ΠΕΔΑ: Όλο το σχέδιο της ολιστικής προσέγγισης που φέρνει επανάσταση στη διαχείριση αστικών αποβλήτων

Ένα Ολιστικό Σχέδιο Διαχείρισης των Αστικών Αποβλήτων των δήμων της Αττικής ετοίμασε και παρουσίασε η Περιφερειακή Ένωση Δήμων Αττικής (ΠΕΔΑ), εφαρμόζοντας μία προσέγγιση από τα κάτω προς τα πάνω, με στόχο να μετατρέψει την τοπική αυτοδιοίκηση σε βασικό μοχλό για την επίτευξη των εθνικών και ευρωπαϊκών στόχων ανακύκλωσης.

Το σχέδιο της ΠΕΔΑ φέρνει τους δήμους στο προσκήνιο, καθιστώντας τους ως την κεντρική μονάδα οργάνωσης της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων. Έχοντας χρησιμοποιήσει τα μεθοδολογικά εργαλεία που παρέχει η ποσοτική και ποιοτική έρευνα, για τη σύνταξη του σχεδίου η ΠΕΔΑ διεξήγαγε έρευνα στο πεδίο, αποτυπώνοντας την εικόνα που επικρατεί σήμερα στην Αττική.

Οι 4 βασικοί πυλώνες του σχεδίου

Με γνώμονα τις ελλείψεις της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για το Σχέδιο Δημιουργίας Δικτύου Μονάδων Ενεργειακής Αξιοποίησης Απορριμματογενών Ενεργειακών Πρώτων Υλών (ΑΕΠΥ) από Αστικά Στερεά Απόβλητα (ΑΣΑ), που τέθηκε σε διαβούλευση έως και τις 17 Οκτωβρίου 2025 από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), η οποία καταψηφίστηκε από του δήμους και την Περιφέρεια Αττικής, το σχέδιο της ΠΕΔΑ δίνει έμφαση στις δραστηριότητες ανακύκλωσης μετατρέποντας τους πολίτες από παθητικούς δέκτες σε ενεργούς συμμέτοχους.

Το προτεινόμενο σχέδιο αναμένεται δε, να προσφέρει ένα συγκεκριμένο πλαίσιο εφαρμογής που μπορεί να συνεπικουρεί και να συμπληρώνει το Ολιστικό Σχέδιο Χωριστής Συλλογής του ΕΔΣΝΑ. Πρόκειται για μια στρατηγική επιλογή με απώτερο σκοπό τη μετάβαση της Αττικής στη βιώσιμη ανάπτυξη και την κυκλική οικονομία.

Οι πυλώνες του σχεδίου είναι:

α) η ενίσχυση εξοπλισμού και υποδομών στους δήμους της Αττικής,

β) η οργάνωση αποτελεσματικών συστημάτων χωριστής συλλογής,

γ) η αξιοποίηση των πόρων του τέλους ταφής και

δ) η ενεργοποίηση των πολιτών μέσα από συμμετοχή και κοινωνική συναίνεση.

Αξιοποιώντας το τέλος ταφής

Το σχέδιο της ΠΕΔΑ μεταξύ άλλων εξετάζει τους τρόπους με τους οποίους η απόδοση των τελών ταφής στους δήμους μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά στο στόχο της πράσινης ανάπτυξης, δημιουργώντας νέες προοπτικές μέσω της στρατηγικής αξιοποίησης των τελών ταφής.

Η ΠΕΔΑ τονίζει ότι αν οι δήμοι αξιοποιήσουν στρατηγικά τα τέλη ταφής θα επιτύχουν:

• την εθνική και ευρωπαϊκή υποχρέωση της επίτευξης της ανακύκλωσης στο ποσοστό-στόχο 60% έως το 2030,
• την κάλυψη έως και του 55-60% της επιπρόσθετης ανακύκλωσης που απαιτείται στην Περιφέρεια Αττικής, εξασφαλίζοντας ότι οι δήμοι δεν θα βρεθούν εκτεθειμένοι σε νέες κυρώσεις.
• τη μείωση του κόστους ταφής, καθώς η εκτροπή αποβλήτων από τους ΧΥΤΑ οδηγεί σε λιγότερες δαπάνες για τους δημότες και βελτίωση της καθαριότητας στην πόλη,
• τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, κυρίως στον τομέα της συλλογής, της διαλογής, της κομποστοποίησης και της επαναχρησιμοποίησης, με άμεσο κοινωνικό και οικονομικό όφελος για τις τοπικές κοινωνίες,
• την προσέλκυση πράσινων επενδύσεων, μιας και η διαχείριση αποβλήτων συνδέεται με αναδυόμενους κλάδους της κυκλικής οικονομίας, όπως η παραγωγή δευτερογενών υλικών, η ενέργεια από βιοαπόβλητα και οι τεχνολογίες ιχνηλασιμότητας.

