Πόσοι ήταν στην «πραγματικότητα» οι Μάγοι με τα δώρα; Δύο, τρεις ή δώδεκα;

Ήταν τρεις, δύο ή …δώδεκα; Ποια ήταν ακριβώς ιδιότητά τους; Και από πού ήρθαν; Και εν τέλει, γιατί διατυπώνονται αμφισβητήσεις για όλα αυτά; Μπορεί στο χριστιανικό σκεπτικό και στην γενική αποδοχή, οι Μάγοι να ήταν τρεις και να έφθασαν στην Βηθλεέμ από την Ανατολή για να προσκυνήσουν τον νεογέννητο Ιησού φέρνοντας μαζί τους πολύτιμα δώρα αλλά φυσικά, το αφήγημα δύσκολα μπορεί να σταθεί ιστορικά.

Παρ΄όλα αυτά είναι υπέροχο περιέχοντας όλα τα στοιχεία ενός μαγικού συμβολικού παραμυθιού, που μάλιστα, κάπου μπορεί να έχει τις ρίζες του.

Λίγες σκηνές πράγματι, στη χριστιανική εικονογραφία είναι τόσο εμβληματικές όσο οι τρεις ταξιδιώτες, που προσέρχονται και γονατίζουν μπροστά στο θείο βρέφος, προσφέροντας χρυσό, λίβανο και σμύρνα ενώ έξω από τη σπηλιά τους περιμένουν υπομονετικά οι καμήλες τους.

Η σκηνή αναπαράγεται αυτές τις μέρες σε όλες τις φάτνες του κόσμου, που στήνονται σε ιδιωτικούς και δημόσιους χώρους προσφέροντας χαρά και ανεβάζοντας το θρησκευτικό συναίσθημα. Αυτοί οι επισκέπτες όμως, με τις διάφορες ονομασίες τους, μάγοι, αστρολόγοι, βασιλείς είναι από τις πιο μυστηριώδεις μορφές στον βιβλικό κόσμο, όπως αναφέρεται στο σχετικό δημοσίευμα του National Geographic Magazine. Κι αυτό, γιατί ελάχιστες είναι οι «πληροφορίες» που υπάρχουν γι΄αυτούς, καθώς μόνον στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου, την μόνη κανονική πηγή, εμφανίζονται κι εκεί με ελάχιστες λεπτομέρειες αναφορικά με την ιδιότητά τους και την αιτία, για το μακρύ τους ταξίδι.

Κενά όμως, που καλύφθηκαν στο πέρασμα των αιώνων από θεολόγους, συγγραφείς κάθε είδους και φυσικά τους καλλιτέχνες, που απέδωσαν με μεγάλη φαντασία και κάθε φορά με το εικαστικό ρεύμα της εποχής τους την εξαιρετικά πρόσφορη ζωγραφικά, σκηνή.

Από την Περσία έρχονται…

Σύμφωνα με τον Ματθαίο τρεις άνδρες είχαν επισκεφθεί τον Ιησού ως μάγοι αλλά ο όρος είχε χρησιμοποιηθεί μερικούς αιώνες νωρίτερα από τον Ηρόδοτο, ο οποίος μάλιστα σημείωνε, ότι οι συγκεκριμένοι άνδρες ανήκαν σε μία ιερατική κάστα από την Περσία, που ερμήνευαν τα όνειρα. Στην Κλασική εποχή ο Ξενοφών και αργότερα ο Στράβων χρησιμοποιούσαν τον όρο για να αποδώσουν άτομα που είχαν τέτοιες ιδιότητες. Ο όρος εξάλλου, συνδεόταν συχνά με τον Ζωροαστρισμό ενώ ως τον 1ο μ.Χ. αιώνα όλος ο ελληνόφωνος κόσμος της Μεσογείου χρησιμοποιούσε πλέον την λέξη ευρύτερα για να χαρακτηρίσει αστρολόγους ή άλλες συναφείς ειδικότητες.

Η παράδοση, πάλι προερχόμενη από τον Ματθαίο μιλάει για τους Μάγους από την Ανατολή που φθάνουν στην Ιερουσαλήμ γιατί παρατήρησαν ένα αστέρι που σήμαινε την γέννηση ενός νέου βασιλιά. Η αναφορά στο αστέρι δείχνει ότι ο Ματθαίος τους θεωρούσε αστρολόγους, ο ίδιος όμως, δεν προσδιορίζει την πατρίδα τους, δεν λέει πόσοι ήταν, ούτε τους αποκαλεί βασιλιάδες. Είναι έτσι, η μεταγενέστερη χριστιανική παράδοση, που θεωρεί ότι ήταν τρεις, λόγω των ισάριθμων δώρων που αναφέρει ο Ματθαίος.

