Η πρώτη γυναίκα επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ δεν έχει ταμπού

Η Gita Gopinath έχει ταλέντο στο να θέτει το είδος ερωτήσεων που, πριν από λίγο καιρό, θα μπορούσαν να έχουν προκαλέσει σηκωμένα φρύδια μέσα στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, όπου μόλις ανέλαβε επικεφαλής οικονομολόγος.

Τι θα γινόταν αν περισσότερες αναδυόμενες αγορές διαχειρίζονταν ενεργά τα νομίσματά τους, όπως η Κίνα; Τι θα συμβεί αν μια εισροή κεφαλαίων κινδυνεύει να υποβαθμίσει την παραγωγικότητα ενός έθνους, αντί να την ενισχύσει;

Η μελέτη των δεδομένων για απαντήσεις και η χρήση τους για να προκαλέσει ρωγμές στα συμβατικά εγχειρίδια για την οικονομική πολιτική ήταν ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα του έργου της 47χρονης Gopinath στο Χάρβαρντ. Τώρα αναμένεται να προτείνει πρακτικές διορθώσεις – σε μια ταραχώδη στιγμή, όπου οι αρχές της ελεύθερης αγοράς που προωθούνται από το Ταμείο εδώ και δεκαετίες δέχονται επίθεση.

Ειδικά στις χώρες που δανείζονται όπως η Ελλάδα και η Αργεντινή, το ΔΝΤ εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται ως παράγοντας που επιβάλει ενιαίες πολιτικές που βασίζονται στη λιτότητα και την απρόσκοπτη ροή αγαθών και χρημάτων. Αλλά αυτό είναι πλέον ξεπερασμένο. Οι οικονομολόγοι του Ταμείου υποστήριξαν την ελάφρυνση του χρέους στην Ελλάδα. Έλεγαν ότι τα capital controls μπορούν να είναι χρήσιμα και στήριξε επιφυλακτικά αναδιανεμητικούς φόρους. Όταν η Αργεντινή χρειάστηκε να κάνει εξοικονόμηση στον προϋπολογισμό, επέμεινε ότι οι φτωχοί δεν θα έπρεπε να επιβαρυνθούν πάρα πολύ.

Μην είστε δογματικοί

Η μετατόπιση είναι πιθανό να συνεχιστεί και με την Gopinath, η οποία έγινε η πρώτη γυναίκα που κατέχει μία από τις πιο σημαντικές θέσεις εργασίας στα οικονομικά όταν παρέλαβε τα καθήκοντά της από τον Maurice Obstfeld αυτόν τον μήνα. Θα επιβλέπει την έρευνα του Ταμείου, συμπεριλαμβανομένων των πολυαναμενόμενων προβλέψεών του σχετικά με την ανάπτυξη σε μια εποχή που η αβεβαιότητα αυξάνεται.

Το ΔΝΤ υποβάθμισε την προοπτική του για την παγκόσμια ανάπτυξη για δεύτερη φορά σε τρεις μήνες για να ενσωματώσει την ασθενέστερη επέκταση φέτος από το 2016. Πάνω από μία δεκαετία από τότε που το ΔΝΤ και άλλοι οικονομολόγοι δεν κατάφεραν να προβλέψουν τη χρηματοπιστωτική κρίση, η Gopinath χρησιμοποίησε την πρώτη συνέντευξη Τύπου της για να υπογραμμίσει τους κινδύνους, συμπεριλαμβανομένου του εμπορικού πολέμου και της σύσφιξης των πιστώσεων.

Στο νέο της ρόλο, η Gopinath σκοπεύει να χρησιμοποιήσει τον «ευρύτερο δυνατό φακό» για την αναζήτηση λύσεων. Μέρος της δουλειάς της θα είναι να αναθεωρήσει τα δανειακά προγράμματα του ταμείου, δίνοντάς της μια φωνή στη χάραξη πολιτικής.

«Η επανεξέταση της παγκοσμιοποίησης είναι επείγουσα» και θα πρέπει να αντιμετωπίσει τη διανομή των οφελών, καθώς και τον αντίκτυπο των νέων τεχνολογιών, είπε απαντώντας μέσω e-mail σε ερωτήσεις.

