Ομφαλοσκοπώντας και υπνοβατώντας

Διαβάζοντας τούτες τις ημέρες τα θέματα που απασχολούν κυρίως την αντιπολίτευση και βλέποντας την ποιότητα της συζήτησης αναρωτιέμαι αν τελικά έχουμε ως κοινωνία αίσθηση των πραγματικών διαστάσεων των κρίσιμων προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε.

Κι αν, ως κοινωνία έχουμε αίσθηση υπνοβατώντας, είναι βέβαιο πως το μεγαλύτερο μέρος του πολιτικού μας κόσμου επειδή ομφαλοσκοπεί δεν έχει καν την γνώση.

Το 2023 ανατέλλει με τις χειρότερες προϋποθέσεις από την εποχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ένας σύντομος κατάλογος περιλαμβάνει:

• Την επανεμφάνιση του κορωνοϊού – όπως προκύπτει από τις εξελίξεις στην Κίνα η λύση στο πρόβλημα είναι ακόμη μακριά

• Την επαναφορά των πληθωριστικών πιέσεων – είναι το νούμερο ένα θέμα παγκοσμίως, όπως δείχνει με σαφήνεια έρευνα της McKinsey

• Την γεωπολιτική σύγκρουση και τον επακόλουθο αναθεωρητισμό – όπως δείχνει η συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία, η συμμαχία της Ρωσίας με τις αναθεωρητικές Τουρκία και Ιράν, η βαθιά δυσπιστία μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας

• Η κλιματική αλλαγή – που επέρχεται με μεγαλύτερη από την προβλεπόμενη ταχύτητα, ενώ η παγκόσμια κοινότητα υποχρεώνεται να κάνει βήματα πίσω στην αντιμετώπιση της λόγω των γεωπολιτικών συγκρούσεων και την χρήση της ενέργειας ως όπλο

• Την προοπτική μίας ύφεσης—με διπλό επίκεντρο την Ευρώπη (λόγω της ακριβής ενέργειας) και την Κίνα (λόγω της αλλοπρόσαλλης πολιτικής για τον covid -19 αλλά, κυρίως, λόγω της σύγκρουσης ανάμεσα στις πολιτικές επιδιώξεις και τις οικονομικές επιταγές.) Σε άρθρο του ο Jeffrey Frankel του Harvard υποστηρίζει ότι η πιθανότητα μίας παγκόσμιας ύφεσης είναι πάνω από 50% για το 2023 και πάνω από 75% για την διετία 2024/25.

• Την παγκόσμια αύξηση του χρέους, μολονότι το παγκόσμιο ΑΕΠ ξεπέρασε τα 100 τρις. δολάρια το 2021, καθώς τα υψηλά επιτόκια θίγουν πλέον όχι μόνο τις αναδυόμενες αγορές αλλά και πολλά από τα θεωρούμενα ως αναπτυγμένα κράτη.

Το πιο σημαντικό, ίσως, και το πιο επικίνδυνο, σίγουρα, θέμα όμως αφορά την χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ).

Όπως παρατηρούν σε άρθρο τους στο Project Syndicate οι Gabriela Ramos και Mariana Mazzucato τα δυνητικά οφέλη είναι πολλά: η τόνωση της παραγωγής, η μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στις αρρώστιες, οι πιο ακριβείς ιατρικές διαγνώσεις, οι πιο στοχευμένες κοινωνικές και οικονομικές πολιτικές, η βελτίωση των συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας, η άριστη κατανομή των ΑΠΕ—για να αναφερθούν μερικά μόνο απτά, άμεσα και εύκολα κατανοητά στον απλό πολίτη παραδείγματα.

Η τεχνητή νοημοσύνη, όμως, ενέχει κινδύνους όπως – για παράδειγμα και πάλι—την αναπαραγωγή φυλετικών και άλλων διακρίσεων και προκαταλήψεων, την ισχυροποίηση ολιγοπωλίων και μονοπωλίων, την αυξημένη επιτήρηση, την υποβάθμιση ανθρώπινων δικαιωμάτων και της έννοιας της ιδιωτικότητας (privacy), την χρήση των ανοιχτών και μεγάλων δεδομένων (open and big data) για την δημιουργία αναγκών που «επιβάλλονται» στον πολίτη-καταναλωτή.