Στις πρώτες χριστιανικές ερμηνείες όμως, που έχουν διασωθεί, οι Μάγοι θα μπορούσαν να είναι μόνο δύο ή και δώδεκα. Επιπλέον και επειδή η βιβλική αφήγηση είναι τόσο λιτή, οι πρώτοι Χριστιανοί προσπάθησαν να εξηγήσουν ποιοι ήταν αυτοί οι μυστηριώδεις επισκέπτες.

Ένας μυθικός τόπος

Ένα απόκρυφο κείμενο, η «Αποκάλυψη των Μάγων» ήταν μία από τις καλύτερες πηγές για την δημιουργία των σχετικών μύθων. Πρόκειται για ένα συριακό χειρόγραφο του 8ου αιώνα, στο οποίο αναφέρεται ότι οι Μάγοι κατάγονται από μία μακρινή γη, που ονομάζεται «Σιρ», μία τοποθεσία που ορισμένοι συνδέουν με περιοχές ανατολικά της Περσίας, φθάνοντας έως και στην Κίνα.

Ήταν, υποτίθεται, απόγονοι του βιβλικού πατριάρχη Σηθ, που ήταν ο τρίτος από τα παιδιά του Αδάμ και της Εύας, ο οποίος είχε εμπιστευτεί στους απογόνους του μία μυστική προφητεία που έλεγε, ότι ένα αστέρι θεϊκού φωτός θα εμφανιζόταν μια μέρα και θα αποκάλυπτε τον Σωτήρα του κόσμου. Η ιστορία έχει και συνέχεια με περισσότερο παραμύθι, καθώς το συγκεκριμένο αστέρι παίρνει την μορφή ενός μικρού φωτεινού όντος που τους μιλάει και τους καθοδηγεί, μετατρέποντας το ταξίδι τους σε ένα οραματικό προσκύνημα. Κατόπιν αυτών, οι Μάγοι αφού ολοκληρώνουν την αποστολή τους επιστρέφουν στην πατρίδα τους όπου ευαγγελίζονται τον Ιησού.

«Δεν ήταν απλώς μια ευχάριστη μυθοπλασία», λέει όμως ο καθηγητής Θρησκευτικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Τέξας Μπρεντ Λάνταου, που είναι και ο μεταφραστής της πρώτης αγγλικής έκδοσης της «Αποκάλυψης των Μάγων» (μόλις το 2010). «Ο συγγραφέας φαίνεται να πιστεύει, ότι εφ΄όσον ο Ιησούς μπορεί να εμφανιστεί σε οποιονδήποτε, σε οποιοδήποτε μέρος και σε οποιαδήποτε στιγμή, αυτό σημαίνει ότι ενδεχομένως όλες οι θρησκευτικές αποκαλύψεις της ανθρωπότητας βασίζονται σε εμφανίσεις του. Έτσι έχει μια σχετικά ασυνήθιστη οπτική για τις μη χριστιανικές θρησκείες σε σύγκριση με άλλα, αρχαία χριστιανικά γραπτά, τα οποία τείνουν να είναι πολύ πιο αρνητικά στο συγκεκριμένο θέμα».

Οι Μάγοι-βασιλιάδες

Και οι βασιλιάδες πότε προέκυψαν; Νωρίς, τον 3ο αιώνα, μέσω του Θρύλου του Αφροδιτιανού όπου οι Μάγοι αναφέρονται ως βασιλικοί πρεσβευτές, οι οποίοι επισκέφθηκαν τον νεογέννητο Ιησού και έφυγαν συναποκομίζοντας μία εικόνα του, που μετέφεραν στον ναό της Ήρας στην Περσία. Σύμφωνα μάλιστα, με τον Ρέιμοντ Μπράουν, συγγραφέα του βιβλίου «Η Γέννηση του Μεσσία», η ιδέα ότι οι Μάγοι ήταν βασιλιάδες προέρχεται πιθανότατα από τις πρώτες χριστιανικές αναγνώσεις του Ησαΐα και συγκεκριμένα από τα εδάφια που αναφέρουν: «Έθνη θα έρθουν στο φως σου… θα φέρουν χρυσό και λιβάνι» και του Ψαλμού: «Είθε οι βασιλιάδες της Θαρσείς… να φέρουν δώρα».

