Milk Debt
Η προκλητική περφόρμανς – εγκατάσταση Milk Debt, το Χρέος του Γάλακτος, της αμερικανoασιάτισσας περφόρμερ Πάτι Τσανγκ εκπέμπει από τη Νέα Υόρκη το σύγχρονο άγχος μέσα από το γυναικείο βλέμμα: Τρυφερό, μητρικό, αλλά και συγχρόνως και ικανό να ευνουχίσει. Παντοδύναμο.
Πρόκειται για πολυεπίπεδη εγκατάσταση πέντε καναλιών βίντεο. Κάθε οθόνη και μία διαφορετική γυμνόστηθη γυναίκα.
Το έργο παρουσιάζεται στο γνωστό μη κερδοσκοπικό οργανισμό Pioneer Works που εδράζει στο καλλιτεχνικό, νεανικό Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης.
Έχει ιδιαίτερη σημασία σήμερα μία τέτοια έκθεση. Το μαζικό κίνημα κατά του αμερικανοασιατικού ρατσισμού Stop Asian Hate απλώνεται σε όλο τον κόσμο, στις βιομηχανίες τέχνης και μόδας, στους νέους, στα κοινωνικά δίκτυα. Διαμαρτυρίες σαρώνουν τους δρόμους της Αμερικής και της Ευρώπης.
«Φοβάμαι ότι οι άνθρωποι που αγαπώ θα σταματήσουν να με αγαπούν. Φοβάμαι μήπως απογοητεύσω τους ανθρώπους. Φοβάμαι ότι οι αντιξοότητες της ζωής θα συνεχίζονται και δεν θα καταφέρω ποτέ να απολαύσω την ενήλικη ζωή»: Ακούγεται μία γυναίκα καθώς από το στήθος της τρέχει γάλα.
Όπως και πολλά άλλα έργα της Πάτι Τσανγκ στο παρελθόν, έτσι και το Χρέος του Γάλακτος χρησιμοποιεί την έννοια της ρευστότητας ως όχημα για να εκφράσει τις πιο ενδόμυχες, πνιγμένες κραυγές και φόβους της.
Από το 1998 όταν ξύρισε τις τρίχες της ηβικής περιοχής με αλκοολούχο νερό ως τη δημιουργία πλαστικών μπουκαλιών ενούρησης για να διασχίσει ένα υδραγωγείο στην Κίνα στην πιο πρόσφατη δουλειά της Wandering Lake (Περιπλανόμενη Λίμνη).
Το Χρέος του Γάλακτος αποτελεί έργο εν προώδω που ξεκίνησε το 2018. Φιγουράρουν γυναίκες σε μια υπέροχη ενορχήστρωση αντλώντας γάλα από το στήθος τους με τη γνωστή αντλία θηλασμού. Ταυτόχρονα απαγγέλλουν το ποιητικό σενάριο της Πάτι Τσανγκ.
Η εγκατάσταση ξεκίνησε στο Λος Άντζελες, πέρασε από τη Σάντα Μόνικα, το Μεξικό και το Χονγκ Κονγκ. Η πρεμιέρα στη Νέα Υόρκη πραγματοποιήθηκε πριν από δυο βδομάδες.
Πλούσιο στις ορμόνες προλακτίνη και οξυτοκίνη, που εν χορώ συμβάλλουν στην ισχυρότερη σύνδεση ανάμεσα σε μητέρα και παιδί, το γάλα λειτουργεί αλληγορικά: Φορτίζεται με τη σημασία της εμπάθειας, της αλληλοκατανόησης, των αμοιβαίων δεσμεύσεων στο σημερινό κόσμο τον βυθισμένο σε κρίσεις -υπαρξιακές και υλικές.
Η Τσανγκ διέκρινε τις λεπτές αποχρώσεις ανάμεσα στο άγχος της σύγχρονης ζωής και τη δύσκολη πράξη του θηλασμού: Εκεί η μητέρα πρέπει να δοθεί ολοκληρωτικά στη σχέση, να χαλαρώσει πλήρως μέσα στο μητρικό της ρόλο ώστε παρά τον πόνο να ανοίξουν οι γαλακτικές δίοδοι και να φτάσουν στο μωρό.
Πρόκειται για την απώτατη πράξη υπέρβασης και ανιδιοτέλειας. Η εικόνα της μητέρας λειτουργεί ως αρχέτυπο σε έναν αγχώδη κόσμο. Για να επιβιώσει, το άτομο καλείται να υπερκεράσει τον εγωισμό του και να δοθεί στο κοινωνικό του σύνολο.
Η περφόρμανς αντλεί έμπνευση από τα δόγματα του κινέζικου Βουδισμού, σύμφωνα με τον οποίο υπάρχει χρέος ανεκπλήρωτο προς τις μητέρες που πρόσφεραν το στήθος τους για θηλασμό.
Το Χρέος του Γάλακτος υπονοεί ότι ποικίλα χρέη εξακολουθούν να βαραίνουν την ανθρωπότητα: Προς το περιβάλλον, προς τους σημαντικούς και ασήμαντους άλλους.
«Θεωρώ ότι ο θηλασμός αποτελεί πράξη συν-πάθειας. Βιολογικά, το γάλα δημιουργείται όταν το σώμα αρχίζει να παράγει τις ορμόνες της προλακτίνης και της οξυτοκίνης», παρατήρησε η Τσανγκ. «Πιστεύω ότι αυτή η διαδικασία επιτρέπει στις γυναίκες να βιώσουν την εμπειρία που ορισμένοι χαρακτηρίζουν ως συμμετοχική. Να αποδέχεσαι τους άλλους, να παραμένεις ανοιχτός, να υπερβαίνεις τα όρια του εγωισμού».
Το συγκεκριμένο πρότζεκτ ξεκίνησε ύστερα από μία ημέρα στη βιβλιοθήκη Χάντινκγτον (από το όνομα του δωρητή Huntington) που ανήκει στο Ίδρυμα Art Museum, Botanical Gardens (Μουσείο Τέχνης και Βοτανικοί Κήποι), στο Σαν Μαρίνο.
Βρισκόταν εκεί για να μελετήσει το σύστημα ύδρευσης στην Καλιφόρνια (εκεί κατοικεί παρότι γεννήθηκε Σαν Φραντσίσκο). Όσο περνούσε ο καιρός αντιλαμβανόταν ότι η ανησυχία της για το περιβάλλον διογκωνόταν και άγγιζε διάφορες πτυχές της ύπαρξής της.
«Ίσως έφταιγε η ζέστη, οι φωτιές, η κίνηση», σκέφτεται σήμερα.
Άρχισε τότε να σημειώνει μικρές, αυτοβιογραφικές αλήθειες για τον εαυτό της, «υποθετικές και παράλογες». Ένιωσε έτσι κάτι το ανατρεπτικό, το απελευθερωτικό και το εμπνευστικό.
Μία από τις φοβίες της αφορούσαν τον οκτάχρονο γιο της και την πιθανότητα θανάτου του. Ύστερα καταπιάστηκε με πιο γενικευμένους φόβους. Συνειδητοποίησε ότι η παλινδρόμηση ανάμεσα στο εσωτερικό και ιδιαίτερο πεδίο και το εξωτερικό και συλλογικό επίπεδο παρέμενε κοινή εμπειρία στους φόβους των ανθρώπων.
Δεν ήξερε τότε ότι θα χρησιμοποιήσει αυτήν την απαρίθμηση φόβων στη συγκεκριμένη περφόρμανς. Αλλά με αβεβαιότητα είχε ξεκινήσει όλες τις μεγάλες επιτελεστικές εγκαταστάσεις της. «Το πώς θα διαχειριστώ το άγνωστο πάντα αποτελεί πρόκληση», εξηγεί η ίδια.
Ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 με περφόρμανς αντοχής. Χρησιμοποιούσε το σώμα της σε συνδυασμό με διάφορα βοηθητικά αντικείμενα, συνήθως υγρά, για να εκφράσει μπροστά σε σοκαρισμένο κοινό ανησυχίες που πολλές φορές σχετίζονταν με τη θηλυκότητα. Κάποτε άφησε ένα χέλι να παίξει μέσα από το πουκάμισό της.
Αυτού του είδους η περφόρμανς άνθισε τη δεκαετία του 1960 με πρωτοπόρους τη Μαρίνα Αμπράμοβιτς και την Τζίνα Πέιν (Gina Pane). Ως αμερικανοασιάτισσα όμως η Τσανγκ επηρεάστηκε περισσότερο από τη Γιόκο Όνο. Το εμβληματικό της έργο Cut Piece (1964) σχολίαζε την αφάνεια του γυναικείου σώματος στις γυναίκες της Ασίας. Επίσης προκαλούσε το στερεότυπο της συνεσταλμένης, χαμηλοβλεπούσας.
Για τους σκοπούς του έργου Πεπόνια (Σε Απόγνωση) το 1998, η Τσανγκ πέρασε ένα μαχαίρι μέσα από το σουτιέν της. Την ίδια στιγμή απήγγελε διάφορους στίχους με τον τρόπο της ψαλμωδίας, σχολιάζοντας το θάνατο της θείας της.
Το έντρομο κοινό θεώρησε αρχικά ότι αυτοτραυματιζόταν: Το μαχαίρι όμως περνούσε μέσα από ένα πεπόνι το οποίο είχε τοποθετηθεί μέσα στον στηθόδεσμό της. Άρα κόβοντας τη φλούδα του, αφαιρούσε κομμάτια από το φρούτο και τα τοποθετούσε πάνω στο πιάτο που στηριζόταν πάνω στο κεφάλι της.
Εργαλειοποιώντας το σώμα της ως εξωτικό αντικείμενο, χλεύαζε πεπερασμένες αντιλήψεις περί δερματικού χρώματος και οικογενειακής καταγωγής. «Παρότι μπορεί κανείς να νιώσει άβολα, το χιούμορ συμβάλλει στην απόκτηση μεγαλύτερης συνειδητότητας. Πολλά πράγματα δεν τα συνειδητοποιεί κανείς. Προσπαθώ να τα φέρω στην επιφάνεια. Κατά βάθος ποθώ την επικοινωνία», έχει ομολογήσει.
Ωστόσο, «ποτέ δεν μου άρεσε να παρουσιάζομαι ζωντανά μπροστά σε κόσμο». Έτσι, η κάμερα λειτουργεί ως διαμεσολαβητής στο τελευταίο της έργο. Στην αρχή χρησιμοποίησε επαγγελματίες ηθοποιούς (τις βρήκε μέσα από ακτιβίστριες του θηλασμού στο Χονγκ Κονγκ και στο Λος Άντζελες).
Τότε κατάλαβε ότι μια γυναίκα δυσκολευόταν να διατυπώσει τις ατάκες της την ώρα που χρησιμοποιούσε την αντλία. «Μια άλλη σχέση ανάμεσα στο σώμα και στο μυαλό δημιουργείται εκείνη τη στιγμή». Η Τσανγκ τότε σκέφτηκε να τη βοηθήσει με τηλεϋποβολέα.
Η στυλιζαρισμένη απαγγελία φόβων από τις γυναίκες μέσα στις βίντεο οθόνες λειτουργήσει ως αντανάκλαση στον εσωτερικό κόσμο του θεατή. Θα «εσωτερικοποιήσει» το περιεχόμενο της εκπομπής. Πρόκειται ουσιαστικά για λειτουργία διαλογισμού και αποκάλυψης.
Φόβους που κατέγραψε και κατά τη διάρκεια πολιτικών συγκρούσεων στο Χονγκ Κονγκ καθώς και τις πρώτες μέρες της πανδημίας στη Νέα Υόρκη.
Ο τίτλος όμως της έκθεσης προέρχεται από το βιβλίο του Ντέιβιντ Γκράμπερ Χρέος: Τα Πρώτα 5000 Χρόνια. Και πάλι παραπέμπει στο αβαθές ηθικό χρέος που τρέφει κανείς προς τη μητέρα που έθρεψε με το γάλα της την ίδια τη ζωή.
Το ίδιο ισχύει και για το χρέος της ανθρωπότητας απέναντι στη φύση. «Δεν θα καταφέρουμε ποτέ να το ανταποδώσουμε. Τουλάχιστον όμως το αναλογιζόμαστε;» αναρωτιέται η Τσανγκ.
Πληροφορίες
Patty Chang: Milk Debt
Στο μη κερδοσκοπικό οργανισμό Pioneer Works
Ως τις 23 Μαΐου
Επιμελητής: Ντέιβιντ Έβεριτ Χόου (DAVID EVERITT HOWE)
Χρειάζεται προκράτηση