Στην ακαδημαϊκή της καριέρα, η Gopinath ήταν διατεθειμένη να ακολουθήσει τα εμπειρικά δεδομένα, όπου κι αν οδηγούν.

«Αυτό που έχει επισημάνει η σκέψη της Gita είναι, ας μην είμαστε δογματικοί», δήλωσε ο Mohamed El-Erian, επικεφαλής οικονομικός σύμβουλος της Allianz SE και πρώην οικονομολόγος του ΔΝΤ. «Με όλες τις αβεβαιότητες που χρειάζεται το παγκόσμιο σύστημα για να κινείσαι σε αυτό, είναι καθησυχαστικό ότι στο ΔΝΤ έχετε κάποιον σαν την Gita».

Είναι αυθεντία σε ένα βασικό κομμάτι αυτού του συστήματος: τα νομίσματα. Το Ταμείο τείνει να υποστηρίζει τις κυμαινόμενες συναλλαγματικές ισοτιμίες για λόγους που εξήγησε ο Milton Friedman. Αν επιτρέψεις στο νόμισμα να πέσει, λέει η θεωρία, οι εξαγωγές γίνονται φθηνότερες σε σχέση με τις εισαγωγές, οπότε η χώρα μπορεί να πουλήσει περισσότερα αγαθά στο εξωτερικό και να ενισχύσει την ανάπτυξη.

Η έρευνα της Gopinath δείχνει ότι η πραγματικότητα είναι πιο περίπλοκη – και η κυριαρχία του δολαρίου είναι ένας λόγος γι‘ αυτό. Για παράδειγμα, το εμπόριο μεταξύ Ιαπωνίας και ΗΠΑ είναι συντριπτικά τιμολογημένο σε δολάρια – έτσι, ένα ασθενέστερο γιεν δεν πυροδοτεί αντίστοιχο άλμα στις ιαπωνικές εξαγωγές.

Οι υβριδικές ισοτιμίες

Αυτό υπονομεύει το επιχείρημα εκείνων, όπως ο πρόεδρος Donald Trump, οι οποίοι κατηγορούν τους ανταγωνιστές ότι χειραγωγούν τα νομίσματά τους για να κερδίσουν ένα πλεονέκτημα. Επίσης, περιπλέκει το θέμα για το ΔΝΤ, του οποίου ο καταστατικός χάρτης απαιτεί από τα μέλη του να αποφεύγουν τις νομισματικές πρακτικές με «διακρίσεις».

Το Ταμείο δυσκολεύεται να αναπτύξει μια συνεπή πολιτική, δήλωσε ο James Boughton, ανώτερος συνεργάτης του Κέντρου για την Καινοτομία της Διεθνούς Διακυβέρνησης. Μεταξύ των σταθερών και των κυμαινόμενων ισοτιμιών βρίσκεται ένα εκπληκτικό φάσμα επιλογών – από το crawling peg της Μποτσουάνα μέχρι τη «σταθεροποιημένη ρύθμιση» της Κίνας.

«Τα ερευνητικά ενδιαφέροντα και η εμπειρία της Gopinath θα μπορούσαν πραγματικά να βοηθήσουν», δήλωσε ο Boughton, ο οποίος ήταν ο επίσημος ιστορικός του ΔΝΤ για δύο δεκαετίες. «Έχει πολύ καλές βάσεις στις πρακτικές συνέπειες των πολιτικών συναλλαγματικών ισοτιμιών, χωρίς να δεσμεύεται από την ιδεολογία».

Είναι κάθε άλλο παρά ένα ακαδημαϊκό θέμα. Τα αυξανόμενα επιτόκια των ΗΠΑ έπληξαν πέρυσι τα νομίσματα των αναδυόμενων αγορών. Η Αργεντινή, της οποίας το πέσο κατέρρευσε, στράφηκε προς το ΔΝΤ για μία διάσωση-ρεκόρ ύψους 56 δισ. δολαρίων. Η συμφωνία επιτρέπει στην κεντρική τράπεζα να παρεμβαίνει, αλλά μόνο έξω από συγκεκριμένο εύρος του πέσο – ένα παράδειγμα της υβριδικής προσέγγισης που υποστηρίζεται από το έργο της Gopinath, σύμφωνα με τον El-Erian, ο οποίος γράφει στήλες για το Bloomberg Opinion.

