Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε ένα φιλόδοξο πακέτο μέτρων για τη δημιουργία ενός «Στρατιωτικού Σένγκεν» και την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, σύμφωνα με πληροφορίες που μετέδωσε η ΕΡΤ.

Το πακέτο στρατιωτικής κινητικότητας και ο οδικός χάρτης μετασχηματισμού της αμυντικής βιομηχανίας αποτελούν κρίσιμα βήματα για την αντιμετώπιση των αυξανόμενων απειλών ασφαλείας που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, ιδίως μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

1

Η πρωτοβουλία αποσκοπεί στην επίλυση ενός παλαιού προβλήματος. Η ικανότητα των ευρωπαϊκών ενόπλων δυνάμεων να μετακινούν γρήγορα στρατεύματα και εξοπλισμό εντός της ΕΕ για δεκαετίες αντιμετωπίζει από γραφειοκρατικά εμπόδια, ασυμβίβαστους κανονισμούς και ξεπερασμένες υποδομές. Οι εθνικά κατακερματισμένες διαδικασίες έχουν καθιστούσε τη μετακίνηση στρατιωτικού υλικού αργή, δαπανηρή και πολιτικά περίπλοκη, υπονομεύοντας την ικανότητα της Ευρώπης να αποτρέψει και να ανταποκριθεί αποτελεσματικά σε κρίσεις.

Το πακέτο που παρουσιάστηκε περιλαμβάνει τρεις κύριους άξονες: έναν Κανονισμό για τη Στρατιωτική Κινητικότητα, μία Κοινή Ανακοίνωση και στοχευμένες τροποποιήσεις υφιστάμενης ευρωπαϊκής νομοθεσίας.

Κατάργηση ρυθμιστικών εμποδίων

Για πρώτη φορά, η ΕΕ θέτει εναρμονισμένους κανόνες σε επίπεδο Ένωσης για τη στρατιωτική κινητικότητα. Τα κράτη μέλη θα έχουν μέγιστο τρεις ημέρες σε περιόδους ειρήνης και μόλις έξι ώρες σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης για να εγκρίνουν τη διέλευση ξένων στρατευμάτων και εξοπλισμού μέσω του εδάφους τους. Αυτή η δραστική μείωση των χρόνων έγκρισης (από εβδομάδες ή μήνες σε ημέρες ή ώρες) αποτελεί σημαντικό βήμα προς ένα λειτουργικό «Στρατιωτικό Σένγκεν».

Ευρωπαϊκό Σύστημα Ενισχυμένης Ανταπόκρισης Στρατιωτικής Κινητικότητας (EMERS)

Μοντελοποιημένο με βάση τον Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ, το EMERS θα επιτρέπει την ταχεία κινητοποίηση σε κρίσεις. Όταν ενεργοποιηθεί, το σύστημα θα παρέχει στις στρατιωτικές επιχειρήσεις προτεραιότητα πρόσβασης σε υποδομές μεταφορών, οχήματα και βασικές υπηρεσίες, με δυνατότητα παρέκκλισης από τυπικούς τελωνειακούς και μεταφορικούς κανόνες. Το Συμβούλιο θα μπορεί να εγκρίνει την ενεργοποίηση του συστήματος εντός 48 ωρών, με διάρκεια έως ένα έτος.

Ενίσχυση υποδομών

Η πρόταση εστιάζει στην αναβάθμιση τεσσάρων προτεραιότητων διαδρόμων στρατιωτικής κινητικότητας σε όλες τις μεταφορικές λειτουργίες (οδικές, σιδηροδρομικές, θαλάσσιες και εναέριες). Έχουν ήδη εντοπιστεί 500 «κρίσιμα σημεία που χρήζουν αναβάθμισης (γέφυρες, σήραγγες, λιμάνια, αεροδρόμια) ώστε να μπορούν να υποστηρίξουν το βάρος και το μέγεθος του στρατιωτικού εξοπλισμού σύμφωνα με τα πρότυπα του ΝΑΤΟ.

