Κάπνισμα: Από τη δίκη των 7… νάνων στο παράδειγμα των Τρικάλων

Πριν από 25 χρόνια, τον Απρίλιο του 1994, οι CEO’s των επτά μεγαλύτερων αμερικανικών καπνοβιομηχανιών κατέθεταν στο Κογκρέσο πως δεν πιστεύουν ότι τα τσιγάρα είναι εθιστικά, αλλά θα προτιμούσαν τα παιδιά τους να μην αρχίσουν το κάπνισμα.

Ενώπιον του Κογκρέσου είχαν κληθεί στο πλαίσιο της προσπάθειας της Υποεπιτροπής για την Υγεία και το Περιβάλλον της Επιτροπής Ενέργειας και Εμπορίου να επιστήσει την προσοχή στους κινδύνους που εγκυμονεί το κάπνισμα για την υγεία και να θεσπιστούν ορισμένοι κανόνες για τη διάθεση των τσιγάρων, καθώς μέχρι τότε ήταν ανεξέλεγκτη.

Τα στελέχη κάθονταν το ένα δίπλα στο άλλο, σε ένα τραπέζι συνεδριάσεων και αντιμετώπισαν για περισσότερες από έξι ώρες έντονες αμφισβητήσεις από μέλη της Επιτροπής.

Βάσει μαρτυριών εμπλεκομένων στην καπνοβιομηχανία και εσωτερικών εγγράφων οι εταιρείες κατηγορήθηκαν ότι ενίσχυαν την εθιστική δράση της νικοτίνης, κάτι που, όμως, ποτέ δεν παραδέχθηκαν οι 7 εκπρόσωποί τους.

Όταν ερωτήθηκαν εάν πιστεύουν ότι η νικοτίνη είναι εθιστική, όλοι απάντησαν, υπό ορκωμοσία,  «όχι». Εντούτοις, αναγνώρισαν ότι τα τσιγάρα μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο του πνεύμονα, καρδιακές παθήσεις και άλλα προβλήματα υγείας, τονίζοντας, όμως, ότι τα διαθέσιμα στοιχεία της εποχής δεν ήταν καθοριστικά.

Η ακρόαση μεταδόθηκε ζωντανά από δύο αμερικανικά κανάλια. Τα επόμενα χρόνια, τα στελέχη διαψεύστηκαν από τα επιστημονικά στοιχεία και η συγκεκριμένη δίκη πέρασε στην ιστορία ως «η δίκη των 7 νάνων».

25 χρόνια μετά

Σήμερα, τα επιστημονικά στοιχεία δεν αφήνουν περιθώρια για αμφιβολίες. Η νικοτίνη είναι εθιστική και το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία.

Για την ακρίβεια, το κάπνισμα, αποτελεί μια από τις πιο ισχυρές εξαρτήσεις του σύγχρονου ανθρώπου (ο σωματικός εθισμός υπερβαίνει αυτόν της κοκαΐνης). Σύμφωνα με τα νεότερα δεδομένα στη δόμηση της εξάρτησης από το καπνό και κυρίως από τη νικοτίνη, εμπλέκονται διάφορες περιοχές και κυκλώματα του εγκεφάλου. Ο εκτελεστικός έλεγχος, η παρόρμηση, η ανταμοιβή και η ενίσχυση, καθώς επίσης η μνήμη, η μαθημένη συμπεριφορά και οι συνήθειες αποτελούν τα σημαντικότερα στοιχεία αυτής της εξάρτησης.

Το κάπνισμα αποτελεί το πρώτο αίτιο θνησιμότητας που μπορεί να αποτραπεί παγκοσμίως. Το 50% των καπνιστών θα νοσήσουν από νόσημα σχετιζόμενο με το κάπνισμα. Τα χιλιάδες τοξικά και καρκινογόνα συστατικά του καπνού, αφού εισπνέονται, κυκλοφορούν με το αίμα και επηρεάζουν όλα τα συστήματα του οργανισμού μας. Ανάλογα με το γενετικό μας κώδικα και τις επιπρόσθετες αλληλεπιδράσεις με τη συνεχή χρήση, θα εμφανιστούν νοσήματα, με πρώτα σε συχνότητα αυτά του αναπνευστικού (ΧΑΠ, καρκίνος πνεύμονα, λοιμώξεις, επιδείνωση άσθματος) και στη συνέχεια του καρδιαγγειακού συστήματος (στεφανιαία νόσος, ΑΕΕ).

