Έχει ακόμα νόημα η G20;

Όταν οι ηγέτες της ομάδας G20 πραγματοποίησαν την πρώτη τους σύνοδο κορυφής στα τέλη του 2008, πολλοί εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για το διαφοροποιημένο και εξαιρετικά αντιπροσωπευτικό νέο φόρουμ για την εύρεση από κοινού λύσεων σε παγκόσμια προβλήματα. Η ομάδα ανταποκρίθηκε καλά στην παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και, για λίγο, η εμφάνισή της ως φόρουμ για τον συντονισμό της διεθνούς πολιτικής φαινόταν σαν ένα από τα μόνα θετικά αυτού του χάους.

Ήμουν σίγουρα ανάμεσα σε αυτούς που επικρότησαν τα αρχικά επιτεύγματα της G20. Από το 2001, όταν αναγνώρισα την άνοδο των χωρών BRIC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα) ως βασικό χαρακτηριστικό της παγκόσμιας οικονομίας του 21ου αιώνα, ζητούσα μια σημαντική αναδιάρθρωση των δομών της παγκόσμιας  διακυβέρνησης.

Όπως υποστήριζα την εποχή εκείνη, η συνεχιζόμενη κυριαρχία της G7 (Καναδάς, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ηνωμένες Πολιτείες) ήταν όλο και πιο απομακρυσμένη από τον περίπλοκο κόσμο των αρχών της δεκαετίας του 2000. Μέχρι σήμερα, ο αποκλεισμός της Κίνας από την G7 είναι μια έντονη παράλειψη, η οποία επιδεινώθηκε από την παρουσία τόσων ευρωπαϊκών χωρών, οι περισσότερες από τις οποίες μοιράζονται ένα νόμισμα και τηρούν τους ίδιους φορολογικούς και νομισματικούς κανόνες.

Δυστυχώς, μετά τη σύνοδο κορυφής της G20 στην Οσάκα της Ιαπωνίας, τον περασμένο μήνα, δεν μπορώ παρά να αναρωτιέμαι αν και αυτή η ομάδα έχει χάσει τον σκοπό της. Πράγματι, η μόνη σχετική εξέλιξη που προέκυψε από τη σύνοδο κορυφής ήταν μια συμφωνία στο περιθώριο μεταξύ του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και του κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ, που διαπραγματεύτηκαν ακόμη μια «εκεχειρία» στον εμπορικό πόλεμο των χωρών τους.

Μέρος του προβλήματος, φυσικά, είναι ότι η παγκόσμια διακυβέρνηση γενικά έχει περιθωριοποιηθεί, τώρα που οι ΗΠΑ έχουν παραιτηθεί από τον ρόλο τους ως θεματοφύλακα της διεθνούς τάξης. Υπάρχουν όμως και προβλήματα με την ίδια τη G20. Από τη μία, η ομάδα μοιάζει με κατάλληλο μέσο για τη διευκόλυνση του παγκόσμιου διαλόγου. Τα μέλη της αντιπροσωπεύουν περίπου το 85% του παγκόσμιου ΑΕΠ και περιλαμβάνουν τις περισσότερες από τις κορυφαίες αναδυόμενες οικονομίες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δεν έχουν υιοθετήσει τη δυτικού στυλ φιλελεύθερη δημοκρατία. Με εξαίρεση τη Νιγηρία, τη μεγαλύτερη οικονομία και τη μεγαλύτερη πληθυσμιακά χώρα της Αφρικής, οι χώρες που θα περίμενε κανείς να έχουν μια θέση στο τραπέζι είναι εκεί. Και στο μέλλον, θα μπορούσαμε να φανταστούμε το Βιετνάμ και μερικούς άλλους να προστίθενται.

Από την άλλη, αν και η G20 ήταν πολύ καλή στην έκδοση μεγαλοπρεπών ανακοινώσεων για να αναγνωρίσει την ύπαρξη παγκόσμιων προκλήσεων, έχει αποδειχθεί εντελώς ανίκανη να προωθήσει οποιεσδήποτε λύσεις σε αυτές.