Κοινή χρήση ικανοτήτων

Θα δημιουργηθεί μία «δεξαμενή αλληλεγγύης στρατιωτικής κινητικότητας», όπου τα κράτη μέλη θα μπορούν να διαθέτουν περιουσιακά στοιχεία -όπως επίπεδα τρένα, πλοία ή στρατηγικές αερομεταφορές- για χρήση από άλλα κράτη. Επιπλέον, θα δημιουργηθεί ένας «κατάλογος στρατιωτικής κινητικότητας» με μεταφορικά και υλικοτεχνικά περιουσιακά στοιχεία διπλής χρήσης από ιδιωτικές εταιρείες.

Ψηφιοποίηση και Διακυβέρνηση

Η πρόταση προβλέπει τη δημιουργία μιας νέας Ομάδας Μεταφορών Στρατιωτικής Κινητικότητας, με έναν εθνικό συντονιστή για κάθε κράτος μέλος, για τον συντονισμό των προσπαθειών. Θα υποστηρίζεται επίσης η δημιουργία ενός Ψηφιακού Πληροφοριακού Συστήματος Στρατιωτικής Κινητικότητας.

Οδικός Χάρτης μετασχηματισμού της αμυντικής βιομηχανίας

Παράλληλα με το πακέτο στρατιωτικής κινητικότητας, η Επιτροπή παρουσίασε έναν Οδικό Χάρτη μετασχηματισμού της Ευρωπαϊκής Άμυνας. Ο χάρτης αυτός στοχεύει στην ενίσχυση της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, αντιμετωπίζοντας την ανάγκη για «μεγαλύτερη ευελιξία, ταχύτητα και ανάληψη κινδύνων».

Οι προτεραιότητες περιλαμβάνουν τη σύνδεση καινοτόμων εταιρειών με τελικούς χρήστες στα κράτη μέλη, τη δημιουργία «τεχνολογικών συμμαχιών για την άμυνα» και την οργάνωση ετήσιας συνόδου κορυφής της αμυντικής βιομηχανίας. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην τεχνητή νοημοσύνη, με μέτρα απλοποίησης για τη βελτίωση της πρόσβασης σε σχετικά σύνολα δεδομένων για την εκπαίδευση και επικύρωση λύσεων ΤΝ.

Χρηματοδότηση της στρατιωτικής κινητικότητας

Η χρηματοδότηση της στρατιωτικής κινητικότητας αποτελεί κρίσιμο στοιχείο και πηγή ανησυχίας. Ο Επίτροπος Μεταφορών Απόστολος Τζιτζικώστας εκτίμησε ότι θα χρειαστούν περίπου 100 δισεκατομμύρια ευρώ για την αναβάθμιση των υποδομών που απαιτούνται.

Στον τρέχοντα προϋπολογισμό, 1,7 δισεκατομμύρια ευρώ διατέθηκαν για έργα υποδομής διπλής χρήσης (πολιτικής/στρατιωτικής) μέσω του Μηχανισμού Συνδέοντας την Ευρώπη (CEF). Αυτά τα κονδύλια υποστήριξαν 95 έργα σε 21 χώρες, συμπεριλαμβανομένων αναβαθμίσεων σε σιδηροδρομικούς σταθμούς, λιμάνια και οδικές υποδομές. Ωστόσο, η ζήτηση υπερέβη κατά πολύ τους διαθέσιμους πόρους, με τα κονδύλια να εξαντλούνται πριν το τέλος της περιόδου.

Επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (2028-2034)

Η Επιτροπή πρότεινε 17,65 δισεκατομμύρια ευρώ για τη στρατιωτική κινητικότητα στον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ. Δεκαπλάσια αύξηση σε σχέση με την τρέχουσα περίοδο. Τα κονδύλια αυτά θα εστιάσουν στα 500 έργα «κρίσιμων σημείων» που έχουν εντοπιστεί.

