Σε ηλικία 85 ετών άφησε την τελευταία του πνοή ο σκηνοθέτης και συγγραφέας Νίκος Περέλης, ιδρυτής της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου. 

Γεννημένος το 1940 στη Μυτιλήνη, ο Νίκος Περέλης σπούδασε θέατρο στη σχολή του Εθνικού Θεάτρου, με δασκάλους τον Άγγελο Τερζάκη, τον Σωκράτη Καραντινό, τον Θάνο Κωτσόπουλο, τον Τάκη Μουζενίδη, τον Λυκούργο Καλλέργη, τον Στέλιο Βόκοβιτς, τον Αιμίλιο Χουρμούζιο.

1

Συνέχισε σπουδές στο Πανεπιστήμιο LAVAL του γαλλόφωνου Καναδά (Γαλλικά – θέατρο) και παρακολούθησε ειδικά σεμινάρια σε πολλές χώρες (1970-1977). Συνεργάστηκε με το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν (1965) και δημιούργησε την ίδια χρονιά (με τον σκηνοθέτη Γιώργο Μιχαηλίδη) το Θέατρο Νέας Ιωνίας, από το οποίο αποχώρησε αμέσως, για λόγους που αναφέρονται στο βιβλίο του «Ο κώδικας της μάσκας» (εκδόσεις Προσκήνιο 2010).

Το 1968 δημιούργησε με τον σκηνοθέτη Νίκο Παπαδάκη, τη θεατρική ομάδα «Κύκλος» (παρουσίαση του έργου του Ίρβιν Σω «Ένας πόλεμος πριν από πολλούς πολέμους», στο θέατρο Βεργή) και το 1970, σε θέατρο της Πλάκας, το έργο του Μρόζεκ «Στριπ-τηζ». Και τα δύο θέατρα τα έκλεισε η λογοκρισία της δικτατορίας Παπαδόπουλου.

Το 1971 έφυγε στο Κεμπέκ (πρωτεύουσα του Γαλλόφωνου Καναδά) όπου σπούδασε, δίδαξε και σκηνοθέτησε, σε συνεργασία με την αδερφή του Ρένα Περέλλη- Κοντογιάννη, τακτική καθηγήτρια θεατρολογίας στο Πανεπιστήμιο LAVAL.

Ο Νίκος Περέλης με τον βοηθό του Claude Grenier και τη θεατρολόγο Ρένα Περέλη-Κοντογιάννη, σε πρόβα των «Τρωάδων» (1974) στο Κεμπέκ.
Ο Νίκος Περέλης με τον βοηθό του Claude Grenier και τη θεατρολόγο Ρένα Περέλη-Κοντογιάννη, σε πρόβα των «Τρωάδων» (1974) στο Κεμπέκ.

Το 1973-1974 έκανε την πρώτη του επίσημη σκηνοθεσία στο θέατρο του Κονσερβατουάρ του Κεμπεκ, με τις «Τρωάδες» του Ευριπίδη, σε μετάφραση Σαρτρ, ενώ παράλληλα συνεργάστηκε στον ραδιοφωνικό σταθμό Radio Centreville (Μόντρεαλ) κάνοντας εκπομπές με Ποίηση, Θέατρο και πολιτικά σχόλια. Την ίδια περίοδο οργάνωσε και σκηνοθέτησε αντιδικτατορική παράσταση με Έλληνες φοιτητές (Πανεπιστήμια McGill, Quebec) και με Καναδούς φοιτητές και βοήθησε στο στήσιμο ελληνοκαναδικού θεάτρου, στο γκέτο του ελληνισμού στο Montreal (το «Theatre Populaire de l’ Ave. du Park«). Σε θέατρα του Κεμπέκ και σε Πανεπιστημιακούς θιάσους σκηνοθέτησε τα παρακάτω έργα (1973-1977) :

«Αντιγόνη» του Σοφοκλή
«Η ταφή του αφεντικού» του Ντάριο Φο
«Οι Μουσικοί» του Σκούρτη (μετάφρ. Ζακ Μπουσάρ)
«Γαλιλαίος» του Μπρεχτ

Μετά το τέλος της δικτατορίας επέστρεψε στην Ελλάδα αρχικά το 1975, και το 1977 τον κάλεσε στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος ο Σπύρος Ευαγγελάτος, όπου σκηνοθέτησε τα έργα:

«Ο κύκλος με την κιμωλία» του Μπρεχτ
«Ο χορός του Λοχία Μάσγκρεηβ» του Τζων Άρντεν
«Οι παλαιστές» του Στρατή Καρρά

Στη συνέχεια (1980) συνεργάστηκε με το Εθνικό Θέατρο, με το κρατικό Άρμα Θέσπιδος, με το Θέατρο Βεργή, με του “Δεσμούς” της Παπαθανασίου, με το Θέατρο Καισαριανής και με Δημοτικά θέατρα.

Στο Ηρώδειο, έναρξη προκαταρκτικών δοκιμών στην «Ιφιγένεια στην Ταυρίδα» του Ευριπίδη, 1981.
Στο Ηρώδειο, έναρξη προκαταρκτικών δοκιμών στην «Ιφιγένεια στην Ταυρίδα» του Ευριπίδη, 1981.

Σκηνοθέτησε Αρχαίο δράμα (κυρίως Ευριπίδη) στο Φεστιβάλ Επιδαύρου (με το Εθνικό και το ΚΘΒΕ), στο Ηρώδειο, στον Λυκαβηττό και στην Πειραματική του Εθνικού.

«Τρωάδες» (Κεμπέκ 1974)
«Ιππόλυτος» (Επίδαυρος 1984)
«Εκάβη» (Λυκαβηττός 1981)
«Ιφιγένεια στην Ταυρίδα» (Ηρώδειο 1982)
«Τρωάδες – Εκάβη – Ιφιγένεια στην Αυλίδα» (Εθνικό 1998)
«Ηλέκτρα – Ορέστης» (Ατρειδικός κύκλος στην Πειραματική του Εθνικού Θεάτρου 1999)

Το 1983 δημιούργησε το “Θέατρο 3ης Σεπτεμβρίου” (3ης Σεπτεμβρίου και Κοδριγκτώνος), το πρώτο “Θέατρο Δωματίου” στην Αθήνα, όπου παρουσίασε τα έργα :

Νίκου Περέλη, “Η φελάχα Γιουλαλάμ” (1983)
Νίκου Περέλη, “Η Μπόμπα” (1984)
Αυγ.Στριντμπεργκ, “Η Τζούλια και οι Δανειστές” (1985)
Ερρ.Ίψεν, “Το κουκλόσπιτο – Νόρα” (1986)
Φρ.Ξαβιέ Κρετς, “Άνω Αυστρία” (1987)
Άρνολντ Γουέσκερ, “4 εποχές” (1988)

Το 1985 έγινε διευθυντής στο Δημοτικό Θέατρο Πάτρας και το 1988-90 διευθυντής στο Δημοτικό Θέατρο Ιωαννίνων. Στα Δημοτικά θέατρα ανέβασε τα έργα:
“Το ημέρωμα της στρίγγλας” του Σαίξπηρ
“Η Νόρα” του Ίψεν
“Ο ήχος του όπλου” της Λ.Αναγνωστάκη
“Οι Μικροαστοί” του Γκόρκι (σκην. Καλλέργης)
“Εκάβη” του Ευριπίδη
“Πλούτος” του Αριστοφάνη – Χουρμούζη.

Εκτός από τις πόλεις – έδρες των Δημοτικών θεάτρων, οι παραστάσεις του περιόδευσαν σε όλη την Ελλάδα και στην Αλβανία, στη Βουλγαρία, στον Λυκαβηττό, στο Ηρώδειο και στους Δήμους της Αθήνας.

Το 1994 το Εθνικό Θέατρο παρουσίασε το έργο του “Η μοναξιά των σκουληκιών” που είχε πάρει το Κρατικό Βραβείο Θεάτρου το 1992, με σκηνοθεσία του συγγραφέα.

Το 1996 πρότεινε στο Εθνικό Θέατρο τη δημιουργία της Πειραματικής Σκηνής, την οποία οργάνωσε και διεύθυνε μέχρι το καλοκαίρι του 2001.

Ως ηθοποιός, ερμήνευσε ελάχιστους αλλά σημαντικούς ρόλους, σε αραιά διαστήματα. Ερμήνευσε τον Μπόργκμαν (Γιον Γκάμπριελ Μποργκμαν, του Ίψεν), τον Κρόγκσταντ (Νόρα, του Ίψεν), τον Γιατρό Στόκμαν (Ένας εχθρός του λαού, του Ίψεν), τον Δήμαρχο Στόκμαν (Ένας εχθρός του λαού, του Ίψεν), τον Χαμ (Τέλος του παιχνιδιού, του Μπέκετ), το μονόλογο “Οι βλαβερές συνέπειες του καπνού” (Τσέχωφ)

Ο Νίκος Περέλης με μαθητές του στη σχολή Βεάκη, το 2010
Ο Νίκος Περέλης με μαθητές του στη σχολή Βεάκη, το 2010

Δίδαξε θέατρο στο Conservatoire του Κεμπέκ (1974-75), στη σχολή Κατσέλη (1981-82), στη σχολή του ΚΘΒΕ (1990), στο Εργαστήρι της Πειραματικής του Εθνικού (1997-2000), στη σχολή Βεάκη (1995-2011)

Το 1984 επισκέφτηκε τη Σοβιετική Ένωση (Μόσχα – Λένινγκραντ) ως μέλος Πολιτιστικής επιτροπής του Υπουργείου Πολιτισμού και το 1987 πήγε στη Λιβύη του Μοαμάρ Καντάφι, ως μέλος επιτροπής της Πανελλήνιας πολιτιστικής κίνησης. Και για τις δύο επισκέψεις, λεπτομέρειες στο βιβλίο του “Ο κώδικας της μάσκας”.

Το 2002 σκηνοθέτησε μία ειδικής μορφής παράσταση, με την ομάδα χορωδών ΤΕΤΤΙΞ του Γ.Ναούμ, στο θέατρο Ιλίσσια, με θέμα την “Καταστροφή του 1922”.

Το 2003 δημιουργεί, με παλιούς συνεργάτες και με μαθητές του, την “Άλλη Σκηνή” και παρουσιάζει στο θέατρο “Παραμυθίας” (2003), στο θέατρο “Εντροπία” (2005) και στο “Θέατρο της Ημέρας” (2006-2008) τα ακόλουθα έργα:

“Χώμα στη μπανιέρα” του Φ.Καστρή (σκηνοθεσία Η.Κουντής)
“Στοργή και θάνατος” του Αυγ.Στριντμπεργκ (σκηνοθεσία Γ.Μίχαλος)
“Το τελευταίο μήνυμα” του Ν.Περέλη (σκην. Ν.Περέλης)
“Ένας εχθρός του λαού” του Ερ.Ίψεν (σκην. Ν.Περέλης)
“Η Πόλη στον πάτο” των Κεχαϊδη – Μουρσελά – Περέλη (σκην. Ν.Περέλης)
“Ο τοίχος στη μέση” του Β.Ρίσβα (σκην. Π.Πετράκης)

Το 1992 έλαβε το Κρατικό βραβείο για το θεατρικό του έργο “Η μοναξιά των σκουληκιών”. Το 2010 του απονεμήθηκε, σε ειδική εκδήλωση του Δήμου Μυτιλήνης, το μετάλλιο της Πόλης. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του σκηνοθέτησε περισσότερα από 150 έργα.