Το «Μαρακανά» δεν είναι απλώς ένα γήπεδο. Είναι ο ιερός τόπος του βραζιλιάνικου ποδοσφαίρου, σύμβολο της εθνικής ταυτότητας και σημείο αναφοράς για ολόκληρο τον ποδοσφαιρικό πλανήτη. Εκεί η «σελεσάο» έζησε τις μεγαλύτερες στιγμές της, αλλά και τις πιο επώδυνες ήττες. Εκεί γράφτηκε το «Μαρακανάσο» του 1950 απέναντι στην Ουρουγουάη, εκεί ο Πελέ πέτυχε το χιλιοστό του γκολ, εκεί πραγματοποιήθηκαν Ολυμπιακοί Αγώνες, δύο τελικοί Μουντιάλ, και αναρίθμητοι ποδοσφαιρικοί θρίαμβοι.

Κι όμως, το εμβληματικό αυτό στάδιο –που άλλοτε χωρούσε σχεδόν 200.000 θεατές– κινδυνεύει να περάσει σε ιδιωτικά χέρια. Η κυβέρνηση του Ρίο ανακοίνωσε την πρόθεσή της να το πουλήσει μαζί με τα 14.000 τετραγωνικά μέτρα που το περιβάλλουν, προσδοκώντας έσοδα άνω των 320 εκατομμυρίων ευρώ για την αποπληρωμή μέρους του δημόσιου χρέους της προς την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, που αγγίζει τα 1,89 δισεκατομμύρια ευρώ.

1

Πολιτική θύελλα στο Ρίο

Η είδηση της πώλησης προκάλεσε εκρηκτικές αντιδράσεις. Πολιτικοί, φίλαθλοι, οργανώσεις και πρώην ποδοσφαιριστές ζητούν να παραμείνει το «Μαρακανά» υπό δημόσιο έλεγχο, χαρακτηρίζοντας την απόφαση «ιεροσυλία». Η Επιτροπή Συντάγματος και Δικαιοσύνης της Βουλής του Ρίο (ALERJ), που ενέταξε το γήπεδο στον κατάλογο των προς πώληση ακινήτων, δέχεται σφοδρές πιέσεις να ανακαλέσει.

Ο πρόεδρος της Επιτροπής, Ροντρίγκο Αμορίμ, προσπάθησε να εξηγήσει ότι η κίνηση εντάσσεται στο σχέδιο «εξορθολογισμού» των δαπανών του κράτους. Όπως υποστήριξε, η Πολιτεία ξοδεύει περίπου 160.000 ευρώ ανά αγώνα για τη συντήρηση του γηπέδου – ποσό ασύμφορο για τα οικονομικά δεδομένα της. Υποσχέθηκε πως η ιδιωτικοποίηση θα συμβάλει στην αναζωογόνηση της περιοχής, δημιουργώντας θέσεις εργασίας και προσελκύοντας τουρίστες.

Επικαλέστηκε μάλιστα το παράδειγμα του «Γουέμπλεϊ», που πέρασε σε ιδιώτες και μετατράπηκε σε ένα κερδοφόρο σύγχρονο αθλητικό και πολιτιστικό κέντρο. Όμως οι συγκρίσεις δύσκολα πείθουν τους πολίτες μιας χώρας όπου το ποδόσφαιρο αποτελεί κοινωνικό ιστό και μέσο λαϊκής έκφρασης.

Η ιστορία επαναλαμβάνεται

Δεν είναι η πρώτη φορά που το «Μαρακανά» κινδυνεύει να χαθεί από τα χέρια του κράτους. Στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, είχε επιχειρηθεί η ιδιωτικοποίησή του υπέρ του μεγιστάνα Αϊκ Μπατίστα. Οι μαζικές διαδηλώσεις και η λαϊκή οργή ανάγκασαν τότε την Πολιτεία του Ρίο να κάνει πίσω.

