Η Σαλώμη Οικονομίδη επιβάλλεται στο θεατή με την ιδιαίτερη εκφραστική της δύναμη. Διατυπώνει τη γλώσσα της γενιάς της με τις διακριτές αλλά γλυκές καμπύλες του σχεδίου της, με τα έντοντα κοντράστα και τις εύγλωττες γραμμές στη φόρμα ζωγραφικής της.

Καίτοι από επιχειρηματική οικογένεια ακολούθησε το δρόμο της τέχνης. Αρκετά πολιτικοποιημένη και ανανεωτικά ανθρωπιστική, η τέχνη της εμφανίστηκε στον εικαστικό χώρο το περσινό καλοκαίρι.  Συμμετείχε στην έκθεση Temporality, που παρουσιάστηκε σε γκαλερί στη νέα Μαρίνα της Βουλιαγμένης. Τα έργα της  ενώ μοιάζουν να έρχονται από το μέλλον, εμποτίζονται συνάμα με κάτι το αρχετυπικό στη ζωγραφική: Την ψευδαίσθηση της κίνησης μέσω της ενοποιητικής, δυναμικής συνύπαρξης διαφορετικών στοιχείων μέσα στο ίδιο το ταμπλώ.

1

Κυρία Οικονομίδη, στις πολύσημες και εκφραστικές συνθέσεις σας «διαβάζει» κανείς «λέξεις» καίριες, σαν απαραίτητες ψηφίδες νοητού μωσαϊκού… Προκύπτουν συνειρμοί και αστραπιαίες εικόνες που εν δυνάμει ανοίγουν καταπακτές σε εσωτερικά βάραθρα. Εκπέμπουν λάμψεις τρυφερότατης απελπισίας, μνήμες αρχαίας ευτυχίας…

Η ωριμότητα των είκοσι πέντε χρόνων σας μοιάζει να έφερε αυτό που ονομάζουν «πικρή γνώση του κόσμου» αλλά ίσως ταυτόχρονα και βαθύτερο κραδασμό στην έκφραση και στην τέχνη σας.

Αισθάνομαι πως η ηλικία μας δεν είναι τόσο σημαντική όσο το τι έχουμε ζήσει και αφουγκραστεί από το περιβάλλον μας. Τα βιώματα του καθενός μας είναι καθοριστικά στη μετέπειτα εξέλιξη μας και στη δική μου περίπτωση θεωρώ πως η δουλειά μου είναι ένα συναισθηματικό και εγκεφαλικό κράμα των δικών μου εμπειριών αλλά και αυτών που έχω «ζήσει» μέσω άλλων. Είτε αυτοί προέρχονται από το στενό μου περιβάλλον είτε από τον ευρύτερο κόσμο στον οποίο έχουμε πια πρόσβαση ποικιλοτρόπως, στα νέα, στις πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις, ακόμη και στα πιο ασήμαντα πολιτιστικά η κουτσομπολίστικα δεδομένα.

Δεδομένης της ραγδαίας εξέλιξης των social media, η γενιά μου είναι από τις πρώτες που εκτέθηκαν σε αυτά με μια άγνοια κινδύνου, την οποία, στα 25 μου πλέον αναγνωρίζω για αυτό που εν δυνάμει προκαλεί στους πολλαπλασιαζόμενους χρήστες.

Η ατέρμονη αναζήτηση του εύκολου πλουτισμού, αυτομάτου κάλλους και ανάγκη εντυπωσιασμού και αποδοχής έχει σίγουρα οξυνθεί λόγω της εκτενούς έκθεσης του εαυτού μας προς τα έξω, κάτι που πραγματεύεται η δουλειά μου.

Πιστεύω πως η γενιά μου βρέθηκε σε ένα κομβικό σημείο εξελίξεων, οι οποίες δεν μας άφησαν αλώβητους, αλλά ταυτόχρονα μας όπλισαν και με μια κριτική ματιά, την οποία μπορεί να μην είχαμε αποκτήσει αλλιώς. Για αυτό αισθάνομαι ευγνώμων που γεννήθηκα στο μεταίχμιο τέτοιων εξελίξεων, οι οποίες πάντα τροφοδοτούν την τέχνη μου.

