Φαμπερζέ στο Λονδίνο: Μια έκθεση συνώνυμη με την πολυτέλεια και τον πλούτο

Αυγό Φαμπερζέ χαμένο για δεκαετίες θα παρουσιαστεί στην έκθεση του Βικτώρια και Άλμπερτ

Ένα αυγό Φαμπερζέ χαμένο για δεκαετίες. Τρία ακόμη, που είναι δάνεια από το Κρεμλίνο -ανάμεσά τους το μεγαλύτερο απ’ όσα υπάρχουν στον κόσμο. Δεκάδες πολυτελή και πανάκριβα αντικείμενα, έργα τέχνης του θρυλικού καλλιτέχνη χρυσοχόου. Ακόμη και δάνεια από την βασίλισσα Ελισάβετ, που άνοιξε τα σεντούκια του παλατιού για να παραχωρήσει μερικά από την δική της πολύτιμη συλλογή.

Αυτή η έκθεση που εγκαινιάζεται τον Νοέμβριο στο μουσείο Βικτώρια και Άλμπερτ (V&A) του Λονδίνου με τίτλο «Ο Φαμπερζέ στο Λονδίνο: Ρομαντισμός στην Επανάσταση» φιλοδοξεί να θαμπώσει τα μάτια των επισκεπτών από τη λάμψη του χρυσού και των πολύτιμων λίθων, να ξεσηκώσει τον θαυμασμό τους για την τέχνη της χρυσοχοΐας, να τους κάνει να ανατρέξουν στην ιστορία που βρίσκεται πίσω από αυτά τα αντικείμενα, ιδίως τα Αυτοκρατορικά Αυγά, και ασφαλώς να τους κάνει να ξεχάσουν την περίοδο των περιορισμών, λόγω του covid-19 και της υπολειτουργίας των μουσείων. Πρόκειται δηλαδή για μια θεαματική επάνοδο στην κανονικότητα, που έχει στόχο να θυμίσει ότι η ομορφιά είναι εδώ και μπορεί να λειτουργεί ως αντίδοτο στη σκοτεινιά των ημερών.

Με την ευκαιρία της έκθεσης μάλιστα το V&A ανακοινώνει την απόκτηση του «Τρίτου Αυτοκρατορικού Αυγού», που είχε προσφερθεί ως δώρο το Πάσχα του 1887 από τον αυτοκράτορα Αλέξανδρο Γ΄ στην τσαρίνα Μαρία Φεοντόροβνα και θεωρούνταν μυστηριωδώς χαμένο. Είχε πωληθεί το 1964 σε δημοπρασία την Νέα Υόρκη, αλλά στη συνέχεια εξαφανίστηκε. Ως το 2011, όταν ένας έμπορος μετάλλων το εντόπισε σε μία υπαίθρια αγορά της Αμερικής και το αγόρασε, λόγω του βάρους του σε χρυσό. Όταν όμως επικοινώνησε με τον βρετανικό οίκο Wartski, που ειδικεύεται σε ρωσικά έργα τέχνης και ειδικά τα Φαμπερζέ διαπιστώθηκε, ότι επρόκειτο για το χαμένο αυγό.

Δίπλα του θα εκτίθεται και το «Αυγό Παγώνι», που εμφανίζεται για πρώτη φορά μετά από μία δεκαετία. Ένα κρυστάλλινο αυγό χαραγμένο με σχέδια ροκοκό, που κρύβει μέσα του ένα επισμαλτωμένο χρυσό παγώνι με μηχανισμό. Τα αυγά, άλλωστε, συνδέονταν με την δόξα και την τραγική μοίρα της τελευταίας αυτοκρατορικής οικογένειας Ρομανόφ της Ρωσίας.

Ο Φαμπερζέ στο Λονδίνο

Διαχρονικές ιστορίες αγάπης, φιλίας και κοινωνικής αναρρίχησης αφηγούνται τα διακόσια αντικείμενα, που παρουσιάζει η έκθεση. «Θα ταξιδέψει τον επισκέπτη ένα θαυμάσιο ταξίδι τέχνης που κλείνει με την Ρωσική Επανάσταση, αλλά ταυτόχρονα θα παρουσιάσει τον σπουδαίο χρυσοχόο Πέτερ Καρλ Φαμπερζέ, του οποίου ο διεθνώς αναγνωρισμένος οίκος συμβόλιζε τη ρωσική δεξιοτεχνία, την πολυτέλεια και την κομψότητα», όπως λένε οι επιμελητές της έκθεσης Kieran McCarthy και Hanne Faurby.

Ιδιαίτερη προσοχή εξάλλου δίνεται στην ανάδειξη της σημασίας του καταστήματος του Φαμπερζέ στο Λονδίνο, του μοναδικού εκτός Ρωσίας. Στην New Bond Street συγκεκριμένα βρισκόταν το κατάστημα, που από το 1903 προσέλκυσε μια διεθνή πελατεία από εστεμμένους, αριστοκράτες, μεγιστάνες του χρήματος και μέλη της υψηλής κοινωνίας της Εδουαρδιανής Βρετανίας και όχι μόνον. Στο Λονδίνο άλλωστε την εποχή αυτή ζούσαν εξόριστοι μαχαραγιάδες και όπου πάμπλουτοι Αμερικανοί κληρονόμοι, Μεγάλοι Δούκες και βρετανοί αριστοκράτες, οι οποίοι συνέρρεαν για να αγοράσουν τις πολυτελείς δημιουργίες του Φαμπερζέ, που έγιναν σύμβολο κύρους για τις ανώτερες τάξεις της κοινωνίας.

Η ιστορία των αυγών

Για πολλούς, τα υπέροχα, πολύχρωμα και χρυσοποίκιλτα Πασχαλινά αυγά που κατασκευάστηκαν από τον κοσμηματοπώλη Φαμπερζέ τον 19ο αιώνα είναι συνώνυμα των τσάρων και των τσαρίνων της Ρωσίας, συνδεδεμένα στενά με την άνοδο και την πτώση της άλλοτε λαμπερής αυτοκρατορικής οικογένειας, των υπερβολών του πλούτου και του τραγικού χαμού τους. Ωστόσο υπάρχει και μια ακόμη συναρπαστική ιστορία, αυτή του δημιουργού τους και του έργου της ζωής του.

Ο Φαμπερζέ άρχισε να κατασκευάζει Αυτοκρατορικά Πασχαλινά αυγά, όταν το 1885 ο τσάρος Αλέξανδρος Γ΄ του παρήγγειλε ένα δώρο για τη σύζυγό του, την Μαρία Φεοντορόβνα. Αυτό το πασχαλινό αυγό έγινε έκτοτε και για τις επόμενες τρεις δεκαετίες ως το 1916, παράδοση των Ρομανόφ ως οικογενειακό δώρο. Δέκα αυγά δημιουργήθηκαν από το 1885 έως το 1893, κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας του αυτοκράτορα Αλέξανδρου Γ΄ και άλλα 40 επί τις εποχής του γιου του Νικόλαου Β. Σήμερα βρίσκονται διασπαρμένα σε διάφορες συλλογές σ’ όλον τον κόσμο, έτσι αρκετά έχουν φθάσει ως δάνειο στο μουσείο Βικτώρια και Άλμπερτ.

Στην έκθεση όμως θα παρουσιαστούν, επίσης για πρώτη φορά δύο μικρά γλυπτά ανθρώπινων μορφών, κάτι σπάνιο για τον Φαμπερζέ, που στην περίπτωση αυτή απεικόνισε τις μορφές των ιδιωτικών σωματοφυλάκων της Αλεξάντρας Φεοντόροβνα και της Μαρίας Φεοντόροβνα. Τα δύο γλυπτά επανενώνονται για πρώτη φορά μέσα στον αιώνα, αφού είχαν κατασχεθεί και διαχωρίστηκαν μετά τη Ρωσική Επανάσταση του 1917. Το ένα παρέμεινε στο Παλάτι Παβλόφσκ και το άλλο αγοράστηκε από συλλέκτη στη Νέα Υόρκη και πωλήθηκε σε δημοπρασία το 2013.

Η εύνοια του τσάρου

Η έκθεσή του αναπτύσσεται σε τρεις ενότητες με την πρώτη να τονίζει την εύνοια των Ρομανόφ προς τον Φαμπερζέ, καθώς ήταν ο επίσημος χρυσοχόος τους. Εδώ θα εκτεθούν τα προσωπικά δώρα, που αντάλλασσαν τα μέλη της οικογένειας του τσάρου Νικολάου Β’, συμπεριλαμβανομένων κρυστάλλων και λουλουδιών με διαμάντια, μικρογραφιών οικογενειακών πορτραίτων και ενός βιβλίου προσευχής που πρόσφερε ο τσάρος στη σύζυγό του Αλεξάνδρα Φεοντόροβνα την ημέρα της στέψης του.

Επίσης σε αυτό το τμήμα θα είναι «παρούσα» και η πριγκίπισσα Αλεξάνδρα του Ανόβερου και του Κάμπερλαντ μέσω της τιάρας της, που είναι στολισμένη με ακουαμαρίνες και διαμάντια, μια ένδειξη αγάπης προς αυτήν από τον Φρειδερίκο Φραγκίσκο Δ’, τον Μεγάλο Δούκα του Μέκλενμπουργκ-Σβέριν την ημέρα του γάμου τους.

Αφιερωμένη στην ζωή του Φαμπερζέ στο Λονδίνο είναι η δεύτερη ενότητα, που στοχεύει να αποκαλύψει τον τρόπο με τον οποίο ο καλλιτέχνης–χρυσοχόος καλλιέργησε μια τέτοια αύρα μυστικισμού και αίγλης γύρω από τον εαυτό του, που οι άνθρωποι έσπευδαν από την άλλη άκρη της γης να αγοράσουν τις δημιουργίες του. Περιλαμβάνονται εδώ τα πορτρέτα των ζώων που εξέτρεφαν στο Σάντρινγκχαμ ο βασιλιάς Εδουάρδος και η βασίλισσα Αλεξάνδρα, καθώς και μια παραγγελία από τον βασιλιά για την απεικόνιση του πιστού του σκύλου Καίσαρ (ένα Νόρφολκ Τεριέ) και ενός ασημένιου πορτρέτου του αγαπημένου του αγωνιστικού αλόγου με το όνομα Λωτός. Πιο εντυπωσιακή όμως είναι μια διαμαντένια κασετίνα τσιγάρων, που χάρισε στον βασιλιά η ερωμένη του, κυρία Τζορτζ Κέπελ. Στην επιφάνειά της το διαμαντένιο φίδι δαγκώνει την ουρά του – σύμβολο αδιάκοπης και αιώνιας αγάπης.

Η κορύφωση

Όλα αυτά, ωστόσο, είναι μία προετοιμασία για την κορύφωση της έκθεσης, που έρχεται με τα περίφημα Αυτοκρατορικά Πασχαλινά Αυγά. Σ’ αυτά συμπεριλαμβάνονται τα δάνεια από τη Ρωσία και συγκεκριμένα, το «Αυγό του Κρεμλίνου» της Μόσχας κατασκευασμένο το 1909 και εμπνευσμένο από την αρχιτεκτονική του καθεδρικού ναού της Κοίμησης της Θεοτόκου στη ρωσική πρωτεύουσα. Επίσης, το αυγό το «Παλάτι του Αλεξάνδρου» με τα πορτρέτα των παιδιών του Νικολάου Β’, καθώς και το «Αυγό των Τριακοσίων χρόνων», που δημιουργήθηκε για τον εορτασμό των 300 χρόνων της δυναστείας των Ρομάνοφ, μόλις πέντε χρόνια πριν από τη δολοφονία της βασιλικής οικογένειας μετά τη Ρωσική Επανάσταση. Μαζί ωστόσο είναι και το αυγό της βασίλισσας Ελισάβετ, που αναπαριστά ένα καλάθι λουλουδιών, το οποίο φιλοτεχνήθηκε το 1901 ως πασχαλινό δώρο από τον Νικόλαο Β’ για τη γυναίκα του.

Η πτώση της δυναστείας, καθώς και η μετατόπιση του ενδιαφέροντος πλέον στα εργοστάσια κατά τη διάρκεια του Πρώτου και του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου σήμανε το τέλος της καριέρας του Φαμπερζέ. Κι ο ίδιος άλλωστε πέθανε στη Λωζάννη εξόριστος μετά από μερικά χρόνια, το 1920.