Αγορά Ενέργειας: Τι φέρνουν οι κρατικές παρεμβάσεις με πλαφόν και περιορισμούς κερδών

Αναζητώντας μια ισορροπία στην αγορά ενέργειας, η ελληνική κυβέρνηση όπως και η Κομισιόν συζητούν πλέον ανοιχτά για τις κρατικές παρεμβάσεις που απαιτούνται για συγκρατηθεί το ξέφρενο ράλι τιμών στις αγορές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας προτού εξαντλήσουν κοινωνίες, επιχειρήσεις και οικονομίες.

Ειδικά η ελληνική αγορά, πληροί όλες τις προϋποθέσεις για να ενεργοποιηθεί η εξαίρεση της ελεύθερης αγοράς σύμφωνα με το άρθρο  5 της  Οδηγίας για τον ηλεκτρισμό, αφού το κόστος της χονδρεμπορικής περνάει στους καταναλωτές, δε λειτουργούν τα διμερή συμβόλαια και εξασφαλίζονται ουρανοκατέβατα κέρδη για τους παραγωγούς ενέργειας.

Η πρόταση του Κυριάκου Μητσοτάκη για πλαφόν στο περιθώριο κέρδους των παραγωγών ενέργειας αξιοποίησε άμεσα τη δυνατότητα που έδωσε στην Ελλάδα, σχεδόν φωτογραφικά,προχθές η Κομισιόν και βάζει την ελληνική αγορά ενέργειας σε μια νέα εποχή.

Ρυθμισμένες τιμές, προστατευτισμός και κρατική παρέμβαση  αποτελεί το νέο κανόνα για την αγορά ενέργειας σε μια προσπάθεια να περιοριστούν οι ακραίες αυξήσεις που φέρνει η αβεβαιότητα στις αγορές.

Η επιθυμία των πολιτικών να απομονώσουν τις οικονομίες τους από τις υπερπόντιες καταστροφές αυξάνει διεθνώς τον προστατευτισμό και βάζει φρένο στο παγκόσμιο εμπόριο. Οι εξελίξεις αυτές αναγνωρίζονται ως αναγκαίες λόγω των συνθηκών αλλά είναι άγνωστο πώς θα εφαρμοστούν και που θα οδηγήσουν.

Ετοιμάζεται το Προσωρινό Σχέδιο για την Κρίση στην αγορά ενέργειας

H Κομισιόν έχει ξεκινήσει διαβουλεύσεις με τα κράτη μέλη σχετικά με τις ανάγκες στην αγορά ενέργειας και το πεδίο εφαρμογής ενός νέου, ανεξάρτητου προσωρινού πλαισίου αντιμετώπισης της κρίσης. Η αναγνώριση ότι βιώνουμε πρωτόγνωρες και απρόβλεπτες καταστάσεις, αποτελεί τη βάση του νέου Προσωρινού Πλαισίου και στο πλαίσιο αυτό έκανε τις προτάσεις του ο Έλληνας Πρωθυπουργός.

Στο νέο πλαίσιο αυτό αλλάζουν τα δεδομένα της ελεύθερης αγοράς και των συναλλαγών στην ενέργεια όπως τις ξέραμε και επιτρέπεται η κρατική παρέμβαση για να μπορέσει η αγορά να λειτουργήσει σωστά, για αγορές ειδικά όπως η ελληνική, το κόστος της χονδρεμπορικής περνά στους καταναλωτές, δεν υπάρχουν διμερή συμβόλαια.

Ζητάει πλαφόν στο μικτό περιθώριο κέρδους στη χονδρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, για παράδειγμα της τάξεως του 5%, βάσει της παρακολούθησης του κόστους παραγωγής από τους ρυθμιστές της αγοράς και το Σταθμισμένο Κόστος Παραγωγής Ενέργειας (LCOE) στις μονάδες παραγωγής.

Γιατί απαιτείται παρέμβαση

“Σήμερα η αγορά δε λειτουργεί σωστά κι αν δεν υπάρξουν παρεμβάσεις θα έχουμε Αρμαγεδώνα. Δεν μπορεί να λειτουργήσει καμιά επιχείρηση με αυτό το ενεργειακό κόστος.  Με βάση τον τρόπο λειτουργίας της αγοράς σήμερα,  ένας  και μόνο παραγωγός ενέργειας αν κάνει μια προσφορά ψηλά, αναγκάζει όλη την αγορά να πληρώσει την ενέργεια στην τελική τιμή καθώς η χονδρεμπορική αγορά λειτουργεί με βάση την τελευταία προσφορά (σύστημα paid as clear). Αυτό δημιουργεί υπερκέρδη στους παραγωγούς ρεύματος από φυσικό αέριο, που κανείς δεν αντέχει να πληρώσει”, αναφέρει ο Αντώνης Κοντολέων Πρόεδρος της ΕΒΙΚΕΝ.