Το πρόβλημα, όπως παρατηρούν οι συγγραφείς, είναι ότι η ΑΙ εξελίσσεται και εφαρμόζεται σε κοινωνικό και ηθικό κενό, οπότε η χρήση της και τα αποτελέσματα της είναι ουσιαστικά ανεξέλεγκτα. Οφείλουμε να βρούμε τις απαντήσεις σε ερωτήματα όπως «Ποιος έχει τον έλεγχο;», «Ποιος οφείλει να έχει τον έλεγχο;», «Ποιο είναι το σύστημα ηθικής και αξιών για την λειτουργία της τεχνητής νοημοσύνης;».

Οργανισμοί όπως η UNESCO έχουν υποβάλει τις προτάσεις τους, στις ΗΠΑ ετοιμάζουν το λεγόμενο Bill of Rights για την τεχνητή νοημοσύνη, η Ε.Ε. πασχίζει να κατασκευάσει ένα ολιστικό περιβάλλον που θα καθορίζει τις αξίες, τις χρήσεις – οπότε και τις επιπτώσεις—της ΑΙ.

Αυτά είναι τα θέματα που απασχολούν τους σκεπτόμενους ανθρώπους στην παγκόσμια κοινότητα. Εμείς ασχολούμαστε με τις υποκλοπές, την μείωση ή όχι του ΦΠΑ, τα «ψίχουλα» κατά την αντιπολίτευση που δίνει η κυβέρνηση, την χρήση αγγλικών όρων για το καλάθι του νοικοκυριού (προσοχή όχι «της νοικοκυράς», είναι ρατσιστικό!) και για το market pass, αν η Τσαπανίδου είναι κατάλληλη για εκπρόσωπος Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ. Ύβρεις εκτοξεύονται με απίστευτη ευκολία, εθελοτυφλούμε όμως απέναντι στην «ύβρι» που συνιστά η στάση μας.

Δεν επιδιώκω να υποβαθμίσω την αγωνία του οικονομικά ευάλωτου, το άγχος της κλονισμένης υγείας, τον φόβο της υποβαθμισμένης παιδείας. Η κυβέρνηση έκανε πολλά και καλά για να βάλει την οικονομία ξανά σε βιώσιμη τροχιά εν μέσω αλλεπάλληλων και μεγάλων κρίσεων. Δεν σημειώθηκε η ίδια πρόοδος στον τομέα του κρατικού παρεμβατισμού – η ψηφιακή επανάσταση και η πανδημία απέδειξαν πέρα από κάθε αμφιβολία ότι σήμερα απαιτείται για το κοινό καλό η ύπαρξη ενός κράτους με αυξημένες και δυναμικές δυνατότητες εποπτείας και παρέμβασης.—και της αναστύλωσης του κοινωνικού κράτους.

Είναι, όμως, υποχρέωση του πολιτικού μας κόσμου να μιλήσει στην κοινωνία και για τα παγκόσμια προβλήματα που την επηρεάζουν με κρίσιμη αμεσότητα. Να την ενημερώσει για την φύση τους και την μορφή τους, να την πληροφορήσει για τις επιπτώσεις, να μιλήσει πως αυτός ως ταγός σκοπεύει να τοποθετηθεί απέναντι στις προκλήσεις του 21ου αιώνα. Ναι, να πολεμήσει για το πιστεύω του σε εθνικό -κομματικό επίπεδο – όσο αυτό υπάρχει ακόμη και έχει νόημα—αλλά όχι σε βάρος της ευρύτερης εικόνας που αύριο θα επιπέσει ως τυφώνας-βόμβα στην απροετοίμαστη ελληνική κοινωνία.

Διαβάστε επίσης:
Ο Αλέξης Τσίπρας “χτίζει” διεθνές προφίλ… μέσω Βραζιλίας