ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Όλα ξεκινούν από μια στάχτη.
Η Σμύρνη καίγεται, και μέσα από τη φωτιά, ένας νεαρός Έλληνας φεύγει για να επιβιώσει. Το όνομα του: Αριστοτέλης Ωνάσης. Ένας άνθρωπος που δεν πίστεψε ποτέ στη μοίρα, μόνο στη βούληση.
Στο Μπουένος Άιρες των αρχών του 20ού αιώνα, ο Ωνάσης δούλευε στα καπνά, μάθαινε τις τιμές, άκουγε τις φωνές των εμπόρων και έβλεπε αυτό που οι άλλοι δεν έβλεπαν: ότι ο κόσμος λειτουργεί σαν μια αγορά με νόμους που δεν γράφονται ποτέ στα βιβλία.
Κι εκείνος θα γινόταν ο πρώτος που θα τους καταλάβαινε. Μετά τα καπνά ήρθαν τα πλοία. Ο Ωνάσης είδε στις θάλασσες το μέλλον — και το αγόρασε.
Ένα-ένα, τα δεξαμενόπλοια του άρχισαν να μεταφέρουν πετρέλαιο στις τέσσερις άκρες του κόσμου. Ένα δίκτυο εταιρειών, σημαίες από Παναμά μέχρι Λιβερία, offshore, τράπεζες στη Γενεύη, άνθρωποι παντού. Ο Αριστοτέλης Ωνάσης έγινε μύθος: το πρόσωπο του Έλληνα που έδειξε στην Αμερική πως το παιχνίδι της εξουσίας δεν έχει μόνο έναν παίκτη.
Όμως πίσω από τον θρύλο υπήρχε μια απλή, κρυφή φράση που του έλεγε πάντα ο πατέρας του: «Ό,τι αγαπήσεις πολύ, θα το πληρώσεις με αίμα.» Και την πλήρωσε.
Ο πατέρας που έγινε θεός — και μετά σκιά
Η Χριστίνα Ωνάση γεννήθηκε σε έναν κόσμο ήδη ολοκληρωμένο.
Τα κότερα, οι δεξιώσεις, τα ιδιωτικά αεροσκάφη, οι φωτογραφίες με προέδρους και σταρ του Χόλιγουντ δεν ήταν πολυτέλειες — ήταν το φυσικό της περιβάλλον.
Το παιδικό της δωμάτιο ήταν γεμάτο φωτογραφίες του πατέρα της· για τη Χριστίνα, ο Αριστοτέλης δεν ήταν άνθρωπος, ήταν σύμπαν.
Εκείνος την αγαπούσε με πάθος, αλλά και με αυστηρότητα. Ήθελε να τη σκληραγωγήσει. Της μιλούσε για δουλειά, για διαπραγματεύσεις, για τον φόβο που δεν πρέπει ποτέ να δείχνει.
Αλλά όχι για συναίσθημα. Η μητέρα της, η Τίνα Λιβανού, έβλεπε το παιδί της να μεγαλώνει με έναν πατέρα που αγαπούσε με τον τρόπο που κυβερνούσε — από απόσταση. Κι όμως, για τη Χριστίνα, εκείνος ήταν τα πάντα. Ήθελε να τον εντυπωσιάσει, να τον δικαιώσει, να τον κάνει περήφανο. Μόνο που ο Ωνάσης ήταν δύσκολος να ικανοποιηθεί. Όσο εκείνη προσπαθούσε, τόσο εκείνος απαιτούσε περισσότερα. Η σχέση τους ήταν ένας καθρέφτης γεμάτος αγάπη και έλεγχο — και η ισορροπία αυτή θα κατέρρεε μαζί με τον θάνατο του γιου του.
Ο θάνατος του Αλέξανδρου — η αρχή του τέλους
Ο Αλέξανδρος Ωνάσης ήταν ο διάδοχος, ο γιος που θα συνέχιζε την αυτοκρατορία. Έξυπνος, γοητευτικός, ατίθασος, αλλά αποφασισμένος. Ήθελε να χαράξει τη δική του πορεία στη ναυτιλία, να μην είναι απλώς «ο γιος του Αριστοτέλη».