Όπως εξάλλου εξηγεί και ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην επιστολή του στην Κομισιόν “καθοριστικό ρόλο πλέον στη διαμόρφωση των τιμών διαδραματίζουν πολιτικές δηλώσεις και φόβοι που πηγάζουν από τη Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία που οδηγούν σε αβεβαιότητα, τεράστιες διακυμάνσεις τιμών και κερδοσκοπία.

 Το παράδοξο είναι πως ούτε η παραγωγική δυνατότητα ούτε οι εφοδιαστικές αλυσίδες φυσικού αερίου έχουν επηρεαστεί από την τρέχουσα κρίση. Αυτό σημαίνει πως δεν έχουμε πρόβλημα ποσότητας, αλλά έχουμε πρόβλημα στις τιμές.

Σε μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα αυτό μπορεί να αμβλυνθεί, μειώνοντας την εξάρτηση της Ένωσης από το Ρωσικό φυσικό αέριο.

Σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, ωστόσο, πιστεύω ότι μία στοχευμένη και χρονικά περιορισμένη παρέμβαση στην αγορά είναι απαραίτητη προκειμένου να ομαλοποιήσουμε την κατάσταση.
Όλα αυτά τα μέτρα θα πρέπει να εστιάζουν στις τιμές του φυσικού αερίου και όχι στις ποσότητες, θα πρέπει να εφαρμοστούν για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, και να έχουν σαφώς προσδιορισμένες προϋποθέσεις ενεργοποίησης, αλλά και ρήτρες εξόδου. Με μία τέτοιου είδους παρέμβαση στην αγορά, η Ένωσή μας μπορεί να προστατεύσει τα μέλη της, σταματώντας την “εργαλειοποίηση” του φυσικού αερίου σε βάρος των οικονομιών μας και αποσυνδέοντας την γεωπολιτική απο την ενεργειακή κρίση, χωρίς να επηρεάζεται η παραγωγή και η προσφορά του φυσικού αερίου βραχυπρόθεσμα.

Πρέπει να σημειωθεί ότι είναι απίθανο το πρόβλημα αυτό να εκλείψει μόλις υποχωρήσει η ζήτηση για επιδοτήσεις για αέριο θέρμανσης. Αν δεν δράσουμε τώρα, το πρόβλημα θα συνεχιστεί στις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος -που συνδέονται με τις τιμές του φυσικού αερίου στις αγορές χονδρικής- τους επόμενους μήνες της άνοιξης και του καλοκαιριού, θέτοντας ένα τεράστιο βάρος στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις.

Το “Σχέδιο Έξι Σημείων”

 Κάθε στοιχείο του Σχεδίου του Πρωθυπουργού έχει ως στόχο να αντιμετωπίσει την υφιστάμενη κλιμάκωση που παρατηρείται στη χονδρική αγορά του φυσικού αερίου.

1. Πλαφόν Τιμών: Πλαφόν στις τιμές του Ταμείου Μεταφοράς Τίτλων, το οποίο θα έχει ως σημείο αναφοράς την ιστορικά υψηλότερη τιμή αερίου πριν από την κρίση

2. Ημερήσιο Όριο Τιμών ως Προστατευτικό Μέτρο: Ένα εύρος διακύμανσης στις τιμές του Ταμείου Μεταφοράς Τίτλων, για παράδειγμα της τάξεως του +/- 10%

3. Καθορισμός Τιμών σε περίπτωση Έκτακτης Ανάγκης: Καθορισμός τιμών στο Ταμείο Μεταφοράς Τίτλων, ως μέτρο έκτακτης ανάγκης στην περίπτωση που υπάρξουν ανακοινώσεις που αφορούν τις ροές φυσικού αερίου μέσω αγωγών από τη Ρωσία

4. Πλαφόν στο Κέρδος: Πλαφόν στο μικτό περιθώριο κέρδους στην χονδρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, για παράδειγμα της τάξεως του 5%, βάσει της παρακολούθησης του κόστους παραγωγής από τους ρυθμιστές της αγοράς και το Σταθμισμένο Κόστος Παραγωγής Ενέργειας (LCOE) στις μονάδες παραγωγής.

5.Εμπόριο με Φυσική Παράδοση: Θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο να επιτραπεί, η επιλογή για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, που θα επιτρέπει τις συναλλαγές μόνο με φυσική παράδοση.

