H περφόρμανς στην Sonnavend Gallery της Νέας Υόρκης τον Οκτώβριο του 1972, πενήντα χρόνια πριν
Ο Γιάννης Κουνέλλης post mortem απολαμβάνει τιμές. Στη Μινεάπολη των ΗΠΑ παρουσιάζεται η περφόρμανς Untitled πενήντα χρόνια αργότερα.
Η πρώτη της εκτέλεση πραγματοποιήθηκε το 1972 στην διάσημη τότε γκαλερί Sonnabend της Νέας Υόρκης. Σηματοδότησε την πρώτη παρουσίαση του Γιάννη Κουνέλλη στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού.
Σε έξι πράξεις
Τώρα, η Untitled συγκαταλέγεται ανάμεσα στα έργα της έκθεσης Jannis Kounellis in Six Acts (ελληνιστί Γιάννης Κουνέλλης σε έξι πράξεις) στο Walker Center στη Μινεάπολη.
Πρόκειται για την πρώτη αναδρομική που παρουσιάζεται στη βόρεια Αμερική μετά από τριάντα πέντε χρόνια. Και για τη μεγαλύτερη που διοργανώθηκε ποτέ για το έργο του. Θα μεταφερθεί και στο Museo Jumex στο Μέξικο Σίτι.
Συγκεντρώνει πάνω από πενήντα έργα σε στενή συνεργασία με τους διαχειριστές του προσωπικού αρχείου Γιάννη Κουνέλλη και συμπεριλαμβάνει πολλά δάνεια από μεγάλες ιδιωτικές συλλογές σε όλο τον κόσμο.
Μάλιστα, ο ίδιος ο Γιάννης Κουνέλλης (1936 – 2017) είχε δώσει την συγκατάθεσή του για την οργάνωσή της.
Όμως ένα σπουδαίο έργο θα απουσίαζε, αν δεν είχε εμφανιστεί τελευταία στιγμή…
Η Untitled αποτελούσε επιμειξία κατασκευής και περφόρμανς.
Ή αλλιώς εγκατάσταση χώρου και χρόνου.
Με τη μάσκα του Απόλλωνα, ο Γιάννης Κουνέλλης στεκόταν πάνω σε μεταλλικό κουτί.
Δίπλα του (επίσης όρθιος πάνω σε κουτί) ένας φλαουτίστας ακουγόταν ζωντανά να παίζει Μότσαρτ.
Σαν Ηρακλής Πουαρό
Μετά την εκτέλεσή της στη Νέα Υόρκη, δεν φάνηκε ποτέ ξανά στα φώτα της δημοσιότητας. Τα ίχνη της χάθηκαν εντελώς.
Όμως, ο συνεπιμελητής της αναδρομικής έκθεσης Βιντσέντζο Ντε Μπερλίς (Vincenzo de Bellis), θυμήθηκε ότι κατά τη διάρκεια των συνομιλιών τους ο Κουνέλλης είχε αναφέρει την πώληση της Untitled από την γκαλερί της Ιλεάνας Σόναμπεντ (Ileana Sonnabend).
Δεν βρίσκονταν όμως στοιχεία της ούτε αποδείξεις πώλησης. Ο επιμελητής, σαν άλλος Ηρακλής Πουαρό, δεν έπαψε να την αναζητεί.
Ώσπου λίγο καιρό πριν, οι διευθυντές της συλλογής Σόνανμπεντ τον ενημέρωσαν ότι εντόπισαν τα έργα και τις οδηγίες της.
Όλες μου οι συνθέσεις αποτελούν ζωγραφική
Αποκατεστημένη πλέον, η Untitled πρωταγωνιστεί ανάμεσα στα πενήντα τόσα έργα της αναδρομικής Γιάννης Κουνέλλης σε έξι πράξεις.
Εκείνος όμως τη θεωρούσε και αυτήν έργο ζωγραφικής.
«Όλες μου οι συνθέσεις αποτελούν ζωγραφική, ακόμη και αν δεν έχω ακουμπήσει πινέλο», δήλωνε. «Εκφράζω την αλήθεια μου ως ζωγράφος».
Ο Γιάννης Κουνέλλης διακρίθηκε ως πρωτοπόρος της αφαιρετικής τέχνης, της μεταμοντέρνας τέχνης των εγκαταστάσεων μεγάλης κλίμακας.
Το μπανάλ μυθοποιείται
Και κυρίως ως εκφραστής του κινήματος Arte Povera, που άνθισε στην Ιταλία τις δεκαετίες 1960 και 1970 (το 1956 εγκαταστάθηκε ο ίδιος στη Ρώμη αφού τον απέρριψε η Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών).
Ανέπτυξε από τότε ιδιότυπο ιδίωμα, που αρχικά μορφοποιείται ως κωδικοποιημένη γραφή, με γράμματα και εξισώσεις πάνω σε μονόχρωμες επιφάνειες.
Σύντομα ανακάλυψε ότι μπορεί να συνθέσει έργα από τον κόσμο γύρω του. Από τα φυσικά υλικά (μαλλί, κάρβουνο, πέτρες, βαμβάκι) αλλά και από τα μπανάλ (κοινά και φτωχά) αντικείμενα της καθημερινότητας: Τα έπιπλα, τους καθρέφτες, τα υφάσματα….
Η επιμειξία τους οδήγησε στη νέα ενότητα έργων που προσομοίαζε μια αγωνιώδη διαδρομή ανάμεσα στις μνήμες και τον ρεαλισμό, τον μύθο και το ανθρώπινο μέτρο, τον κλασσικό πολιτισμός αλλά και τη νεότερη ευρωπαϊκή κουλτούρα.
Έργα του υπάρχουν σε εμβληματικά μουσεία και ιδρύματα σε όλο τον κόσμο. Στο Ίδρυμα Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου και στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.
Υπήρξε καθηγητής στην Ακαδημία Kαλών Τεχνών του Ντίσελντορφ.
Πέθανε στη Ρώμη, σε ηλικία 81 ετών.