Βεβαίως, θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι δεν είναι ρεαλιστικό να περιμένουμε από ένα σωρό γραφειοκράτες να διορθώσουν όλα τα σπασμένα στον κόσμο. Αν μη τι άλλο, είναι καθήκον ακτιβιστών, επιχειρηματιών και άλλων δημιουργικών στοχαστών να πιέζουν και να πείθουν τους πολιτικούς ηγέτες για την ανάγκη αλλαγής. Και όμως, όταν πρόκειται για προβλήματα που μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με συνεργασία σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν υπάρχει εναλλακτική λύση από οργανισμούς όπως η G20. Ακόμα κι αν οι πολιτικοί ηγέτες έχουν υιοθετήσει όλες τις σωστές ιδέες, χρειάζονται ακόμα ένα φόρουμ για να μετατρέψουν αυτές τις ιδέες σε συντονισμένες πολιτικές.

Κατά τη γνώμη μου, υπάρχουν δύο φραγμοί που βρίσκονται στο δρόμο της G20. Πρώτον, αν και είναι αντιπροσωπευτική, είναι επίσης πάρα πολύ μεγάλη. Όπως υποστήριζα από το 2001, αυτό που πραγματικά χρειάζεται ο κόσμος είναι μια πιο αντιπροσωπευτική G7 , η οποία να περιλαμβάνει τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις χώρες BRIC. Αυτός ο νέος όμιλος θα υπήρχε μέσα στην G20 και θα αντιπροσώπευε τα τρία τέταρτα του παγκόσμιου ΑΕΠ. Αν και ο Καναδάς και το Ηνωμένο Βασίλειο μετά το Brexit θα έχαναν μέρος της σημερινής επιρροής τους, δεν θα είχαν λιγότερη από ό, τι χώρες που βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση όπως η Αυστραλία. Εν πάση περιπτώσει, δεν χρειάζεται να ανησυχούν: δεν υπάρχει κανένας λόγος να αναμένεται διπλωματική αναθεώρηση αυτής της κλίμακας σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Η δεύτερη ανεπάρκεια της G20 είναι ότι (όπως και στην Ομάδα των 7) δεν υπάρχει ένα αντικειμενικό πλαίσιο μέσα από το οποίο να τίθενται στόχοι και να καταμετράται η πρόοδος προς αυτούς. Μετά την αρχική επιτυχία της ομάδας πριν από μια δεκαετία, η ατζέντα της ήταν ρευστή, με κάθε διοργανώτρια χώρα να προσθέτει κάτι νέο στο μίγμα σε κάθε ετήσια συγκέντρωση. Στην περίπτωση της διάσκεψης κορυφής της Οσάκα, η ιαπωνική κυβέρνηση εισήγαγε το στόχο της καθολικής υγειονομικής περίθαλψης.

Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι η καθολική περίθαλψη είναι ένας αξιόλογος σκοπός. Αλλά ούτε και η Ομάδα των 20 έχει κάνει τίποτα για να βοηθήσει τα μεμονωμένα κράτη μέλη να επεκτείνουν την παροχή υγειονομικής περίθαλψης. Ακόμη χειρότερα, ο χρόνος που αφιερώθηκε για αυτόν τον νέο στόχο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να συζητηθούν εκκρεμή ζητήματα όπως η αντιμικροβιακή αντίσταση (AMR), η οποία προστέθηκε στην ατζέντα της G20 το 2016. Η αναφορά σχετικά με την AMR στο τελευταίο ανακοινωθέν ήταν παρόμοια σε σχέση με προηγούμενες συνόδους κορυφής, γεγονός που υποδηλώνει ότι έχει σημειωθεί μικρή πρόοδος.

Εν τω μεταξύ, η αγορά νέων αντιβιοτικών επιδεινώνεται γρήγορα. Χωρίς μια συντονισμένη διεθνή απάντηση, τα ανθεκτικά στα φάρμακα μικρόβια θα μπορούσαν να στοιχίσουν 10 εκατομμύρια ζωές ετησίως έως το 2050, με αποτέλεσμα τη σωρευτική απώλεια περίπου 100 τρισεκατομμυρίων δολαρίων στην παγκόσμια παραγωγή. Αυτό που χρειάζεται ο κόσμος τώρα είναι δράση, όχι κενά λόγια.