6.Ενίσχυση Ρευστότητας: Αύξηση της ρευστότητας στην αγορά φυσικού αερίου συνδέοντας τις αγορές ΗΠΑ/ ΕΕ/ Ασίας. Για παράδειγμα, ενισχύοντας τη συνεργασία με την Κίνα όσον αφορά τα φορτία Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG), με πιθανό πλαφόν στο κόστος μεταφοράς για να εξουδετερωθούν κίνητρα κερδοσκοπίας.

“Όλες αυτές οι επιλογές αποτελούν σημαντικές παρεμβάσεις στην αγορά που έχουν χρησιμοποιηθεί και στο παρελθόν σε έκτακτες περιπτώσεις σε άλλες αγορές, με στόχο την εξισορρόπησή τους, ενώ σε κάποιες άλλες αγορές συνιστούν πάγια χαρακτηριστικά. Πιστεύω ακράδαντα πως οι ασυνήθιστες εποχές επιβάλλουν ασυνήθιστα μέτρα. Οι ενέργειες αυτές αποβλέπουν μόνο στην προστασία της εύρυθμης λειτουργίας της χονδρικής αγοράς αερίου, η οποία έχει υποστεί μεγάλη  πίεση εξαιτίας της διαρκώς εντεινόμενης κρίσης στην Ουκρανία, με σοβαρές συνέπειες και στην ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από το αέριο.

Ενώ ο μεσομακροπρόθεσμος στόχος θα πρέπει να είναι η επιστροφή σε μια αγορά που λειτουργεί κανονικά, είναι υποχρέωση των κυβερνήσεων και των ρυθμιστών να παρεμβαίνουν όταν έκτακτες περιστάσεις διαταράσσουν κατά τα άλλα υγιείς μηχανισμούς της αγοράς”.

Το Σχέδιο Έξι Σημείων έχει σχεδιαστεί για να προστατεύσει και να επαναφέρει τις αγορές χονδρικής φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και να διασφαλίσει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι πολίτες και οι οικονομίες των κρατών-μελών της, αλλά και η παγκόσμια οικονομία, δε  θα υποφέρουν αδικαιολόγητα σε μια περίοδο που ήδη χαρακτηρίζεται από μεγάλες προκλήσεις”, σημείωσε ο κ. Μητσοτάκης.

Ο εκπρόσωπος της Κομισιόν, Eric Mamer, σχολίασε για την πρόταση του πρωθυπουργού: «Για να αντιμετωπιστούν οι παρούσες εξαιρετικές συνθήκες, η Επιτροπή εξετάζει όλες τις πιθανές επιλογές για επείγοντα μέτρα για τον περιορισμό των επιπτώσεων στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος λόγω της αύξησης της τιμής του φυσικού αερίου, όπως τα προσωρινά όρια τιμών.
Όλοι οι πρωταγωνιστές θα συζητήσουν το ζήτημα και τις επόμενες εβδομάδες θα παρουσιάσουμε τις επιλογές μας»

«Χρειάζεται ένα πανευρωπαϊκό ανώτατο όριο στις τιμές αερίου προκειμένου να αντιμετωπιστεί το άλμα των τιμών και να συγκρατηθεί η μεταβλητότητα στις αγορές αερίου και ηλεκτρισμού», δήλωσε η διευθύνουσα σύμβουλος της γαλλικής εταιρείας ενέργειας Engie.

Στο ίδιο πνεύμα και ο Διευθύνων Σύμβουλος της ΔΕΠΑ Εμπορίας, Κωνσταντίνος Ξιφαράς, τοποθετήθηκε με σαφήνεια σχετικά με την εκρηκτική άνοδο των διεθνών τιμών του φυσικού αερίου.

«Οι πρόσφατες κατακόρυφες αυξήσεις στην τιμή του φυσικού αερίου οφείλονται αποκλειστικά και μόνο στην κερδοσκοπία και όχι στα θεμελιώδη στοιχεία της αγοράς. Δεν υπάρχει η παραμικρή διαφοροποίηση στη ζήτηση και την προσφορά, ούτε στη ροή φυσικού αερίου, που θα μπορούσε να δικαιολογήσει αυτές τις ανατιμήσεις.

Οι κυβερνήσεις και οι ρυθμιστικές Αρχές οφείλουν να παρέμβουν άμεσα για να αποκαταστήσουν την ισορροπία στην αγορά, και πρωτίστως, να προστατεύσουν τα νοικοκυριά και τις ευρωπαϊκές οικονομίες από τους κερδοσκόπους».