«Οι συναλλαγματικές ισοτιμίες μπορούν να ξεφύγουν και να ξεφύγουν για μεγάλο χρονικό διάστημα», είπε. «Πρέπει να εξετάσουμε διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης αυτού του ζητήματος».

Κομμουνιστική αντίδραση

Ένα άλλο ερευνητικό θέμα της Gopinath είναι ο αντίκτυπος των κεφαλαιακών ροών. Παρακολούθησε τη νότια Ευρώπη και εντόπισε μια «σημαντική μείωση» στην παραγωγικότητα, επειδή τα χρήματα που διαχύθηκαν μετά την κυκλοφορία του ευρώ δεν κατανεμήθηκαν αποτελεσματικά. Το ΔΝΤ, το οποίο κάποτε θεώρησε τα capital controls ταμπού, τα βλέπει τώρα ως δυνητικά χρήσιμους σταθεροποιητές όταν οι αγορές παρουσιάζουν αστάθεια.

Για την Gopinath, αυτά είναι τεχνικά ζητήματα, όχι άρθρα πίστης. Η ίδια θεωρεί πως δεν ανήκει σε οποιαδήποτε πολιτική ιδεολογία. Εξεπλάγη όταν ξέσπασε μία διαμάχη για τον διορισμό της το 2016 ως κυβερνητικής συμβούλου στο ινδικό κρατίδιο της Κεράλα, που διοικείται από κομμουνιστικό κόμμα. Ορισμένα μέλη εξέφρασαν φόβους ότι η Gopinath θα επιβάλλει «νεοφιλελεύθερες» πολιτικές.

Και στο ΔΝΤ, επίσης, δεν θα είναι εύκολο να μείνει έξω από τις πολιτικές διαμάχες.

Το Ταμείο είναι ένας πυλώνας της παγκόσμιας τάξης που κατοχυρώθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και παρουσιάζει τώρα σημάδια κόπωσης. Η έδρα του βρίσκεται στην Ουάσινγκτον, τρία τετράγωνα από το Λευκό Οίκο – όπου ο Trump διατυπώνει περιοδικά απειλές ότι θα αποσύρει την Αμερική από τους πολυμερείς θεσμούς που δημιούργησε. Οι σχέσεις είναι τεταμένες: Το ΔΝΤ επέκρινε τον εμπορικό πόλεμο του Trump ως απειλή για την παγκόσμια ανάπτυξη, ενώ το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών απέρριψε την ενίσχυση της χρηματοδότησης του ΔΝΤ.

Σε αυτό το κλίμα, η νέα δουλειά της Gopinath απαιτεί πολύ περισσότερα από μια διορατική οικονομική σκέψη, σύμφωνα με τον Raghuram Rajan, ο οποίος κατείχε τη θέση την προηγούμενη δεκαετία. Θα «βρει το δρόμο της», δήλωσε ο Rajan, ο οποίος είναι επίσης πρώην επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας της Ινδίας. Αλλά θα πρέπει να είναι, αν όχι πολιτικός, τουλάχιστον μία διπλωμάτης.

«Δεν είναι μια εύκολη κατάσταση για κανέναν, λόγω των πολιτικών εντάσεων», είπε. «Είναι μια πολύ ορατή θέση. Και θα πρέπει να βαδίσει προσεκτικά».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ:  Ζοφερές προβλέψεις από Capital Economics: «Βλέπει» εκτίναξη του κόστους δανεισμού της Ελλάδας στο 5,25%

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: «Φρένο» στις χορηγήσεις «χρυσής βίζας» βάζουν οι Βρυξέλλες

ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ:   Αυτό είναι το λονδρέζικο σπίτι που αγόρασε Αμερικανός δισεκατομμυριούχος έναντι 122 εκατ. δολαρίων (pics)