Η έντονη παλέτα, ο συμπυκνωμένος πλούτος τον παραστάσεων, ένα κράμα χαρμολύπης, που παραπέμπει στον Γουόρχολ, αν επιτρέπεται αυτή η τολμηρή παρατήρηση. Με ανανέωση βέβαια. Σάς βρίσκει σύμφωνη μία τέτοια επισήμανση;

Σας ευχαριστώ πολύ, είναι τεράστια τιμή να κάνει κάποιος την σύνδεση μεταξύ της δουλειάς μου και του Γουόρχολ.

Σίγουρα η δουλειά μου είναι επηρεασμένη από την αισθητική της ποπ αρτ, με αισθητικές αναφορές στον ποπ ρεαλισμό του Τζεφ Κοουνς και θεματολογικά με την στηλίτευση του υπερκαταναλωτισμού του Γουόρχολ. Πιστεύω πως όπως εξελίσσεται η τέχνη ανά τις δεκαετίες, έτσι αναπτύσσονται και τα θέματα που πραγματεύεται.

Στα δικά μου έργα, υπάρχει μια χαρμολύπη όπως λέτε, ότι η κριτική ματιά του Γουόρχολ πάνω στην ιδέα του αντικειμένου και του θεάματος, σήμερα υπάρχει στον υπερθετικό βαθμό, και είναι πλέον άρρηκτα συνδεδεμένη με την πολιτική και οικονομική μας πραγματικότητα. Κάτι που βρίσκω απελπιστικά θλιβερό και τρομακτικό συνάμα.

Ταυτόχρονα διακρίνει κανείς πινελιές γκροτέσκου και Εξπρεσιονισμού, αν επιτρέπετε ακόμη μία τολμηρή πρόταση;

Πολύ ενδιαφέρουσα παρατήρηση. Και εδώ θα σας ευχαριστήσω, καθώς είμαι μεγάλη λάτρης και των Εξπρεσιονιστών και πιο σύγχρονων καλλιτεχνών όπως ο Lucian Freud (Λουσιέν Φρόιντ) και o John Currin (Τζον Κάριν), που η δουλειά τους έχει εν μέρη κάποια στοιχεία του γκροτέσκου.

Γενικά με ενδιαφέρει η έννοια της καρικατούρας και πως η υπερβολική έκθεση μας σε προϊόντα και οθόνες, σε έναν καταιγισμό ειδήσεων και πληροφορίας καταλήγει να μας αποδυναμώσει και μετατρέψει σε μια γκροτέσκο παραλλαγή του εαυτού μας. Οπότε βλέπω αυτήν την σύνδεση σε ένα εννοιολογικό αλλά εν μέρη και αισθητικό πλαίσιο. Και πιστεύω πως ακόμη και υποσυνείδητα αυτό βγαίνει στην δουλειά μου.

Βρισκω γκροτέσκο και το πως αντιδρούμε στα ερεθίσματα που έχουμε και το πόσο χανόμαστε μέσα στον κυκεώνα της παραπληροφόρησης και του ευδαιμονισμού και σίγουρα και αυτό έχει επηρεάσει το αισθητικό αποτέλεσμα.

Η νέα γενιά φαίνεται να απαρνιέται τον ωμό καπιταλισμό και να στέκεται με ευαισθησία υπέρ των ευάλωτων και των μειονοτήτων για τις οποίες οι προηγούμενες γενιές αδιαφόρησαν. Παραφράζοντας όμως τον Τσόρτσιλ, τα χρόνια της ωριμότητας συνοδεύονται από περισσότερο κυνισμό και λιγότερη ευαισθησία. Εσείς τι πιστεύετε; Θα ακολουθήσετε και εσείς μεγαλώνοντας αυτή τη λίγο έως πολύ μοιραία εξέλιξη;

Νομίζω πως η γενιά μου μεγάλωσε απότομα. Πέρασε από την εφηβεία κατευθείαν στην παγιωμένη ενηλικίωση και αυτό έχει και τα καλά και τα κακά του. Αν καταφέρουμε να αποφύγουμε έναν άκρατο παλιμπαιδισμό, νομίζω ότι ίσως να περάσουμε πιο αλώβητοι από αυτήν την μοιραία -όπως τη χαρακτηρίσατε-, εξέλιξη.