Όμως στις 22 Ιανουαρίου 1973, το μικρό του αεροπλάνο συνετρίβη λίγο μετά την απογείωση από το αεροδρόμιο του Ελληνικού. Η είδηση συγκλόνισε τη χώρα, αλλά για τον Αριστοτέλη, ήταν κάτι παραπάνω: ήταν το τέλος.
Το μόνο παιδί που πίστευε πως μπορούσε να τον καταλάβει, χάθηκε. Η Χριστίνα, τότε 23 ετών, βρέθηκε αντιμέτωπη με έναν πατέρα που δεν ήξερε πώς να ζήσει πια.
Εκείνος άρχισε να κατηγορεί τους πάντες. Υποψιαζόταν δολιοφθορά. Ερευνούσε προσωπικά τους μηχανικούς.
«Τον σκότωσαν γιατί λεγόταν Ωνάσης», έλεγε στους συνεργάτες του.
Από εκείνη τη μέρα, ο Αριστοτέλης Ωνάσης δεν ήταν πια ο ίδιος.
Το γέλιο του χάθηκε, το βλέμμα του βάρυνε.
Η Χριστίνα προσπαθούσε να τον πλησιάσει, αλλά εκείνος είχε κλειστεί μέσα στο καβούκι του.
Ο πατέρας που ήξερε να ελέγχει τον κόσμο, δεν μπορούσε πια να ελέγξει τη ζωή του. Δύο χρόνια μετά, το 1975, πέθανε στο Παρίσι. Η Χριστίνα στάθηκε μπροστά στο φέρετρο του και ψιθύρισε:
Η Χριστίνα στάθηκε μπροστά στο φέρετρο, σιωπηλή, σχεδόν άδεια. Οι κοντινοί της άνθρωποι λένε πως τότε ψιθύρισε λόγια που έμοιαζαν περισσότερο με προσευχή παρά με φράση:
ένα παράπονο για την απώλεια, κι έναν φόβο για τον εαυτό της που τώρα έμενε απροστάτευτος.
Η αυτοκρατορία στα χέρια μιας γυναίκας
Όταν ο Αριστοτέλης Ωνάσης πέθανε, άφησε πίσω του μια περιουσία τεράστια: πλοία, μετοχές, ακίνητα, συμμετοχές σε εταιρείες από το Λονδίνο μέχρι το Τόκιο.
Αλλά δεν άφησε πίσω του οδηγίες για το πώς να κουμαντάρει κανείς έναν τέτοιο κόσμο.
Η Χριστίνα, στα 25 της, έπρεπε να σταθεί απέναντι σε άντρες που δούλευαν για τον πατέρα της επί δεκαετίες. Δικηγόροι, τραπεζίτες, ναυτιλιακοί πράκτορες — όλοι τη θεωρούσαν αδύναμη.
Κάποιοι προσπαθούσαν να την καθοδηγήσουν, άλλοι να την ελέγξουν, λίγοι να την προστατέψουν.
Στο Παρίσι, όπου εγκαταστάθηκε, άρχισε να ξετυλίγει το κουβάρι των εταιρειών.
Πίσω από τη λάμψη, βρήκε ένα χάος: λογαριασμούς που κανείς δεν ήξερε σε ποιον ανήκουν, επενδύσεις σε ονόματα εμπίστων, εταιρείες–κέλυφος.
Ήταν η πρώτη φορά που κατάλαβε πως ο πατέρας της δεν ήταν απλώς ιδιοφυΐα — ήταν και άνθρωπος που λειτουργούσε στα όρια της νομιμότητας.
Η Χριστίνα δεν ήταν αφελής. Προσπάθησε να ανασυγκροτήσει την αυτοκρατορία.
Αλλά ο κόσμος των ανδρών γύρω της δεν συγχωρούσε εύκολα τις γυναίκες που θέλουν να ελέγχουν.
Κάποιοι την κορόιδευαν πίσω από την πλάτη της. Άλλοι απλώς περίμεναν να κάνει λάθος.