Παρά την αύξηση, παραμένει ένα σημαντικό χρηματοδοτικό κενό. Ο Επίτροπος Τζιτζικώστας επισήμανε ότι τα 17,65 δισεκατομμύρια ευρώ αποτελούν σημαντικό βήμα, αλλά δεν είναι η μόνη πηγή χρηματοδότησης. Τα κράτη μέλη μπορούν να αξιοποιήσουν πρόσθετους πόρους από τα διαρθρωτικά ταμεία, το πρόγραμμα πολιτικής συνοχής και το δανειακό σχήμα SAFE (Security Action for Europe) των 150 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Πρόσθετα αμυντικά χρηματοδοτικά μέσα

Πέρα από τη στρατιωτική κινητικότητα, η ΕΕ έχει αναπτύξει μια σειρά χρηματοδοτικών μέσων για την ενίσχυση της αμυντικής της ικανότητας

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (EDF), με συνολικό προϋπολογισμό 8 δισεκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2021-2027, υποστηρίζει τη συνεργατική έρευνα και ανάπτυξη στον αμυντικό τομέα. Για το 2025, το ετήσιο πρόγραμμα εργασίας διαθέτει 1,065 δισεκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων 336,6 εκατομμύρια ευρώ προορίζονται για το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Αμυντικής Καινοτομίας (EUDIS) που υποστηρίζει μικρομεσαίες επιχειρήσεις και νεοφυείς εταιρείες. Μέχρι το Μάρτιο 2025, η Επιτροπή είχε δεσμεύσει 5,4 δισεκατομμύρια ευρώ σε έργα συνεργατικής έρευνας και ανάπτυξης αμυντικών ικανοτήτων.

Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αμυντικής Βιομηχανίας (EDIP), με προϋπολογισμό 1,5 δισεκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2025-2027, στοχεύει στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης, την προώθηση της κοινής προμήθειας αμυντικού εξοπλισμού και τη στήριξη της Ουκρανίας. Από το ποσό αυτό, 300 εκατομμύρια ευρώ προορίζονται για το Μέσο Στήριξης της Ουκρανίας. Το πρόγραμμα εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο τον Οκτώβριο 2025.

Η Δράση Ασφάλειας για την Ευρώπη (SAFE) αποτελεί δανειακό μέσο 150 δισεκατομμυρίων ευρώ που προσφέρει δάνεια σε κράτη μέλη με ευνοϊκούς όρους για αμυντικές επενδύσεις. Μέχρι τον Μάιο 2025, 19 κράτη μέλη είχαν ζητήσει δάνειο SAFE.

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ειρήνης (EPF), με προϋπολογισμό άνω των 17 δισεκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2021-2027 (χρηματοδοτούμενο εκτός του προϋπολογισμού της ΕΕ), το EPF έχει κινητοποιήσει 6,1 δισεκατομμύρια ευρώ μεταξύ 2022 και 2024 για στρατιωτική υποστήριξη της Ουκρανίας.

Με τα ομολόγα ΕΕ για το NextGenerationEU η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άντλησε 5 δισεκατομμύρια ευρώ στις 18 Νοεμβρίου 2025 στη 10η συναλλαγή της για το 2025, με υπερκάλυψη περίπου 17 φορές (προσφορές άνω των 86 δισεκατομμυρίων ευρώ). Από την αρχή του 2025, η Επιτροπή έχει εκδώσει 148,052 δισεκατομμύρια ευρώ σε ομόλογα ΕΕ. Τα έσοδα χρηματοδοτούν προγράμματα της ΕΕ, κυρίως στο πλαίσιο του NextGenerationEU και την υποστήριξη της Ουκρανίας, με πάνω από 352,74 δισεκατομμύρια ευρώ ήδη εκταμιευμένα σε κράτη μέλη στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Η πρόκληση της χρηματοδότησης

Παρά τις σημαντικές αυξήσεις, υπάρχουν ανησυχίες ότι τα κονδύλια ενδέχεται να είναι ανεπαρκή. Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο προειδοποίησε ότι ο προϋπολογισμός του EDIP των 1,5 δισεκατομμυρίων ευρώ ενδέχεται να μην επαρκεί για την επίτευξη των στόχων του και συνέστησε ρεαλιστικούς στόχους και μακροπρόθεσμη στρατηγική χρηματοδότησης. Επιπλέον, αναλυτές προειδοποιούν ότι η συνολική χρηματοδότηση θα μπορούσε να κατανεμηθεί σε πολλά έργα χωρίς μετρήσιμο αντίκτυπο.