Έκτοτε, το θέμα επανέρχεται τακτικά. Όμως το κύμα των σκανδάλων διαφθοράς που ακολούθησε τις ανακαινίσεις του γηπέδου –ιδίως εκείνη ενόψει του Μουντιάλ του 2014– έχει φθείρει την εμπιστοσύνη της κοινωνίας. Το έργο, που κόστισε πέντε ή έξι φορές περισσότερο από τον αρχικό προϋπολογισμό, απορρόφησε εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια, αφήνοντας πίσω του πολιτικές σκιές και δικαστικές καταδίκες.

Ο τότε κυβερνήτης του Ρίο, Σέρζιο Καμπράλ, ο οποίος είχε εγκρίνει τη σύμβαση παραχώρησης, καταδικάστηκε το 2018 σε 12 χρόνια φυλάκιση για διαφθορά. Η ιδιωτική κοινοπραξία «Consorcio Maracanã», που υποτίθεται θα επένδυε 300 εκατομμύρια δολάρια σε νέες εγκαταστάσεις, ουδέποτε τήρησε τις υποσχέσεις της. Το 2019, το γήπεδο επέστρεψε στην κυριότητα του Δημοσίου.

Ένα σύγχρονο κέλυφος χωρίς ψυχή

Μετά από τόσες ανακατασκευές –το 1999, το 2005-2007 και το 2013– από το αυθεντικό «Μαρακανά» δεν έχει μείνει σχεδόν τίποτα. Οι τεράστιες τσιμεντένιες κερκίδες, που κάποτε φιλοξενούσαν 200.000 ψυχές, έγιναν μπάζα και σκόνη. Οι εργάτες που συμμετείχαν στις εργασίες πήραν μερικά κομμάτια ως αναμνηστικά.

Σήμερα, το γήπεδο διαθέτει χωρητικότητα 79.000 θεατών, 110 πολυτελείς σουίτες, 60 κυλικεία, 17 ασανσέρ και τέσσερις γιγαντοοθόνες. Ο αγωνιστικός του χώρος καλύπτεται από ειδικό χλοοτάπητα που αντέχει σε μεγάλες αυξομειώσεις θερμοκρασίας. Παρότι οι εγκαταστάσεις είναι εντυπωσιακές, πολλοί Βραζιλιάνοι νιώθουν ότι κάτι από τη μαγεία του έχει χαθεί – ότι ο «ναός» έχασε την ψυχή του.

Η επόμενη μέρα

Η τύχη του «Μαρακανά» θα κριθεί μέσα στις επόμενες εβδομάδες, όταν η Βουλή του Ρίο θα ψηφίσει το νομοσχέδιο για την ιδιωτικοποίησή του. Οι υποστηρικτές θεωρούν ότι μια τέτοια εξέλιξη θα επιτρέψει την αναζωογόνηση μιας υποβαθμισμένης περιοχής, την προσέλκυση επενδύσεων και την απαλλαγή του κράτους από τα βάρη συντήρησης.

Οι αντίπαλοι, όμως, βλέπουν κάτι βαθύτερο: μια ακόμα απόπειρα να μετατραπεί το ποδόσφαιρο από λαϊκή εμπειρία σε προνόμιο των ελίτ, να αποκοπεί ο λαός από έναν χώρο που του ανήκει ιστορικά και συναισθηματικά.

Το «Μαρακανά» δεν είναι απλώς τσιμέντο και γρασίδι. Είναι ο καθρέφτης της Βραζιλίας: των θριάμβων και των τραγωδιών της, της κοινωνικής της ενέργειας και των αντιφάσεών της. Όπως έγραψε κάποτε ο δημοσιογράφος Νέλσον Ροντρίγκες, «όποιος δεν έχει δακρύσει στο Μαρακανά, δεν έχει γνωρίσει τη Βραζιλία».

Και ίσως αυτό να είναι το πραγματικό διακύβευμα σήμερα — όχι η τιμή πώλησης ενός ακινήτου, αλλά η αξία μιας εθνικής ψυχής που δεν κοστολογείται.