Και εκείνη το ήξερε.
Η ψυχολογική φθορά — και οι λάθος άντρες
Η Χριστίνα αναζητούσε σταθερότητα εκεί που δεν υπήρχε.
Παντρεύτηκε τέσσερις φορές. Κάθε γάμος ξεκινούσε με την ελπίδα της αγάπης και τελείωνε με την ψυχρότητα των τίτλων. Ο Joseph Bolker, πολύ μεγαλύτερός της, ήταν περισσότερο πατρική φιγούρα παρά σύντροφος. Ο Alexander Andreadis, γόνος ισχυρής ελληνικής οικογένειας, την παντρεύτηκε εντυπωσιακά και την εγκατέλειψε αθόρυβα. Ο Ρώσος Sergei Kauzov την έκανε να πιστέψει για λίγο ότι βρήκε ασφάλεια, αλλά κι αυτός εξαφανίστηκε γρήγορα. Ο τελευταίος, ο Thierry Roussel, της χάρισε τη μικρή Αθηνά — το μόνο πλάσμα που θα την έκανε ξανά να χαμογελάσει. Και όμως, ο γάμος της με τον Roussel ήταν γεμάτος προδοσίες. Η Χριστίνα ήξερε ότι την απατούσε. Ήξερε ότι την κορόιδευαν.
Αλλά δεν άντεχε άλλη απώλεια. Τον κράτησε όσο μπορούσε.
Μέχρι που εκείνος άρχισε να διεκδικεί κομμάτια από την περιουσία της.
Η Χριστίνα, κουρασμένη και απογοητευμένη, άρχισε να παίρνει φάρμακα για να μπορέσει να κοιμηθεί — αντικαταθλιπτικά, υπνωτικά, ηρεμιστικά.
Τις νύχτες έλεγε πως δεν τη φόβιζε ο θάνατος, αλλά η επόμενη μέρα· το ξημέρωμα που την έβρισκε μόνη, χωρίς νόημα.
Το μυστήριο του τέλους
Η 19η Νοεμβρίου 1988 θα μείνει πάντα αμφιλεγόμενη.
Η Χριστίνα βρέθηκε νεκρή στην μπανιέρα του σπιτιού φίλης της, στο Μπουένος Άιρες.
Ήταν μόλις 37 ετών. Η επίσημη εκδοχή: καρδιακή ανακοπή.
Η ανεπίσημη: υπερβολική δόση φαρμάκων. Η μυστική: κάτι που δεν θα μάθουμε ποτέ.
Η αστυνομία της Αργεντινής δεν προχώρησε σε νέα ιατροδικαστική εξέταση στην Ευρώπη. Οι φάκελοι έκλεισαν γρήγορα. Κάποιοι πιστεύουν ότι πίσω από τη σιωπή υπήρχαν συμφέροντα.
Η Χριστίνα είχε αρχίσει να κάνει κινήσεις για να επανακτήσει τον πλήρη έλεγχο της περιουσίας της.
Συγκρούστηκε με συνεργάτες, απαίτησε αλλαγές στα trust και έδειχνε έντονη καχυποψία για όσους τη στερούσαν από την αυτονομία της.
Τις τελευταίες εβδομάδες της ζωής της, η ένταση και η απογοήτευση την είχαν κουράσει βαθιά. Πολλές νύχτες περνούσε ανήσυχη, με την αίσθηση ότι η ζωή της κινούνταν γύρω της χωρίς να έχει πραγματικά έλεγχο.
Η μοναξιά, η πίεση και η αίσθηση αδικίας την οδήγησαν να παίρνει φάρμακα για να κοιμηθεί — αντικαταθλιπτικά, υπνωτικά, ηρεμιστικά.
Κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει το μέγεθος της ψυχολογικής της κόπωσης, ούτε τα αδιέξοδα που ένιωθε καθημερινά.