Εγώ πιστεύω πολύ στην δύναμη της ατομικότητας και της τέχνης ως αρωγούς στην προσπάθεια να ισορροπήσει κανείς τον ουτοπισμό του στο ολοένα μεταβαλλόμενο δυστοπικό τοπίο.

Είμαι ευτυχής και γεμάτη, καθώς έχω πολλά αγαπημένα και εξαιρετικά δυνατά πρόσωπα γύρω μου. Με κάποια έχω βιώσει αρκετά συνταρακτικά γεγονότα, τα οποία θα έπρεπε να με έχουν κάνει κυνική αλλά αντιθέτως μου έδειξαν πρώτο χέρι πως η δύναμη της ανθρώπινης ψυχής αλλά και η ουσιαστική επαφή μεταξύ ανθρώπων αναζωογονεί και την αθωότητα μας αλλά και την καθαρή ματιά απέναντι στα πράγματα.

Από τα άσχημα στη ζωή μου έχω πάρει δύναμη και έχω βιώσει θαύματα πραγματικά. Οπότε, όχι, δεν θεωρώ πως αυτό είναι μια μοιραία εξέλιξη για εμένα αλλά και για κανέναν που δεν το επιθυμεί.

Η ζωή αναπόφευκτα φέρνει αναποδιές και πολλές φορές και τραγωδίες, αλλά πιστεύω πολύ στην διαφοροποίηση μεταξύ της επίγνωσης αυτού του γεγονότος και του κυνισμού ως de facto φυσικό επακόλουθο μιας ωρίμανσης.

Το παιχνίδι αποτελεί βάλσαμο και διαφυγή από την πεζή και αδυσώπητη πραγματικότητα. Όπως και η Τέχνη από τις απαρχές της ύπαρξης. Θεωρείτε ότι έχει υποτιμηθεί αυτή η διάσταση στο χρησιμοθηρικό σύγχρονο κόσμο;

Σίγουρα ναι, έχει υποτιμηθεί και αυτό φαίνεται πάρα πολύ από την σύγχρονη εκπαίδευση και τη γενικευμένη σοβαροφάνεια που χαρακτηρίζει θα έλεγα τους Έλληνες πιο πολύ.

Το ίδιο και η τέχνη, και στην Ελλάδα αλλά και στον κόσμο ευρύτερα.

Μεγαλώνοντας δυστυχώς δεν αφήνουμε πολλά περιθώρια για παιχνίδι, αλλά είμαστε ειδικοί στα παιχνίδια εξουσίας, επίδειξης και υπερβολής. Παρόλα αυτά παραμένω αισιόδοξη πως έχει σημειωθεί μια άνοδος όσον αφορά την σημαντικότητα του παιχνιδιού και της τέχνης. Το παιχνίδι επιτρέπει το λάθος, όπως και η τέχνη και για εμένα αυτό είναι το πιο αναγκαίο από όλα. Να έχει κανείς την ελευθερία να κάνει λάθη και να ξεκινάει ξανά και ξανά.

Η τέχνη στο δίνει απλόχερα αυτό και το παιχνίδι επίσης. Σε αφήνει να ξεκινάς πάλι χωρίς να σε ματαιώνει. Αν καταφέραμε να τα εισάγουμε και τα δυο στην εκπαίδευσή περισσότερο, πιστεύω θα έβγαιναν όλοι κερδισμένοι.

Η γενιά σας πάντως θεωρείται γενιά Je m’en fous και από την άλλη παλεύετε για την πολιτική ορθότητα. Ισχύει αυτή η αντίθεση και τι πιστεύετε για την πολιτική ορθότητα που επικρατεί και στην τέχνη;

Δεν μας θεωρώ γενιά Je m’en fous, για να είμαι ειλικρινής, νομίζω μας απασχολούν και στηλιτεύουμε πάρα πολλά πράγματα.