Η επίτευξη του νέου στόχου αμυντικών δαπανών του ΝΑΤΟ μέχρι το 2035 (3,5% του ΑΕΠ για στρατιωτικό εξοπλισμό και επιπλέον 1,5% για μη στρατιωτικές επενδύσεις – όπως η στρατιωτική κινητικότητα) θα απαιτήσει επιπλέον 254 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως από τα 23 κράτη μέλη της ΕΕ που είναι και μέλη του ΝΑΤΟ, αυξάνοντας τις συνολικές αμυντικές δαπάνες σε περίπου 635 δισεκατομμύρια ευρώ.

Προοπτικές και προκλήσεις

Η πρόταση της Κομισιόν για το πακέτο στρατιωτικής κινητικότητας και ο οδικός χάρτης μετασχηματισμού της αμυντικής βιομηχανίας αντικατοπτρίζουν την αυξανόμενη αναγνώριση ότι η Ευρώπη πρέπει να ενισχύσει την αμυντική της ετοιμότητα σε ένα επιδεινούμενο γεωπολιτικό περιβάλλον. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει καταστήσει σαφές ότι η ικανότητα ταχείας κινητοποίησης και υποστήριξης συμμάχων είναι ζωτικής σημασίας.

Ωστόσο, η υλοποίηση θα αντιμετωπίσει σημαντικές προκλήσεις. Τα κράτη μέλη τείνουν να περιορίζουν τις αρχικές προτάσεις της Επιτροπής, προτιμώντας να διοχετεύουν κονδύλια της ΕΕ σε τομείς όπως η γεωργία και η κοινωνική δαπάνη που κερδίζουν περισσότερες ψήφους. Επιπλέον, η πολιτική βούληση για το άνοιγμα εθνικών συμβάσεων στον ανταγωνισμό σε επίπεδο ΕΕ ή τη χαλάρωση των ελέγχων στην ενδοενωσιακή κυκλοφορία αμυντικού εξοπλισμού παραμένει ασαφής. Σε πρώτη ανάγνωση η Κομισιόν επιχειρεί να κατευθύνει εξαιρετικά μεγάλα ποσά των εθνικών προϋπολογισμών προς την Άμυνα.

Παρά τις προκλήσεις, η πρωτοβουλία αντιπροσωπεύει μια ουσιαστική προσπάθεια να μετατραπεί η κατακερματισμένη ευρωπαϊκή άμυνα σε μια πιο συνεκτική, αποτελεσματική δύναμη. Ο Επίτροπος Άμυνας και Διαστήματος, Άντριους Κουμπίλιους, έχει υπογραμμίσει ότι «στέρεα υλικοτεχνικά δίκτυα κάνουν τη διαφορά μεταξύ νίκης και ήττας σε πολέμους».

Ο Απόστολος Τζιτζικώστας τόνισε πως «η Ευρώπη δεν προετοιμάζεται για πόλεμο, παρά για τη διαφύλαξη της ειρήνης». Και, απαντώντας σε δημοσιογραφική ερώτηση, διευκρίνισε ότι οι σημερινές προτάσεις της Κομισιόν «αφορούν μόνο τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ». Με τη δημιουργία του «Στρατιωτικού Σένγκεν» και την ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας, η ΕΕ στοχεύει να διασφαλίσει ότι η πολιτική απόφαση για την υπεράσπιση του εδάφους της μπορεί να συμβαδίζει με την επιχειρησιακή ικανότητα να το πράξει.

Διαβάστε επίσης:

Αίγυπτος: Συμφωνία με τη ρωσική Rosatom για προμήθεια πυρηνικού καυσίμου για τον πυρηνικό σταθμό Dabaa

Βρετανία: Εντοπίστηκε ρωσικό κατασκοπευτικό πλοίο κοντά στις ακτές – Προειδοποίηση ΥΠΑΜ στον Πούτιν

Politico: Συμφωνία Ειρήνης για την Ουκρανία ακόμη και εντός εβδομάδας