ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
«Με γυναικεία ρούχα» είχε απεικονίσει τον «Salvator Mundi» (Χριστό Σωτήρα), τον ακριβότερο πίνακα του κόσμου σήμερα, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, όπως ισχυρίζεται μελετητής της Αναγέννησης έχοντας προκαλέσει αντιδράσεις κάθε είδους. Η μελέτη, που παραπέμπει σε μία διαφυλετική απεικόνιση του Χριστού ανήκει στον καθηγητή Μεσαιωνικής και Μοντέρνας Ιστορίας Τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Ίνσμπρουκ της Αυστρίας Φίλιπ Ζίτζλπεργκερ, με την ειδικότητά του να περιλαμβάνει και την συμβολική έννοια της ενδυμασίας στην τέχνη της Αναγέννησης.
Σύμφωνα λοιπόν με τον ίδιο η «χαμηλή, ορθογώνια λαιμόκοψη» του χιτώνα του Χριστού είναι πρωτοφανής τόσο για την αναγεννησιακή απεικόνισή του όσο και για έναν άνδρα «μιας σοβαρής κοινωνικής θέσης». Κάτι που είναι σαφές σε όλους τους άλλους πίνακες του Χριστού, όπως λέει, αυτής της περιόδου, όπου ο χιτώνας του έχει κολάρο κοντά στο λαιμό και πολύ υψηλότερο.
Το χαμηλό και κεντημένο ντεκολτέ αντίθετα, είναι χαρακτηριστικό των γυναικείων πορτρέτων του Μεσαίωνα, διευκρινίζει ο καθηγητής, φέρνοντας ως παραδείγματα, τον διάσημο πίνακα «Η όμορφη Φερονιέρ» του Λεονάρντο επίσης (ή της σχολής του, γύρω στο 1493-94) που βρίσκεται στο Λούβρο και το «Πορτρέτο της Ελιζαμπέτα Κοντζάγκα, δούκισσας του Ουρμπίνο», του Ραφαέλ στην Πινακοθήκη Ουφίτσι.
Γενικότερα στο άρθρο του με τίτλο «Η σημασία του Salvator Mundi του Λεονάρντο», που δημοσιεύθηκε στο Artibus et Historiae του Ινστιτούτου για την Τέχνη και την Ιστορική Έρευνα, ο καθηγητής αναλύει λεπτομερώς τα ενδύματα του Χριστού προσθέτοντας έτσι, έναν ακόμη λόγο για τις αντιπαραθέσεις που έχουν ανακύψει γύρω από τον πίνακα.
Κατ΄ αρχάς αν όντως τον ζωγράφισε ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, αφού έχει αμφισβητηθεί από κάποιους η πατρότητά του, επίσης το ποσόν της αγοράς του, που ανήλθε το 2017 σε 450,3 εκατομμύρια δολάρια, οι νέοι του ιδιοκτήτες που είναι η βασιλική οικογένεια της Σαουδικής Αραβίας και τέλος η «εξαφάνισή» του, καθώς ο πίνακας έχει να εμφανισθεί δημοσίως από την εποχή της πώλησής του. Τώρα όμως ανοίγει και μια νέα συζήτηση.
Μπλε στο μπλε
Ακόμη και το μπλε χρώμα του χιτώνα του Χριστού, που είναι ίδιο με τον μανδύα του, δείχνει ένα γυναικείο πρωτότυπο, όπως ισχυρίζεται ο αυστριακός ιστορικός τέχνης. Παραθέτοντας προς επίρρωση όλες σχεδόν τις άλλες απεικονίσεις του Χριστού του 15ου και 16ου αιώνα, στις οποίες ο Σωτήρας φέρει χιτώνα βαμμένο κόκκινο ενώ μόνον ο μανδύας είναι μπλε. «Ο συνδυασμός μπλε πάνω σε μπλε είναι μια τυπική επιλογή των ενδυμάτων για εικόνες της Παναγίας από τον 12ο αιώνα και μετά», όπως αναφέρει .
Κατά τον ίδιο έτσι, «το μονόχρωμο μπλε του μανδύα και του χιτώνα του Λεονάρντο στον ‘‘Σωτήρα’’ σηματοδοτεί την ένωση του Χριστού και της Παρθένου στο πρόσωπο του Salvator Mundi… ενώ τα διαφυλετικά στοιχεία επεκτείνονται ακόμη και στα χρώματα των ενδυμάτων».
Η επόμενη παρατήρησή του εξάλλου, είναι σκανδαλώδης, καθώς αφορά σε μία «ελαφρά ανύψωση του χιτώνα, που υποδηλώνει τις απαρχές ενός μαστού όπως αποκαλύπτεται από το χαμηλό ντεκολτέ»!
