Η Ελλάδα βρίσκεται για άλλη μία φορά στο προσκήνιο μιας μεταναστευτικής κρίσης, αυτή τη φορά με το επίκεντρο να μετατοπίζεται από το Ανατολικό Αιγαίο στη Νότια Μεσόγειο και την Κρήτη. Η έκρηξη αφίξεων μεταναστών από τις ακτές της Ανατολικής Λιβύης προς την Κρήτη, με χιλιάδες ανθρώπους να φτάνουν μέσα σε λίγες ημέρες, δημιουργεί συνθήκες πολιτικής, κοινωνικής και επιχειρησιακής ασφυξίας.

Η κυβέρνηση αντέδρασε θεσπίζοντας τρίμηνη αναστολή υποβολής αιτήσεων ασύλου για όσους εισέρχονται από τη συγκεκριμένη οδό, με άμεση ισχύ. Το μέτρο ψηφίστηκε από τη Βουλή και εφαρμόζεται ήδη, επιτρέποντας απευθείας επιστροφές χωρίς διαδικασία προστασίας. Όμως, ανακύπτουν κρίσιμα ερωτήματα:

1

Συμβατότητα με το διεθνές δίκαιο

Η αρχή της μη επαναπροώθησης (non-refoulement), όπως κατοχυρώνεται στη Σύμβαση της Γενεύης και στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, απαγορεύει την επιστροφή ανθρώπων σε χώρες όπου διατρέχουν κίνδυνο βασανιστηρίων ή θανάτου. Η γενικευμένη αναστολή ασύλου, όσο πρόσκαιρη και αν είναι, παραμένει νομικά και ηθικά αμφιλεγόμενη.

Η Ελλάδα διατρέχει τον κίνδυνο να φανεί ως κράτος που παραβιάζει διεθνείς δεσμεύσεις. Μπορεί να κερδίζει χρόνο, όμως δεν κερδίζει νομική νομιμοποίηση. Και αυτό έχει κόστος: όχι μόνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά και ως προς την ίδια τη θέση της χώρας μας ως δύναμης με ιστορική ναυτική και πολιτισμική ταυτότητα.

Κοινωνικές αντοχές και στρατηγική ένταξης

Η Κρήτη δεν διαθέτει υποδομές φιλοξενίας μαζικής κλίμακας, ούτε έχει ενταχθεί σε εθνικό σχεδιασμό διαχείρισης ροών. Οι τοπικές κοινωνίες δικαίως εκφράζουν ανησυχία, όχι εξαιτίας προκατάληψης, αλλά λόγω της έλλειψης πόρων, σχεδίου και πληροφόρησης. Πώς μπορεί να προστατευθεί η κοινωνική συνοχή όταν η Πολιτεία απουσιάζει και οι εικόνες εγκατάλειψης επαναλαμβάνονται;

Λιβύη: Από «πύλη προς την Ευρώπη» σε όπλο γεωπολιτικής πίεσης

Η απουσία σταθερού κράτους στη Λιβύη επιτρέπει σε ομάδες, όπως εκείνες υπό την ηγεσία του στρατάρχη Χαφτάρ, να εργαλειοποιούν τη μεταναστευτική ροή. Οι πρόσφατες ροές φαίνεται να είναι ελεγχόμενες και οργανωμένες, σε συνεργασία με δίκτυα διακινητών που λειτουργούν υπό πολιτική ή και στρατιωτική κάλυψη. Το ερώτημα είναι: πρόκειται για καθαρή πίεση προς την Ευρώπη; Και αν ναι, πώς απαντάμε;

Η Ελλάδα οφείλει να εντείνει τις διπλωματικές της προσπάθειες, όχι μόνο σε ευρωπαϊκό αλλά και σε περιφερειακό επίπεδο, με Αίγυπτο, Τυνησία και Ιταλία, προκειμένου να συγκρατηθεί η αποσταθεροποίηση.