Δεν ξέρω κατά πόσο η πολιτική ορθότητα είναι μια κατάκτηση της δικής μου γενιάς η παλαιοτέρων. Γενικά έχω μια αμφίθυμη σχέση με την έννοια, καθώς βρισκω πως χρησιμοποιείται ή μάλλον καταχράται από πολλούς για να εξυπηρετήσουν άλλους σκοπούς.

Για εμένα υπάρχει διαφορά μεταξύ του στοιχειώδους σεβασμού απέναντι σε κάθε άνθρωπο και στην πολιτική ορθότητα η οποία ενίοτε συγκαλύπτει ρατσιστικές και προσβλητικές συμπεριφορές, οι οποίες εν τέλει παραμένουν ενεργές.

Στη τέχνη δεν ξέρω αν επικρατεί πολιτική ορθότητα, είναι πάλι μπερδεμένο και εκεί. Ας πούμε η θρησκεία κάποιου, οποία και αν είναι αυτή δεν είναι θέμα χλευασμού ή προσβλητικής έκθεσης. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να ασκήσει κανείς κριτική χωρίς να προσβάλλει και ο ρόλος της τέχνης είναι να βρίσκει και αυτά τα τεχνάσματα και να πηγαίνει πέρα από το προφανές και το χυδαίο.

Από την άλλη, η τέχνη de facto κρίνει και στηλιτεύει αρρωστημένες και διεφθαρμένες καταστάσεις, αρά εξ ‘ορισμού με κάποιον τρόπο τις δείχνει. Για εμένα το στοίχημα είναι στο πως θα το κάνεις αυτό με εύστοχο άλλα όχι προσβλητικό τρόπο. Και τότε δεν πιστεύω πως τίθεται καν θέμα πολιτικής ή μη ορθότητας. Είναι απλά τέχνη που εμπνέει, διδάσκει, προβληματίζει. Υπάρχει διαφορά σαφώς και αυτή είναι που με αφορά και εμένα.

Σε ένα από τα έργα σας ειρωνεύεστε τα ανδρικά στερεότυπα. Άρα τελικά ο σύγχρονος κόσμος δεν καταπιέζει μόνο τις γυναίκες;

Σαφέστατα και όχι. Οι άνδρες σε κάποιες κοινωνίες είναι εξίσου καταπιεσμένοι και καλουπωμένοι όσο και οι γυναίκες, ο καθένας στο ρόλο του. Ο σύγχρονος άνδρας πρέπει να είναι πετυχημένος, πλούσιος, εμφανίσιμος, καλός οικογενειάρχης, μπαμπάς, σύντροφος, αγέρωχος, να μην κλαίει ή να κλαίει πολύ, να στηρίζει αλλά να μην νιώθει ευνουχισμένος αν τον παραγκωνίζουν, να μην δείχνει αδυναμία και συναίσθημα, αλλά να μπορεί να κατανοήσει τα πιο σύνθετα συναισθήματα των ανθρώπων του περιβάλλοντός του, να διεκδικεί ερωτικά αλλά όχι και πολύ, να στηρίζει αλλά να μην υπέρ-σκιάζει την ή το σύντροφο του. Και πολλά αλλά. Και προφανώς και οι γυναίκες έχουμε μια αντίστοιχη, μάλλον και μεγαλύτερη, αντιφατική λίστα.

Αλλά οι άνδρες δεν δικαιούνται κάπως να εκφράσουν παράπονο αισθάνομαι ή κρίνονται ως ακόμα πιο αποτυχημένοι αν το κάνουν. Και κυρίως δεν έχουν εκπαιδευτεί καθόλου για αυτές τις απαιτήσεις. Μπορούν να καλύψουν κάποιες (όπως όλοι μας) αλλά κάποιες άλλες είναι οριακά άγνωστες λέξεις. Όχι γιατί δεν είναι στο πεδίο των δυνατοτήτων τους, αλλά γιατί κανείς δεν θεώρησε πως πρέπει να τους τα μάθει ή δείξει, ώστε να μπορούν έστω να διαλέξουν αν θέλουν να τα υιοθετήσουν ή όχι.