Ο Ζίτζλπεργκερ τοποθετεί όμως, τον «Salvator Mundi» του Λεονάρντο στο πλαίσιο μιας «αισθητικής ρευστότητας των φύλων» στην Αναγεννησιακή Ιταλία, παραπέμποντας στο «Libro di natura de amore» (Βιβλίο για τη φύση της αγάπης) του 1525, του Μάριο Εκουίκολα. Σε αυτό το βιβλίο πράγματι ο ιταλός ουμανιστής της Αναγέννησης αναφέρει: «Το πρόσωπο μιας γυναίκας επαινείται αν έχει τα χαρακτηριστικά ενός άνδρα, το πρόσωπο ενός άνδρα αν έχει θηλυκά χαρακτηριστικά».
Υπερβολικά εντυπωσιακό
Άλλοι μελετητές του Λεονάρντο όμως, αμφισβήτησαν τα συμπεράσματα του Ζιτζλσπέργκερ. Όπως ο Φρανκ Ζοΐλνερ, καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας και συγγραφέας πολλών κειμένων για τον «Salvator Mundi» του Λεονάρντο, που λέει ότι η εργασία του συναδέλφου του είναι «μια σημαντική συμβολή» στην μελέτη του πίνακα, πλην όμως υπερβολικά εντυπωσιακή».
Ο Ζοΐλνερ προσθέτει: «Το να ζωγραφίζεις ένα φόρεμα που είναι παρόμοιο με γυναικείο δεν κάνει τον Χριστό θηλυκό. Επιπλέον, υπάρχουν βυζαντινές εικόνες του Χριστού Παντοκράτορα στις οποίες είναι ντυμένος εξ ολοκλήρου στα μπλε, όπως για παράδειγμα στα ψηφιδωτά της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη ενώ και ο Τζιότο ζωγράφισε έναν Μπλε Χριστό στο Τρίπτυχο του Στεφανέσκι για την Παλαιά Βασιλική του Αγίου Πέτρου στην Ρώμη. Όπως και να έχει, το ένδυμα είναι ένα βασικό ζήτημα για την κατανόησή μας για τον πίνακα».
Μια έξυπνη χρωματική επιλογή
Ο Μάθιου Λάντρους, συνεργάτης στο Βόλφοσν Κόλετζ στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, επισημαίνει κάτι άλλο: Ότι στην φλαμανδική ζωγραφική του 14ου και 15ου αιώνα υπάρχει μια μονοχρωματική επιλογή σε κόκκινο για την απεικόνιση της ενδυμασίας του Χριστού. «Ένας λόγος για την επιλογή του ίδιου μπλε για τον χιτώνα και το ιμάτιο θα μπορούσε να είναι, ότι απλώς φαίνεται να αναδύεται καλύτερα έτσι, παρά από ένα μαύρο φόντο», λέει. «Είναι στιλιστικά μια έξυπνη χρωματική επιλογή. Αν υπάρχει όμως, βαθύτερο νόημα για αυτήν, τα στοιχεία που κατατίθενται δεν με πείθουν».
Σε άλλο κλίμα ο κορυφαίος μελετητής του Λεονάρντο, Μάρτιν Κεμπ, ομότιμος καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης δηλώνει όμως, πως «αν ήταν αλήθεια η εκδοχή του Λεονάρντο στα χρώματα του Χριστού, τότε αυτό θα συνηγορούσε υπέρ της πατρότητας του πίνακα». Αναφερόμενος βεβαίως στις επιφυλάξεις που έχουν διατυπωθεί για το έργο.
Παρ΄όλα αυτά ο Ζίτζλπεργκερ υπερασπίζεται την θεωρία του: «Η ενδυμασία του Σωτήρα δεν κάνει τον Χριστό γυναίκα, αλλά δεν τον κάνει ούτε άνδρα. Γι’ αυτό μιλάω για ανδρόγυνες απεικονίσεις του Χριστού. Ο κανόνας (δύο χρώματα) επιβεβαιώνεται από τις εξαιρέσεις (ένα χρώμα). Από την εμπειρία μου ως επιστήμονας γνωρίζω, ότι οι κριτικοί είναι πολύ πρόθυμοι να παραποιήσουν τον κανόνα δίνοντας έμφαση στις εξαιρέσεις…».
Διαβάστε επίσης:
Athletes Of The Gods – Aurora: Μια ξεχωριστή βραδιά στο Ηρώδειο που ένωσε την τέχνη με την προσφορά
Οι εκδηλώσεις Σεπτεμβρίου στα Public
Ποια ήταν η Πασκαλίν; Μια εφεύρεση σε δημοπρασία
ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ
