Κατερίνα Ευαγγελάτου: Η διευθύντρια που τόλμησε αναμέτρηση

Η Κατερίνα Ευαγγελάτου υπήρξε ανέκαθεν τολμηρή, όχι μόνο με τον Ιππόλυτο που ανεβάζει τώρα στην Επίδαυρο. Παραμένει σύνηθες φαινόμενο όχι για τα ελληνικά πράγματα αλλά και διεθνώς όταν αναγνωρισμένοι δημιουργοί αναλαμβάνουν θέσεις σε κρατικούς φορούς να μαρμαρώνουν καλλιτεχνικά, να μην παράγουν έργο. Η εξασφάλιση μαζί με την εξουσία σκοτώνουν τη δημιουργία.

Αυτό δεν ισχύει στην περίπτωση της καλλιτεχνικής διευθύντριας του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου Κατερίνας Ευαγγελάτου. Ανοίγει τη φετινή σαιζόν στην Επίδαυρο με τον Ιππόλυτο του Ευρυπίδη, το έργο που ατύπως καθιέρωσε τον θεσμό το 1954.

Υπάρχει όμως και ο αντίλογος. Ότι οι καλλιτεχνικοί διευθυντές δεν πρέπει να σκηνοθετούν ή να ερμηνεύουν (ανάλογα με την περίπτωση) στο θεσμό όπου βρίσκονται επικεφαλής. Να μην τον χρησιμοποιούν ως βατήρα της δικής τους προβολής. Να παρουσιάζουν σε άλλους φορείς τα έργα τους.

Αυτή τη φορά με το Εθνικό Θέατρο

Όπως πράττει η Κατερίνα Ευαγγελάτου. Διότι ο Ιππόλυτος παρουσιάζεται στην Επίδαυρο από το Εθνικό Θέατρο σε σκηνοθεσία της.

Το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου στο οποίο βρίσκεται καλλιτεχνική διευθύντρια αποτελεί πολυποίκιλο χώρο παρουσίασης πρωτοποριακών προσεγγίσεων κυρίως στις παραστατικές τέχνες και τη μουσική. Καθένας μπορεί να υποβάλει συμμετοχή και να τον δεχτούν. Ή να μην τον δεχτούν. Αυτό βέβαια το αποφασίζει η Κατερίνα Ευαγγελάτου…

Το έργο του Ευρυπίδη Ιππόλυτος σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου με το οποία ανοίγει το φετινό Φεστιβάλ Επιδαύρου αποτελεί παράσταση του Εθνικού Θεάτρου. Το απαιτητικό κοινό θα την κρίνει εν ευθέτω χρόνω.

Η Κατερίνα Ευαγγελάτου προέρχεται από γενιά σπουδαίων καλλιτεχνών, που μεταλαμπάδευσαν σε αυτήν πνεύμα ευαίσθητο στην πραγματική ουσία της τέχνης. Αλλά και εκείνη τόλμησε να αναμετρηθεί με το παρελθόν της, να αποδειχθεί αντάξια της παιδείας που της χάρισε και ίσως να το ξεπεράσει. Με την έννοια ότι και εκείνη έχει χαράξει τον δικό της δρόμο στη θεατρική πραγματικότητα της χώρας.

Αίμα πρωτοπορίας

Ο πατέρας της Σπύρος Ευαγγελάτος (1940-2017) υπήρξε φημισμένος σκηνοθέτης θεάτρου και λυρικού, διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, με σπουδές Θεατρολογίας στο Πανεπιστήμιο της Bιέννης (με υποτροφία).

Στη διάρκεια της καριέρας του σκηνοθέτησε πάνω από διακόσιες παραστάσεις για ελληνικά κρατικά θέατρα, ιδιωτικούς αθηναϊκούς θιάσους και θέατρα στο εξωτερικό. Όλες θεωρήθηκε ότι προσθέτουν κάτι ουσιαστικό στο λεξιλόγιο της θεατρολογίας χωρίς άχρηστα καρικεύματα.

Συνέβαλε στην εξέλιξη της θεατρικής τέχνης με την ίδρυση του Αμφι-θεάτρου, που αναθεώρησε και εκσυγχρόνισε θεατρικά κείμενα της παράδοσης του Επτανησιακού Θεάτρου, της ενετικής Κρήτης και της ελληνικής γραμματείας από περασμένους αιώνες. Οι παραστάσεις του ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο κερδίζοντας εξαιρετικές κριτικές.

Ανανεωτής

Και στις αρχές του 1980 όταν η Εθνική Λυρική Σκηνή κλυδωνιζόταν από οικονομικά και διοικητικά προβλήματα που είχαν επιπτώσεις στη διεύρυνση του δραματολογίου και στη διαμόρφωση του προγραμματισμού του θεάτρου, κλήθηκε να διασώσει τον οργανισμό.

Διετέλεσε γενικός διευθυντής (1984-1987) και πρόεδρος της ΕΛΣ (1999-2006) και με την ορθολογική του διοίκηση η ΕΛΣ λειτούργησε με θετικό τρόπο, με ικανοποιητικό αριθμό παραστάσεων νέο δραματολόγιο με έργα Ελλήνων συνθετών και όπερες από το διεθνές ρεπερτόριο.

Με τον ίδιο τρόπο και η κόρη του Κατερίνα Ευαγγελάτου έχει καταφέρει εξορθολογισμό και εμπλουτισμό του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου.

Ο πολυβραβευμένος σκηνοθέτης εκλέχτηκε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών το 2005, το 2012 αντιπρόεδρος και το 2013 πρόεδρός της. Ασυνήθιστο για σκηνοθέτη θεάτρου να αναλαμβάνει τέτοια θέση.

Γιαγιά, παππούς, θεία

Πατέρας του Σπύρου Ευαγγελάτου και παππούς της υπήρξε ο Αντίοχος Ευαγγελάτος, που γεννήθηκε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Σπούδασε σύνθεση και διεύθυνση ορχήστρας στο Λάιπσιγκ της Βασιλείας και στη Βιέννη με σπουδαίους δασκάλους της εποχής. Δίδασκε στο Ωδείο Αθηνών. Παντρεύτηκε την αρπίστρια Ξένη Μπουρεξάκη.

Τα παιδιά τους, ο Σπύρος και η Δάφνη Ευαγγελάτου ακολούθησαν τα βήματά τους. Η Δάφνη Ευαγγελάτου γεννήθηκε το 1946 και υπήρξε διάσημη μέτζο σοπράνο. Κατέλαβε και εκείνη υπεύθυνη κρατική θέση ως υποδιευθύντρια στη Μουσική Ακαδημία του Μονάχου. Πέθανε στο Μόναχο το 2021. Στην Γερμανία διακρίθηκε και ως ηθοποιός.

Η Δάφνη και ο Σπύρος Ευαγγελάτος συνεργάστηκαν ουκ ολίγες φορές στο πλαίσιο της ΕΛΣ και όχι μόνο.

Τα δύσκολα χτυπήματα της μοίρας

Ο Σπύρος Ευαγγελάτος παντρεύτηκε την εξαιρετική ηθοποιό του θεάτρου Λήδα Τασοπούλου (1953-2005), στην οποία έχει μοιάσει η κόρη της Κατερίνα Ευαγγελάτου. Και εκείνη με κλασική παιδεία στο φλάουτο και το βιολί, στον κλασικό χορό, στη Δραματκή Σχολή Εθνικού Θεάτρου.

Η πρωταγωνίστριά του πέθανε πρόωρα στα 52 της χρόνια ύστερα από επταετή αγώνα με την επάρατη νόσο. Ωστόσο είχε λάμψει επί σκηνής σε ρόλους δραματικούς που απαιτούν από τον ηθοποιό να ισορροπήσει στην αμφισημία και την ευάλωτη ψυχοσύνθεση του χαρακτήρα τους.

Πέντε χρόνια αργότερα, ο Σπύρος Ευαγγελάτος έχασε και τον γιο του Αντίοχο Ευαγγελάτο σε ηλικία 23 ετών.

Παρά τα σφοδρά χτυπήματα της μοίρας, ο Σπύρος Ευαγγελάτος είχε εκφράσει την επιθυμία να συνεχίσει να δημιουργεί. Και για την κόρη του, την μοναδική του οικογένεια πλέον, είχε δηλώσει:

«..Μεγάλη συγκίνηση και χαρά, γιατί την εκτιμώ βαθύτατα ως σκηνοθέτιδα. Είναι πολύ προικισμένη, με δική της προσωπικότητα, φαντασία και όραμα. Παίρνω δύναμη από εκείνη και τη λατρεύω».

Και άλλη μία αριστούχος

Η Κατερίνα Ευαγγελάτου τελείωσε με άριστα τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Σπούδασε Φιλοσοφία στο τμήμα Φιλοσοφίας-Παιδαγωγικής-Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και Μουσική (πιάνο-κιθάρα) στο Ελληνικό Ωδείο. Στα χνάρια του ένδουξου παρελθόντος, στις δικές της ράγες όμως…

Ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στη Σκηνοθεσία Θεάτρου στη Ρωσική Ακαδημία Θεατρικής Τέχνης GITIS της Μόσχας και στο Πανεπιστήμιο Middlesex του Λονδίνου με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση.

Έχει σκηνοθετήσει αξιοσημείωτες παραστάσεις για την Επίδαυρο, το Εθνικό Θέατρο, για το  Αμφι-Θέατρο Σπύρου Α. Ευαγγελάτου, για το Θέατρο Χορν (τον Γυάλινο Κόσμο), για το Θέατρο Οδού Κυκλάδων (την παράσταση Ψευδαισθήσεις σε παραγωγή Λευτέρη Βογιατζή για τον εορτασμό των 30 χρόνων του θεάτρου), τη Στέγη, το ΚΠΙΣΝ, την Κρατική Όπερα της Περμ-Ρωσία, το Κρατικό Θέατρο του Άουγκσμπουργκ στη Γερμανία, Κρατική Όπερα της Περμ στη Ρωσία, μεταξύ πολλών άλλων.

Για την παιδεία, και εκείνη..

Έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία, ασχολείται συστηματικά και με την θεατρική εκπαίδευση με επίκεντρο το Αρχαίο Δράμα, σε πανεπιστήμια και μεγάλα σχολεία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Στο περίφημο New York University στη Νέα Υόρκη δίδαξε Αρχαίο Δράμα ως προσκεκλημένη καθηγήτρια.

Το 2022 ανανεώθηκε η θητεία της στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου όπου θα παραμείνει ως το 2025.

Τολμηρή προσέγγιση

Το 1954 ο Ιππόλυτος του Ευρυπίδη είχε άτυπα εγκαινιάσει τον θεσμό των Επιδαυρίων. Τον Ιππόλυτο ενσάρκωσε ο Αλέκος Αλεξανδράκης και τη Φαίδρα η Έλσα Βεργή εγκαινιάζοντας άτυπα τον θεσμό των Επιδαυρίων που καθιερώθηκε επισήμως το 1955 με την ίδια παράσταση.

Η φετινή εκδοχή χαρακτηρίζεται από τους συντελεστές «τολμηρή παράσταση που αναδεικνύει το άγριο σύμπαν του έργου του Ευριπίδη, την καταλυτική δύναμη του πάθους στις ζωές των ανθρώπων, τη γύμνια της ύπαρξης, τις καταστροφικές συνέπειες της αδιαλλαξίας αλλά και της υπέρβασης των φυσικών νόμων και των ανθρώπινων ορίων».

Νόθος γιος του Θησέα και πιστός οπαδός της Άρτεμης, ο Ιππολυτος αξιολογεί την αγνότητα ως σημαντικότερη αρετή. Απαξιώνει τον έρωτα και το γυναικείο φύλο. Η Αφροδίτη θέλει να τον εξοντώσει επειδή την περιφρονεί, οργανώνει την εκδίκησή της. Έτσι ο Ιππόλυτος ερωτεύεται αναπόδραστα τη μητριά του Φαίδρα.

Η Αφροδίτη στο επίκεντρο

Η συγκεκριμένη παράσταση δίνει βαρύτητα στη μορφή της Αφροδίτης που  παρακολουθεί σαν ηδονοβλεψίας την πτώση του αθρώπινου είδους καθώς γίνεται βορά του πάθους του.  Και έρμαιο της δύναμής της. Ή της ειμαρμένης.

Ο θεατής κοιτάζει την παράσταση μέσα από το βλέμμα και την οπτική της. Οι άνθρωποι έτσι μοιάζουν με αρχέτυπα. Τα γυμνά σώματα μεταφέρουν την έκρηξη, τον πόθο, τη λαγνεία αλλά και την αγνότητα του γένους των ανθρώπων.

Η Αφροδίτη κρατάει μία κάμερα. Με μουσικό παλμό, κινηματογραφεί και αναμεταδίδει ζωντανά σε μονοπλάνο, χωρίς μοντάζ, όλη τη δράση του δράματος με τις διάφορες πτυχές και λεπτομέρειές της.

Η σεξουαλική ορμή

Όπως είχε δηλώσει ο Φρόιντ, αν θέλετε να κατανοήσετε τον εαυτό σας ανατρέξτε στους κλασικούς, αυτοί τα είδαν όλα.

Στον μύθο του Ευριπίδη το μοτίβο της σεξουαλικής έλξης ανάμεσα στην ώριμη γυναίκα για τον νεότερο άντρα προσεγγίζεται ως αδυσώπητη σύγκρουση ανάμεσα στην ανθρώπινη βούληση και τη θεϊκή δύναμη. Με σύγχρονους όρους, ανάμεσα στο συνειδητό και το ασυνείδητο αλλά και ανάμεσα στο όνειρο και στην πραγματικότητα. Η ίδια η παράσταση μοιάζει με όνειρο, όπως και τα σύνορα ανάμεσα στο όνειρο και στην πραγματικότητα στο έργο του Ευρυπίδη.