Αλλά και ο βορειοαφρικανός χριστιανός συγγραφέας Τερτυλλιανός (2ος-3ος αιώνας) έγραψε ότι «η Ανατολή γενικά θεωρούσε τους Μάγους βασιλιάδες» και μετέτρεψε τους αστρολόγους σε μονάρχες. Μέχρι και τον 6ο αιώνα έτσι, ήταν δεδομένο σε όλο την χριστιανικό κόσμο, ότι οι Μάγοι ήταν βασιλιάδες.

Στο μεταξύ και ο αριθμός των Μάγων διέφερε ανά περιοχή. Μόνο δύο Μάγοι εμφανίζονται στην παλαιότερη απεικόνιση τους στις κατακόμβες των Αγίων Πέτρου και Μαρκελλίνου στη Ρώμη ενώ τέσσερεις απεικονίζονται σε μια τοιχογραφία του 3ου αιώνα στις κατακόμβες της Αγίας Δομιτίλλας επίσης στη Ρώμη αλλά δώδεκα αναφέρονται στα συριακά κείμενα του 13ου αιώνα, το «Βιβλίο της Μέλισσας» και την «Αποκάλυψη των Μάγων».

Οι κυνηγοί της γνώσης

Τελικά ο αριθμός ορίστηκε στους τρεις στη Δυτική Εκκλησία μέχρι τον 6ο αιώνα, τόσο επειδή αναφέρονται τρία δώρα στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο όσο και επειδή το τριαδικό μοτίβο ταιριάζει καλά με την Αγία Τριάδα και τους συμβολικούς αριθμούς. Όσο για τα ονόματά τους, Μελχιόρ, Γάσπαρ και Βαλτάσαρ εμφανίζονται σε λατινικά κείμενα της Δύσης, με την πρώτη αναφορά να γίνεται στο πρώιμο μεσαιωνικό Excerpta Latina Barbari (ιστορική συλλογή της Ύστερης Αρχαιότητας, που γράφτηκε πρώτα στα ελληνικά, το 527–539).

Αρχικά μάλιστα, όπως γράφει ο Μπράουν, οι πρώτες χριστιανικές πηγές τους ονόμαζαν Ορμιζδά, βασιλιά της Περσίας, Γιαζδεγέρδ, βασιλιά του Σαβά και Περοζάδ, βασιλιά της Σίβα (αν και τα δύο τελευταία είναι το ίδιο μέρος). Υπάρχει όμως και τρίτη εκδοχή, καθώς ένα αιθιοπικό χριστιανικό κείμενο, γνωστό ως το Βιβλίο του Αδάμ και της Εύας τους αποκαλεί Ωρ, βασιλιά των Περσών, Βασσανάτερ, βασιλιά του Σαβά και Καρουσουντάν, βασιλιά της Ανατολής.

Όσο για τα …μέσα μεταφοράς, τις καμήλες δηλαδή, συνετέλεσαν πολύ στην παρουσία τους, στην συνολική εικόνα αφενός οι καλλιτεχνικές συμβάσεις και αφετέρου όμως, το εμπόριο σε όλη την περιοχή, που διεξαγόταν με τα συγκεκριμένα ζώα. Οι πρώτοι χριστιανοί καλλιτέχνες έτσι, οπλισμένοι και με μία αναφορά στις καμήλες στον Ησαΐα συνέδεσαν εικαστικά τους Μάγους με τους διπλωματικούς απεσταλμένους από την Αραβία και την Περσία.

Όπως και να έχει όμως, οι Μάγοι παραμένουν συναρπαστικοί στην ιστορία της Γέννησης, και όχι μόνο. Για άλλους ήταν ενσαρκώσεις της παγκόσμιας βασιλείας, για άλλους αστρολόγοι των οποίων η επιστημονική εμπειρογνωμοσύνη μαρτυρά την αποκάλυψη του Θεού και για άλλους ιεραπόστολοι. Κυρίως όμως, είναι ερευνητές, κυνηγοί της γνώσης και της αλήθειας αναζητώντας το θείο φως αλλά και το νόημα της ύπαρξης.

Διαβάστε επίσης:

Τι απέγιναν οι τρεις μάγοι που προσέφεραν δώρα στον νεογέννητο Χριστό;

Δημόσιοι υπάλληλοι: Πόσο αυξήθηκαν οι μισθοί τους μετά την μείωση των συντελεστών φορολογίας

Ανατροπή! Γιατί ο Ντράγκαν Σόλακ έκανε πίσω στη νέα του επένδυση