Ανθρώπινη αξιοπρέπεια και ηθική υποχρέωση

Τα κέντρα κράτησης στη Λιβύη παραμένουν πεδία φρίκης: βασανιστήρια, εκτελέσεις, καταναγκαστικά έργα, trafficking. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά τις ρητορικές περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συνεργάζεται με αμφίβολες οντότητες για να αποτρέψει αφίξεις, αντί να παρέχει νόμιμες οδούς μετεγκατάστασης και στήριξης. Δεν είναι δυνατόν να διαχειριζόμαστε μια κρίση μόνο από την πλευρά της αποτροπής.

Η ανθρωπιστική διάσταση δεν είναι προαιρετική. Είναι βασικός πυλώνας κάθε ευρωπαϊκής πολιτικής.

Ευρωπαϊκή απουσία – το μόνιμο έλλειμμα

Η Ευρωπαϊκή Ένωση απέτυχε να μοιράσει δίκαια τα βάρη. Οι μηχανισμοί Frontex είναι ανεπαρκείς και εξαρτώμενοι από πολιτικές ισορροπίες. Το λεγόμενο «Νέο Σύμφωνο για το Άσυλο και τη Μετανάστευση» παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανεφάρμοστο, με τα κράτη-μέλη να αρνούνται την επιμερισμένη ευθύνη. Η Ελλάδα και η Ιταλία δεν μπορούν να είναι μόνιμα τα κράτη-φύλακες της Ευρώπης.

Η επιχειρησιακή διάσταση: Όρια αντοχής και ανάγκη αναδιοργάνωσης

Το Λιμενικό Σώμα καταβάλλει υπεράνθρωπες προσπάθειες σε δύσκολες συνθήκες. Όμως δεν μπορεί να επωμιστεί μόνο του ένα βάρος τόσο πολιτικά, όσο και επιχειρησιακά δυσανάλογο. Χρειάζεται ενίσχυση μέσων, τεχνογνωσίας, διασυνοριακής συνεργασίας και κυρίως καθοδήγησης από ένα συνεκτικό Εθνικό Δόγμα Θαλάσσιας Ασφάλειας.

Η πίεση δεν είναι μόνο ανθρωπιστική ή μεταναστευτική – είναι γεωπολιτική, στρατηγική, ασύμμετρη.

Επίλογος: Εθνική ευθύνη και διεθνής ισορροπία

Η Ελλάδα καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στη θεσμική ευθύνη απέναντι στους πρόσφυγες και τη νομική υποχρέωση έναντι του διεθνούς δικαίου, με την εθνική ανάγκη αποτροπής μαζικών αφίξεων σε μια νησιωτική περιοχή στρατηγικής σημασίας. Ο δρόμος δεν είναι ούτε εύκολος ούτε μονοσήμαντος.

Οφείλουμε να απαιτήσουμε:

  • Συμμετρική στήριξη από την Ευρωπαϊκή Ένωση
  • Στενή συνεργασία με εταίρους στη Βόρεια Αφρική
  • Ανθρωπιστική προσέγγιση χωρίς νομικά τεχνάσματα
  • Στρατηγική ενίσχυση του Λιμενικού και των τοπικών αρχών

 

Χρειαζόμαστε μια νέα αφήγηση: ούτε της θυματοποίησης, ούτε της στείρας αποτροπής. Μια αφήγηση εθνικής αξιοπρέπειας, διεθνούς συνεργασίας και πραγματικής ασφάλειας.

Διαβάστε επίσης:

Κίνημα Δημοκρατίας: Σε διαβούλευση με τους φορείς για σχέδιο για την ναυτική εκπαίδευση

Εγκαταλείφθηκαν 222 πλοία και 2.280 ναυτικοί – Αύξηση 30% των περιστατικών – Τους οφείλουν 13,1 εκατ. δολάρια

ΗΠΑ: Πρόστιμο 1,75 εκατ. δολάρια στην Eagle Ship Management για ρύπανση