Ο Σκορπιός — ο παράδεισος και το μνήμα
Το νησί του Σκορπιού ήταν το καμάρι του Ωνάση. Το απέκτησε το 1963, το μετέτρεψε σε ιδιωτικό καταφύγιο, και εκεί φιλοξένησε από τον Τσώρτσιλ μέχρι τη Μαρία Κάλλας.
Ο Σκορπιός ήταν το σύμβολο της εξουσίας του, το σημείο όπου η γη, η θάλασσα και το χρήμα συναντιόνταν.
Όμως στο τέλος, έγινε κάτι άλλο: ένα νησί-μαυσωλείο. Εκεί θάφτηκαν ο Αριστοτέλης, ο Αλέξανδρος και η Χριστίνα. Μια δυναστεία που έζησε σαν μύθος και έσβησε σαν τραγωδία.
Ο Σκορπιός πέρασε αργότερα σε ξένα χέρια, αλλά παραμένει σύμβολο. Όχι του πλούτου, αλλά της φθοράς. Σήμερα, όσοι τον αντικρίζουν, δεν βλέπουν τα πάρτι και τα πούρα, αλλά την ησυχία ενός τόπου που φιλοξενεί τα φαντάσματα των ανθρώπων που αγάπησαν τη ζωή υπερβολικά.
Η κόρη που δεν ήθελε να είναι Ωνάση
Η μικρή Αθηνά μεγάλωσε στη Γαλλία, υπό την επιμέλεια του πατέρα της και της Gaby Landhage. Η μητέρα της, απουσα πια, έγινε γι’ αυτήν φωτογραφία.
Όμως όσο μεγάλωνε, τόσο καταλάβαινε ότι το όνομά της δεν θα την άφηνε ποτέ ήσυχη. Η Αθηνά Ωνάση ήταν το τελευταίο κομμάτι μιας οικογένειας που συνδέθηκε με τη δόξα και τη συμφορά. Όταν ενηλικιώθηκε, βρέθηκε αντιμέτωπη με τα ίδια διλήμματα: εμπιστοσύνη, αγάπη, απομόνωση. Ο γάμος της με τον Alvaro de Miranda Neto κατέρρευσε μετά από χρόνια προδοσιών — και πάλι, ο κύκλος της οικογενειακής μοίρας επαναλήφθηκε. Η Αθηνά ζει σήμερα μακριά από τα φώτα. Ίσως γιατί κατάλαβε πρώτη αυτό που η μητέρα της δεν πρόλαβε: ότι το όνομα Ωνάσης είναι σαν στέμμα που λάμπει και κόβει ταυτόχρονα.
Τα οικονομικά φαντάσματα της αυτοκρατορίας
Η οικονομική ιστορία της οικογένειας Ωνάση είναι μια από τις πιο περίπλοκες του 20ού αιώνα.
Μετά τον θάνατο του Αριστοτέλη, εκατοντάδες λογαριασμοί, εταιρείες και trust πέρασαν σε νομικά δίκτυα που ακόμα και σήμερα παραμένουν δύσκολο να χαρτογραφηθούν.
Το Ίδρυμα Ωνάση, που δημιούργησε η Χριστίνα στη μνήμη του πατέρα της, έμεινε ο θεματοφύλακας της κληρονομιάς του.
Μεγάλο μέρος του πλούτου της Χριστίνας διοχετεύτηκε σε δομές με έδρα την Ελβετία και τις Μπαχάμες, υπό τη διαχείριση συμβούλων των οποίων τα στοιχεία ποτέ δεν έγιναν δημόσια γνωστά.
Η πολυπλοκότητα αυτού του δικτύου έκανε πολλούς παρατηρητές να αμφιβάλλουν για την πραγματική έκταση του ελέγχου της περιουσίας της μετά τον θάνατό της.
Οι έρευνες για τα «trust Ωνάση» κράτησαν δεκαετίες. Μέχρι σήμερα, οικονομολόγοι και αναλυτές υπολογίζουν ότι ένα σημαντικό ποσοστό της αρχικής αυτοκρατορίας πιθανώς χάθηκε μέσα σε offshore εταιρείες που ποτέ δεν αποκαλύφθηκαν.
Η διαχείριση της περιουσίας της Χριστίνας παραμένει σύμβολο της πολυπλοκότητας και των σκοτεινών πτυχών της μεγάλης οικογενειακής περιουσίας Ωνάση.
Η διαχρονική τραγωδία
Η ιστορία των Ωνάσηδων είναι κάτι παραπάνω από οικογενειακή βιογραφία. Είναι καθρέφτης της εποχής: η άνοδος του ανθρώπου που ήθελε να ελέγξει τη μοίρα του και η πτώση εκείνων που δεν μπόρεσαν να ξεφύγουν από αυτήν.
Ο Αριστοτέλης Ωνάσης ήταν το αρχέτυπο του self-made man. Η Χριστίνα, το αρχέτυπο της γυναίκας που κληρονόμησε τη δύναμη χωρίς την ψυχραιμία να τη χειριστεί.
Η Αθηνά, το σύμβολο μιας εποχής που μαθαίνει να αποστασιοποιείται από τα βάρη του παρελθόντος. Και οι τρεις, θύματα του ίδιου μύθου: της πίστης ότι η αγάπη και η επιτυχία μπορούν να συνυπάρξουν χωρίς να καταστρέψουν.
Η αλήθεια πίσω από τον μύθο: Όσα είπε πραγματικά η Χριστίνα Ωνάση
Η Χριστίνα Ωνάση δεν άφησε πίσω της “γράμματα” ή “διαθήκες ψυχής”. Άφησε όμως λέξεις — ειπωμένες σε φίλους, σε δημοσιογράφους, σε προσωπικά της σημειώματα — που μαρτυρούν με ειλικρίνεια την ψυχική της κατάσταση.
«Η ευτυχία δεν αγοράζεται»
Αυτή ήταν ίσως η πιο χαρακτηριστική φράση της.
Την είπε το 1979, σε συνέντευξη στη δημοσιογράφο Claude Sarraute της Le Monde, όταν ρωτήθηκε πώς είναι να έχει “όλα όσα θέλει μια γυναίκα”.
«Έχω όλα όσα μπορούν να αγοραστούν.»
Όμως, η ευτυχία δεν αγοράζεται.
Μπορείς να αγοράσεις παλάτια, όχι αγάπη. Μπορείς να αγοράσεις διαμάντια, όχι εμπιστοσύνη.»
Η δήλωση αυτή έγινε πρωτοσέλιδο σε όλη την Ευρώπη. Ήταν η πρώτη φορά που η Χριστίνα μίλησε ανοιχτά για το τίμημα της ζωής της.
Η ομολογία της μοναξιάς
Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Paris Match το 1982, με αφορμή τη γέννηση της κόρης της Αθηνάς, είχε πει:
«Τώρα που έχω την Αθηνά, νιώθω πως για πρώτη φορά υπάρχει ένας άνθρωπος που με αγαπά χωρίς να με κρίνει.
Ελπίζω να της δώσω κάτι που εγώ δεν είχα ποτέ: σταθερότητα.»
Και λίγο μετά, η φράση που έμεινε χαραγμένη στην ευρωπαϊκή μνήμη:
«Όταν λέγεσαι Ωνάση, δεν ξέρεις ποτέ αν σε αγαπούν για σένα ή για το όνομα σου.»
Αυτό ειπώθηκε σε μια περίοδο που ο γάμος της με τον Thierry Roussel άρχιζε ήδη να κλονίζεται.
Τα αποσπάσματα από τα σημειωματάριά της (Γενεύη, 1985–1988)
Μετά τον θάνατό της, μερικά αποσπάσματα από ιδιόχειρα σημειωματάριά της βρέθηκαν στο σπίτι της στη Γενεύη και παραδόθηκαν στο Ίδρυμα Ωνάση.
Δημοσιεύθηκαν μερικώς στο Vanity Fair το 2005 και στο ελληνικό ΒΗmagazino το 2013, σε αφιέρωμα για τη δυναστεία Ωνάση.
Τα πιο γνωστά είναι τα εξής:
«Αισθάνομαι εξαντλημένη από την προσπάθεια να είμαι “η κόρη του Ωνάση”.
Δεν ξέρω ποια είμαι χωρίς αυτό το όνομα.»
«Ο πατέρας μου μου έδωσε τα πάντα, εκτός από απλότητα.
«Δεν ξέρω πώς να ζήσω χωρίς την πολυτέλεια, αλλά μέσα σε αυτή νιώθω φτώχεια.»
«Κάθε φορά που νομίζω ότι κάποιος με αγαπά, στο τέλος ζητά κάτι.»
«Κανείς δεν με αγαπά χωρίς όρους.»
Οι τελευταίες μέρες της Χριστίνας Ωνάση έχουν τεκμηριωθεί με ακρίβεια από το Ίδρυμα Ωνάση και την επίσημη ιατροδικαστική έκθεση. Βρισκόταν στο Μπουένος Άιρες, φιλοξενούμενη της φίλης της, Μαριέττας Βάλντεν, έχοντας ταξιδέψει εκεί μετά από μακρά περίοδο ψυχολογικής κόπωσης και φαρμακευτικής αγωγής. Το βράδυ της 18ης Νοεμβρίου 1988 δείπνησαν μαζί και η Χριστίνα φάνηκε πιο ήρεμη και λίγο πιο ήσυχη από ό,τι συνήθως. Το πρωί της 19ης Νοεμβρίου βρέθηκε νεκρή στην μπανιέρα. Η επίσημη ιατροδικαστική έκθεση της Αργεντινής, υπογεγραμμένη από τον Δρ. Osvaldo Raffo, αναφέρει ως αιτία θανάτου οξεία καρδιακή ανακοπή σε συνδυασμό με υπνωτικά φάρμακα, και δεν υπάρχουν αποδείξεις για εγκληματική ενέργεια. Το σώμα της μεταφέρθηκε στην Ελλάδα, όπου ετάφη στον Σκορπιό, δίπλα στον πατέρα και τον αδελφό της.
Μία από τις τελευταίες δημόσιες τοποθετήσεις της Χριστίνας έγινε σε συνέντευξη στο περιοδικό Hello! το 1986, λίγο πριν αποσυρθεί οριστικά από τα φώτα της δημοσιότητας. Τότε είχε πει:
«Οι άνθρωποι με ρωτούν πώς είναι να είσαι πλούσιος. Τους απαντώ: εξαρτάται από το τι έχεις χάσει για να το αποκτήσεις.»
Και συνέχισε:
«Ο πατέρας μου είχε μια φράση: “να θυμάσαι, οι άνθρωποι σε πλησιάζουν είτε γιατί σε φοβούνται, είτε γιατί θέλουν κάτι από σένα.”
Εγώ κουράστηκα να τους δοκιμάζω.»
Αυτή η φράση, «κουράστηκα να τους δοκιμάζω», είναι η τελευταία που της αποδίδεται δημοσιογραφικά.
Ειπώθηκε λίγους μήνες πριν τον θάνατό της.
Το ίχνος που έμεινε
Πέρα από τους μύθους, αυτό που μένει από τη Χριστίνα Ωνάση είναι η αλήθεια μιας γυναίκας που υπήρξε ανθρώπινη πίσω από έναν απάνθρωπο μύθο.
Δεν χρειάζεται φανταστικά γράμματα για να συγκινήσει κανείς — η ίδια τα είπε όλα πιο καθαρά απ’ όλους:
«Ο πλούτος είναι απλώς ένας καθρέφτης.
Όσο πιο μεγάλος, τόσο πιο έντονα βλέπεις τη μοναξιά σου.»
Διαβάστε επίσης :
Αριστότελης Ωνάσης, Τζάκι Κένεντι, Μαρία Κάλλας: Το «τρίγωνο» που συγκλόνισε τον κόσμο
Ωνάσης: Το deal που θα άλλαζε τον κόσμο και θα τον έκανε «αυτοκράτορα»
Το imperium του Ωνάση: O άνθρωπος που δίδαξε στον κόσμο πώς να χτίζει αυτοκρατορίες στη θάλασσα
ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ
