικού ΥΦΑ, η ρωσική συμμετοχή στο μείγμα κατανάλωσης σε φυσικό αέριο της ΕΕ, έφτασε από περίπου το 32%-33% το 2010 στο 43% το 2020 και φαίνεται ότι σύντομα θα αγγίξει, αν όχι ξεπεράσει, το 50% της τελικής κατανάλωσης των 27 κρατών-μελών της Ενωσης.

Το 2010 η παραγωγή ΦΑ στην ΕΕ ήταν 125 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (ΔΚΜ) καλύπτοντας το 30% της εγχώριας ζήτησης των 422 ΔΚΜ. Οι ρωσικές εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) στην ΕΕ ήταν σχεδόν μηδενικές και συνολικά κάλυπταν λίγο λιγότερο από το 1/3 της τελικής κατανάλωσης μέσω αγωγών. Το λιγότερο επιρρεπές σε γεωπολιτικές χειραγωγήσεις ΥΦΑ κάλυπτε μόλις το 19% της ευρωπαϊκής κατανάλωσης, ενώ δεν υπήρχε ακόμη στο ευρωπαϊκό εισαγωγικό μείγμα ούτε αμερικανικό ΥΦΑ, ούτε ΦΑ από την Κασπία (Αζερμπαϊτζάν).

Το 2020 η «εγχώρια» παραγωγή αερίου στην ΕΕ είχε πέσει μόλις στα 47,8 ΔΚΜ, οι εισαγωγές ΥΦΑ έχουν αυξηθεί μόλις στο 26% της ζήτησης (αν και το 20%-25% αυτών των εισαγωγών έρχεται από τη Ρωσία που εξήγαγε πέρυσι στην ΕΕ μόλις 8 ΔΚΜ λιγότερο ΥΦΑ από τις Ηνωμένες Πολιτείες). Η εισαγωγική εξάρτηση της ΕΕ ξεπέρασε το 90%, ενώ η ζήτηση ΦΑ (αν υπολογίσουμε και το Ηνωμένο Βασίλειο) ήταν το 2020 πολύ μεγαλύτερη από τα 422,8 ΔΚΜ του 2010, φτάνοντας εν μέσω πανδημίας στα 452,5 ΔΚΜ ή τα 380 ΔΚΜ χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο.

Η ρωσο-ουκρανική κρίση: Το ψυχροπολεμικό κλίμα προμηνύει τα χειρότερα

Το ψυχροπολεμικό κλίμα μεταξύ ΗΠΑ, Ευρώπης και Ρωσίας εντείνεται πάνω από την Ουκρανία με τους αναλυτές να βλέπουν τον κίνδυνο σύρραξης μετά την ολοκλήρωσης των χειμερινών Ολυμπαικών Αγώνων στην Κίνα, δηλαδή μετά τις 20 Φεβρουαρίου. Tους φόβους αυτούς πυροδοτεί η ενίσχυση της  στρατιωτικής δύναμης της Μόσχας στη βόρεια γειτονική χώρα της Ουκρανίας, τη Λευκορωσία, που αναμένεται να φτάσει τους 30.000 στρατιώτες για τις κοινές στρατιωτικές ασκήσεις αυτόν τον μήνα.

Οι ασκήσεις Ρωσίας-Λευκορωσίας, που θα διαρκέσουν έως τις 20 Φεβρουαρίου, παρείχαν στη Μόσχα κάλυψη για να αυξήσει περαιτέρω τις δυνάμεις της κοντά στην Ουκρανία, σε μια εποχή που οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βρετανία έχουν προειδοποιήσει ότι η Μόσχα μπορεί να ετοιμάζεται για πόλεμο.

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δήλωσε πάλι την Τρίτη ότι η Δύση αγνόησε τις κύριες ανησυχίες της Ρωσίας και κατηγόρησε τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι προσπαθούν να την παρασύρουν σε πόλεμο, αλλά επεσήμανε ότι η Ρωσία εξακολουθεί να ενδιαφέρεται για διάλογο.

Κερδισμένοι οι εφοπλιστές δεξαμενοπλοίων LNG

Η μεγάλη αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου κάνει το LNG ζωτικής σημασίας για την ενεργειακή επάρκεια. Στο πλαίσιο αυτό ανανεώθηκε η συμφωνία ΔΕΠΑ Εμπορίας Sonatrach  για την παράδοση  φορτίων LNG στη ΔΕΠΑ Εμπορίας. Η νέα συμφωνία περιλαμβάνει την προσαρμογή των όρων του υφιστάμενου μακροχρόνιου συμβολαίου, με βάση τα σημερινά δεδομένα αλλά και τις μελλοντικές εξελίξεις στον τομέα της ενέργειας.

Στους κερδισμένους της ενεργειακής κρίσης και οι Έλληνες εφοπλιστές, που έχουν επενδύσει μεγάλα κεφάλαια τα τελευταία χρόνια στην κατασκευή δεξαμενόπλοιων LNG. Σήμερα διαθέτουν τον πιο σύγχρονο στόλο αυτών των εξειδικευμένων πλοίων στον κόσμο και σύμφωνα με την Vessels Value,  η Ελλάδα βρίσκεται στην κορυφή αφού διέθετε στο τέλος του 2021 δεξαμενόπλοια LNG αξίας 19,11 δισεκατομμυρίων δολαρίων, με δεύτερη την Ιαπωνία με 18,1 δισεκατομμύρια δολάρια και τρίτη την Κίνα με 10,5 δισεκατομμύρια.

Επιπλέον, από τα 127 δεξαμενόπλοια LNG που κατασκευάζονται αυτή τη στιγμή, τα 57 ανήκουν σε Έλληνες πλοιοκτήτες. Όπως αναφέρει η Handelsblatt, ο παγκόσμιος όγκος συναλλαγών LNG έχει διπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία και οι Έλληνες πλοιοκτήτες εντόπισαν νωρίς την τάση προς το υγροποιημένο αέριο, επενδύοντας στοχευμένα σε τέτοια δεξαμενόπλοια από τη δεκαετία του ’90. Είχαν μάλιστα σημαντική επιρροή στον σχεδιασμό των πλοίων, όπως στην ανάπτυξη ιδιαίτερα ελαφρών δεξαμενών αερίου.

Από τις αρχές του 2016, συνεχίζει το δημοσίευμα, οι ναύλοι για τα δεξαμενόπλοια LNG έχουν εξαπλασιαστεί.«Οι πλοιοκτήτες επωφελούνται επιπλέον από την τρέχουσα κρίση, καθώς με την αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου εκτοξεύονται και οι ναύλοι.

Ενώ η ημερήσια τιμή για ένα πλοίο χωρητικότητας 160.000 κυβικών μέτρων ήταν 50.000 δολάρια στο τέλος Σεπτεμβρίου 2021, περισσότερα από 200.000 δολάρια πληρώνονταν ήδη από τον Οκτώβριο και μετά. Σύμφωνα μάλιστα με παρατηρητές της ελληνικής ναυτιλιακής αγοράς, η παγκόσμια ζήτηση για χωρητικότητα LNG θα διπλασιαστεί μέχρι το 2040.