Θεωρώ πως πάρα πολλοί άνδρες ισορροπούν πολλούς ρόλους με αξιοθαύμαστο τρόπο και δεν τους το αναγνωρίζουμε, όπως και πολλοί άλλοι βολεύονται σε ελάχιστους ρόλους από απόσταση και τους διευκολύνουμε. Γενικά είναι μια τεράστια συζήτηση αυτή, αλλά σίγουρα η καταπίεση δεν είναι μόνο γένος θηλυκού.

Πώς θα μπορούσε κανείς να επαναφέρει στη ζωή αυτόν τον παιδικό αυθορμητισμό, τον θαυμαστό μέσα στην απλότητά του, αυτόν που αναζητούσε και ο Πικάσο;

Μέσα από το παιχνίδι, την τέχνη και την ουσιαστική απαλλαγή από την ανάγκη να είναι κάποιος αρεστός, αποδεκτός και ίδιος με όλους τους άλλους.

Νομίζω πως η πραγματική επανάσταση είναι να βρίσκει κανείς τον εαυτό του και να τον αποδέχεται. Όταν είμαστε παιδιά, βλέπουμε τα πράγματα πολύ πιο απλά και χωρίς όλη την επίφαση του καταναλωτισμού και της κοινωνικής καταξίωσης.

Νομίζω όσο πιο πολύ έχει κάποιος ανοιχτά τα μάτια της ψυχής του και φροντίζει να την τρέφει με αυτό που έχει ανάγκη, τόσο πιο πολύ τρέφει και το εσωτερικό του παιδί. Μέσα μας είναι πάντα, απλώς πρέπει να σταματήσουμε να φοβόμαστε να το δείξουμε και προς τα έξω η έστω να το αφήσουμε να καθορίσει κάποιες από τις βασικές μας αρχές και τρόπο ζωής. Ξέρω κόσμο που το κάνει, επομένως μια χαρά γίνεται αν τολμήσουμε χωρίς να παλιμπαιδίζουμε.

Γίνεται άραγε στην πραγματικότητα να ζήσουμε life as a game (έτσι ονομάζεται αυτή η σειρά έργων της);

We live life like a game. Aντικειμενικά, ζούμε σαν να διασχίζουμε πίστες. Από τους βαθμούς στο σχολείο, εξετάσεις, πανεπιστήμιο, κοινωνική και επαγγελματική καταξίωση, προσωπικές σχέσεις, αύξηση μισθού, απόκτηση σπιτιού, αυτοκινήτου, εξοχικού, παιδιά, καριέρα, ταξίδια, υλικά αγαθά. Σαν μπόνους πόντους τα έχουμε αναγάγει όλα. Πόλεμοι γίνονται με το πάτημα ενός κουμπιού, οικονομίες ανατρέπονται με ένα δημοψήφισμα, ζήσαμε ένα δυστοπικό σενάριο πανδημίας στην οποία βλέπαμε ένα τεράστιο, παγκόσμιο πειραματισμό κινήσεων οι οποίες έκριναν ζωές κυριολεκτικά.

Ζούμε έτσι, χωρίς πολύ επίγνωση για το τι μέλλει γενέσθαι από αυτήν την επιπολαιότητα.

Ο στόχος είναι το παιχνίδι να οδηγεί κάπου, όχι συνέχεια να ανοίγει και άλλη πίστα. Εκεί νομίζω είναι που το χάνουμε λίγο.

Πιστεύετε ότι τα έργα σας μπορούν να εκφράσουν ή να συγκινήσουν μεγαλύτερες ηλικίες συλλεκτών; Βεβαίως πρόκειται για ανόητο ερώτημα αφού η τέχνη δεν χρειάζεται εκλογίκευση αλλά ο καθένας να αφήνεται στην ομορφιά και στους συνειρμούς που προσωπικά προκαλεί..

Θα ήθελα να πιστεύω πως ναι. Δεν νομίζω ότι η ηλικία καθορίζει την απήχηση ενός έργου.