Στρατηγική προσέγγιση

Όλα αυτά απαιτούν την προσήλωση των δήμων στη στρατηγική προσέγγιση, η οποία συνοψίζεται στο τρίπτυχο σαφή σχέδια επενδύσεων, ιεράρχηση προτεραιοτήτων (εξοπλισμός, υποδομές, εκπαίδευση, κίνητρα), διαρκή παρακολούθηση της απόδοσης δράσεων.

Ειδικότερα, η δράση προτείνει τη στρατηγική αξιοποίηση των πόρων που θα λάβει κάθε δήμος από το τέλος ταφής σε δράσεις όπως:

1. η αγορά εξοπλισμού νέας τεχνολογίας,
2. η δημιουργία πράσινων σημείων,
3. η ενίσχυση της χωριστής συλλογής και
4. η ενδυνάμωση των υπηρεσιών καθαριότητας.

Την ίδια ώρα, μία σημαντική επένδυση σε ψηφιακά εργαλεία και τις τεχνολογίες παρακολούθησης, μπορεί να προσδώσει στους δήμους τη δυνατότητα παρακολούθησης των δράσεων σε πραγματικό χρόνο, κάτι που θα επιτρέψει την έγκαιρη παρέμβασή τους με διορθωτικές κινήσεις όπου και όταν χρειαστεί.

Ο δεύτερος άξονας της δράσης των δήμων έχει να κάνει με την επικοινωνία με τους πολίτες, μέσω εκστρατειών ενημέρωσης και εκπαίδευσης ενηλίκων και ανηλίκων, επισκέψεις σε σχολεία και δομές των δήμων, εμπορικούς και λοιπούς συλλόγους, επαγγελματικούς φορείς και κοινότητες.

Η ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού είναι ένας ακόμα άξονας, που πρέπει να δοθεί έμφαση, δεδομένου ότι το επαρκές προσωπικό είναι απαραίτητο για την αποτελεσματική λειτουργία των νέων συστημάτων και ειδικά σε κρίσιμες ειδικότητες. Σημείο κλειδί βέβαια, είναι η δημιουργία καταρτισμένων ομάδων που θα ασχολούνται αποκλειστικά με την ανακύκλωση και την κυκλική οικονομία.

Ως κλειδί στην επιτυχία το σχέδιο χαρακτηρίζει τις διαδημοτικές δράσεις, εξηγώντας ότι η συνεργασία σε επίπεδο εξοπλισμού, πράσινων σημείων, εκπαιδευτικών δράσεων και επικοινωνιακών εκστρατειών μπορεί να πολλαπλασιάσει τα αποτελέσματα και να μειώσει τα κόστη.

Η εικόνα της Αττικής σήμερα

Η εικόνα της Αττικής σήμερα είναι ανομοιογενής όσον αφορά στους δήμους, δεδομένου ότι σε άλλους δήμους η κατάσταση με τα απορρίμματα είναι σε πολύ άσχημα επίπεδα, ενώ σε άλλων δήμους υλοποιούνται καινοτόμες δράσεις συλλογή βιοαποβλήτων, ανακύκλωσης με στόχο την κυκλική οικονομία.

Σύμφωνα με την Eurostat το ποσοστό ανακύκλωσης της Περιφέρειας Αττικής για το 2024 ανήλθε στο 9,5%, ενώ σε εθνικό επίπεδο το ποσοστό αυτό είναι λιγότερο από το 20% των αστικών αποβλήτων. Επισημαίνεται δε ότι, ο ευρωπαϊκός μέσος όρος αγγίζει το 47,8%, με τη νομοθεσία της Ε.Ε.να προβλέπει ότι μέχρι το 2025 το ποσοστό ανακύκλωσης θα πρέπει να φτάσει το 55%.

Δήμοι χαμηλής πληθυσμιακής  πυκνότητας, όπως η Φυλή, η Κηφισιά και ο Πόρος, εμφανίζουν πολύ υψηλές τιμές παραγόμενων αποβλήτων, σε πολυπληθείς αστικούς δήμους, όπως η Αθήνα και ο Πειραιάς οι επιδόσεις είναι σχετικά μέτριες, ενώ δήμοι υψηλής πληθυσμιακής  πυκνότητας, όπως το Γαλάτσι και η Καλλιθέα, έχουν χαμηλή παραγωγή αποβλήτων.

Τα δείγματα της έρευνας που διεξήγαγε η ΠΕΔΑ έδειξαν επίσης ότι η πλειοψηφία των δήμων παρουσιάζει πολύ χαμηλές επιδόσεις (κάτω από 20 kg/κάτοικο/έτος). Από την άλλη, δήμοι υψηλής πυκνότητας όπως η Καλλιθέα, η Αθήνα και η Νέα Σμύρνη παρουσιάζουν χαμηλές επιδόσεις, ενώ δήμοι χαμηλής πυκνότητας όπως ο Διόνυσος και η Φιλοθέη καταγράφουν εντυπωσιακά υψηλές επιδόσεις (άνω των 100 και 60 kg/κάτοικο αντίστοιχα).

Όπως αναφέρει η ΠΕΔΑ, το τέλος ταφής από το 2026 θα φτάσει τα 35€ ανά τόνο αποβλήτων. Η υποχρέωση επιστροφής του 85% του τέλους ταφής στους δήμους για έργα ανακύκλωσης και θα πρέπει να αποδοθεί στους δήμους έως το 2030 αναμένεται τα ξεπεράσει τα €334 εκατ., με την ΠΕΔΑ να είναι υπέρμαχος της απευθείας πρόσβασης των δήμων στη σχετική χρηματοδότηση και όχι μέσω των ΦΟΔΣΑ.

Τι προτείνει η ΠΕΔΑ

Με το Ολιστικό Σχέδιο Διαχείρισης των Αστικών Αποβλήτων των δήμων της Αττικής, η ΠΕΔΑ έρχεται με μία σειρά περισσότερων από είκοσι ειδικών προτάσεων, με στόχο τη στροφή στην κυκλική οικονομία.

Από την αντικατάσταση συμβατικών κάδων και απορριμματοφόρων με νέας τεχνολογίας ώστε να αποτυπώνεται το ποσοστό πληρότητάς τους και η ιχνηλασιμότητα τους, τη διαμόρφωση προγραμμάτων διαλογής στην πηγή, με στόχο τη μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης και της εκτροπής βιοαποδομήσιμων από την ταφή, τη δημιουργία νέων Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών, είτε από δημόσια είτε από ιδιωτική πρωτοβουλία, με μεγαλύτερη δυναμικότητα επεξεργασίας και εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων ΚΔΑΥ, την άμεση ολοκλήρωση και επικύρωση του Περιφερειακού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων ώστε να είναι ξεκάθαρο ποιες εγκαταστάσεις αντιστοιχούν σε κάθε δήμο και πότε θα είναι διαθέσιμες, την εδραίωση ψηφιακών εφαρμογών ενημέρωσης και επιβράβευσης πολιτών για την συμμετοχή τους σε δράσεις ανακύκλωσης έως και τη δημιουργία μιας σύγχρονης πλατφόρμας καλών πρακτικών που θα μπορούν οι δήμοι να συμβουλεύονται ώστε να υιοθετούν νέες μεθόδους διαχείρισης αποβλήτων.

Υπενθυμίζεται δε, ότι η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδος και 164 δήμοι της χώρας προσέφυγαν τον Μάρτιο του 2024 στο Συμβούλιο της Επικρατείας με αίτηση ακύρωσης του τέλους ταφής. Σε περίπτωση δικαίωσης, το ποσό που θα επιστραφεί στους Δήμους αντιστοιχεί στο σύνολο του καταβληθέντος τέλους ταφής για την περίοδο 2022–2025, και ξεπερνά τα 154,610 εκατομμύρια ευρώ.

Η ΠΕΔΑ εκτιμά ότι αν το 90% αυτών των πόρων αξιοποιηθεί για δράσεις ανακύκλωσης, τότε η σχετική επένδυση είναι 300,8 εκ. ευρώ και θα συνεισφέρει σχεδόν 460.000 τόνους επιπρόσθετων ανακυκλώσιμων υλικών ανά έτος, ποσότητα που καλύπτει κατά προσέγγιση το στόχο της χωριστής συλλογής των ανακυκλώσιμων υλικών (χαρτί/ χαρτόνι-πλαστικό-μέταλλα-γυαλί) έως 2030 (478.000 τόνοι ετησίως).

Διαβάστε επίσης:

«Καίγονται» τα εργοστάσια καύσης απορριμμάτων; Γιατί αντιδρούν δήμαρχοι και Νίκος Χαρδαλιάς

Στον «αέρα» τα σχέδια του Χάρη Δούκα για τη Βασιλίσσης Όλγας – Εντός προγραμματισμού η παράδοση

Γέφυρα Ιλισσού: Ξεπαγώνει το έργο των €12,8 εκατ. της Περιφέρειας Αττικής- Τι αποφάσισε το Κεντρικό Συμβούλιο Νεότερων Μνημείων