Στη σκηνοθεσία της, η Κατερίνα Ευαγγελάτου προσεγγίζει την αμφισημία και πολυπλοκότητα των ψυχολογικών και ηθικών θεμάτων που θίγει ο μεγάλος ποιητής. Από τη μία η ηθική και από την άλλη ο πόθος, το ιερό και το βέβηλο, η εκδίκηση και η θυσία, ο λόγος και η σιωπή.

Ο θίασος κινείται σε όλη την έκταση του αρχαίου Θεάτρου, μέσα, γύρω και πίσω από την ορχήστρα, ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα, στην αγνότητα και τη λαγνεία, στην άγνοια και τη γνώση, στην αμαρτία και την εξιλέωση.

Ο Ιππόλυτος παρουσιάστηκε πρώτη φορά το 1937 στο Εθνικό Θέατρο σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη, με Ιππόλυτο τον Αλέξη Μινωτή και Φαίδρα την Κατίνα Παξινού.

Τo 1953, ανέβηκε πάλι από το Εθνικό Θέατρο στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού και πάλι σε σκηνοθεσία Ροντήρη.

Το 1954 εγκαινίασε άτυπα τον θεσμό των Επιδαύριων, που το 1955 καθιερώθηκε επίσημα με την ίδια παράσταση.

Πληροφορίες

Ταυτότητα παράστασης

Μετάφραση: Κώστας Τοπούζης
Δραματουργική επεξεργασία-Διασκευή-Σκηνοθεσία: Κατερίνα Ευαγγελάτου
Σκηνικά: Eύα Μανιδάκη
Κοστούμια: Εύα Γουλάκου
Μουσική σύνθεση-Ενορχήστρωση: Αλέξανδρος-Δράκος Κτιστάκης
Φωτισμοί: Ελίζα Αλεξανδροπούλου
Χορογραφία: Aλέξανδρος Σταυρόπουλος
Σχεδιασμός βίντεο: Παντελής Μάκκας
Ηχητικός σχεδιασμός: Κώστας Παυλόπουλος
Δραματολόγος παράστασης: Εύα Σαραγά
Μουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου
Βοηθός σκηνοθέτη: Γιώργος Μπραουδάκης
Βοηθός σκηνογράφου: Κατερίνα Βλάχμπεη
Βοηθός ενδυματολόγου: Αλεξάνδρα-Αναστασία Φτούλη
Βοηθός φωτίστριας: Λάμπρος Παπούλιας
Βοηθός σχεδιαστή βίντεο: Ανθή Παρασκευά Βελουδογιάννη
Σχεδιασμός κομμώσεων: Κωνσταντίνος Κολιούσης

Διανομή

Διαμαντής Αδαμαντίδης Υπηρέτης
Κόρα Καρβούνη Φαίδρα
Δημήτρης Παπανικολάου Εξάγγελος
Μαρία Σκουλά Τροφός
Έλενα Τοπαλίδου Αφροδίτη/Άρτεμις
Γιάννης Τσορτέκης Θησέας
Ορέστης Χαλκιάς Ιππόλυτος

Χορός γυναικών

Δάφνη Κιουρκτσόγλου, Αναστασία-Ραφαέλα Κονίδη, Ιωάννα Λέκκα, Αμαλία Νίνου, Μελίνα Πολυζώνη, Ηρώ Χαλκίδη

Χορός Κυνηγών

Διαμαντής Αδαμαντίδης, Γιώργος Βασιλόπουλος, Κωνσταντίνος Γεωργαλής, Νίκος Γονίδης, Νίκος Γρηγοριάδης, Χρήστος Διαμαντούδης, Μάριος Κρητικόπουλος, Ηρακλής Κωστάκης, Αλέξανδρος Πιεχόβιακ, Αλέξανδρος Τωμαδάκης, Μάριος Χατζηαντώνη, Νικόλας Χατζηβασιλειάδης

Μουσικοί επί σκηνής

Γιάννος Γιοβάνος (τσέλο), Γιάννης Παπαδόπουλος (keyboards), Βαγγέλης Παρασκευαΐδης (βιμπράφωνο- κρουστά), Σπύρος Πολυχρονόπουλος (electronics)

Φωτογραφίες παράστασης: Ανδρέας Σιμόπουλος
Βίντεο παράστασης: Παντελής Μάκκας

Η παράσταση περιέχει γυμνό και προτείνεται σε θεατές από 15 ετών και άνω.

H παράσταση πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου.

Με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους.

Προπώληση εισιτηρίων: www.aefestival.gr/, www.viva.gr και στα κεντρικά εκδοτήρια του Φεστιβάλ Αθηνών Πανεπιστημίου 39 (εντός στοάς Πεσμαζόγλου).