Θεωρώ ότι πολλά έργα μου μπορεί να αρέσουν περισσότερο σε μεγαλύτερης ηλικίας συλλέκτες για διάφορους λόγους.

Πάντως σίγουρα η ηλικία του θεατή δεν ήταν ποτέ σημείο αναφοράς για εμένα. Αφήστε που τη θεωρώ και πολύ σχετική. Υπάρχουν πολλοί «μεγάλοι» που είναι πολύ νέοι και το αντίστροφο.

Κατά κάποιο τρόπο είσαστε αυτοδίδαχτη δημιουργός;

Είχα την τύχη να παρακολουθήσω το διετές πρόγραμμα Visual Arts του Διεθνούς Απολυτήριου (IBO) και να κάνω κάποια επιπλέον μαθήματα τέχνης και ζωγραφικής εκτός σχολείου. Οι σπουδές μου στην ιστορία της τέχνης συνέβαλαν καθοριστικά στην ανάπτυξη μου ως καλλιτέχνη και με ένα περίεργο τρόπο με παρακίνησαν στο να ζωγραφίζω πολύ περισσότερο.

Μαθαίνοντας και βλέποντας τη δουλειά καλλιτεχνών ανά τον κόσμο, συνειδητοποίησα πόσο πολύ μου έλειπε η ενασχόληση μου με την τέχνη και το πρακτικό της κομμάτι και έτσι ξεκίνησα να δουλεύω στο στούντιο μου στο Λονδίνο και μετέπειτα στην Ελλάδα. Δεν θεωρώ πως είμαι αυτοδίδαχτη, αλλά οπωσδήποτε έχω επενδύσει πολλές ώρες προσωπικές στην βελτίωση της τεχνικής μου.

Έχετε ήρωες στην τέχνη;

Πάρα πολλούς. Υπάρχουν καλλιτέχνες που θαυμάζω, που με συγκινούν και που με διδάσκουν. Μου αρέσει να επισκέπτομαι την Μπιενάλε στην Βενετία και να ανακαλύπτω καινούργιους κάθε χρόνο. Μια έκθεση που με καθήλωσε ήταν του Anselm Kiefer (Άνσλεμ Κίφερ) στην Βενετία το 2022, αλλά με γοητεύει και η αισθητική του φωτός και του χρώματος του Olafur Eliasson (Όλαφουρ Ελάιασον), καθώς και η δυναμική της Wangechi Mutu (Γουανγκέσι Μούτου).

Θωρώ πως η τέχνη χαρακτηρίζεται από τους αφανείς της ήρωες, αυτούς που την υπηρετούν με μια συνέπεια, και αυτή είναι που θαυμάζω και σε πολλούς καλλιτέχνες που παρακολουθώ.

Με αυτή τη σειρά έργων σας μορφοποιείτε ένα δικό σας αισθητικό γλωσσικό ιδίωμα. Πώς αισθάνεστε αυτή τη στιγμή; Έτοιμη για μία ακόμη εκφραστική περιπέτεια; Εργάζεστε πάνω σε νέα σχέδια ή ακόμη ταξιδεύετε με τη συγκεκριμένη σειρά;

Καλώς ή κακώς, θα δείξει, η σειρά αυτή πραγματεύεται πολλά θέματα της επικαιρότητας που παραμένουν διαχρονικά και επίκαιρα και δεν προβλέπω να αλλάξουν άμεσα. Επομένως, βλέπω μια συνέχεια αυτής της θεματολογίας, εμπλουτισμένης βεβαίως και αλλαγμένης αλλά βρισκω διαρκώς, συνεχώς εξελισσόμενο υλικό. Έχω κάποιες ιδέες υπόψιν μου και κάποιους πειραματισμούς με πιο τρισδιάστατά υλικά που πραγματεύομαι τώρα αλλά είναι σε εξέλιξη ακόμα.

Ένα ακόμα παιχνίδι που ελπίζω να οδηγήσει σε μια ενδιαφέρουσα εξέλιξη της παρούσας δουλειάς μου.