Το τσιγάρο, ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο των πνευμόνων διεθνώς. Ο καρκίνος των πνευμόνων είναι η πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο στην Ευρώπη, όπου περίπου 430.000 άνθρωποι πέθαναν από καρκίνο των πνευμόνων το 2018 ενώ διαγνώσθηκαν περισσότερες από 500.000 νέες περιπτώσεις την ίδια περίοδο. Η διακοπή του καπνίσματος ελαττώνει τον κίνδυνο.

Οι Ελληνίδες ο “πιο αδύναμος κρίκος” 

Στην Ελλάδα, παρότι το κάπνισμα τα τελευταία χρόνια μειώνεται, η θέση της χώρας στην ευρωπαϊκή λίστα είναι απογοητευτική καθώς κατέχει τα πρωτεία. Τα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι στη χώρα μας καπνίζει το 37% των ενηλίκων, με περισσότερους από 15.000 ανθρώπους να πεθαίνουν κάθε χρόνο από νόσημα που σχετίζεται με το κάπνισμα, ενώ ξοδεύονται 25-30 εκατ. ευρώ/έτος για τσιγάρα.

Οι γυναίκες αποτελούν μια ομάδα που τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι καπνίζει όλο και περισσότερο. Συγκεκριμένα, τα ποσοστά που αφορούν ηλικίες 18-34 είναι 37,7%, για τις ηλικίες 35-54 είναι 51,2% και για τις ηλικίες πάνω από 55 είναι 17,9%. Έτσι, ενώ τις παλαιότερες δεκαετίες νοσήματα, όπως ο καρκίνος του πνεύμονα, η ΧΑΠ και η στεφανιαία νόσος δεν αφορούσαν τις γυναίκες σε υψηλά ποσοστά και παρατηρούνταν κυρίως στις γυναίκες με συζύγους καπνιστές που εκτίθονταν σε παθητικό κάπνισμα, τώρα εμφανίζονται σε αυξανόμενα ποσοστά και στις γυναίκες.

Συγκεκριμένα, η ΧΑΠ ενώ αφορούσε το 4,8% των γυναικών στην Ελλάδα το 2004, το 2011 φαίνεται να είναι 10% δηλαδή να εξισώνεται με το ποσοστό των αντρών. Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ο συχνότερος καρκίνος στους  Έλληνες άντρες και ο δεύτερος σε συχνότητα πλέον καρκίνος στις γυναίκες.

Επιπλέον, το 36% των Ελληνίδων καπνίζουν στην αρχή της εγκυμοσύνης και μόνο 19% διακόπτουν, με μεγάλο ποσοστό από αυτές να υποτροπιάζει μετά το τοκετό και τη γαλουχία. Αυτό οφείλεται κυρίως στην πλημμελή ενημέρωση για τους κινδύνους που αυτό αποφέρει τόσο κατά την εγκυμοσύνη (Αποκόλληση πλακούντα, Καθυστερημένη ενδομήτρια ανάπτυξη, Αυτόματη αποβολή 1ου τριμήνου, Εμβρυïκή θνησιμότητα, Πρώιμη ρήξη υμένων, Πρώιμος τοκετός και Πρόδρομος πλακούντας) όσο και μετά τη γέννηση (Σύνδρομο αιφνίδιου θανάτου των νεογνών, Επηρεασμένη γονιμότητα αρρένων τέκνων, ΣΔ, Παχυσαρκία, Υπέρταση, Nευροσυμπεριφορικές διαταραχές, Αναπνευστικά προβλήματα).

Το 93% των εμφραγμάτων μυοκαρδίου στους άντρες κάτω των 50 στην Ελλάδα οφείλονται στο κάπνισμα, η χρήση καπνού είναι υπεύθυνη για το 85% όλων των καρκίνων του πνεύμονα (ο κίνδυνος αυξάνεται ανάλογα με τον αριθμό των τσιγάρων και το χρόνο) βάσει των υπαρχόντων στοιχείων.

Η Ελλάδα έχει τη μεγαλύτερη συχνότητα ασθενών που πάσχουν από καρκίνο πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών, από όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γεγονός που αποδόθηκε στην συχνή έναρξη του καπνίσματος πριν τα 18 έτη. Κάθε χρόνο πεθαίνουν στη χώρα μας περισσότεροι από 7.000 άνθρωποι από καρκίνο πνεύμονα, 90% των οποίων είναι καπνιστές. Οι καπνιστές χάνουν τουλάχιστον μια δεκαετία προσδόκιμου ζωής, σε σύγκριση με εκείνους που δεν καπνίζουν ποτέ. Η διακοπή πριν από την ηλικία των 40 ετών μειώνει τον κίνδυνο θανάτου που συνδέεται με το συνεχιζόμενο κάπνισμα κατά περίπου 90%.

 

Το “φωτεινό” παράδειγμα των Τρικάλων

Σύμφωνα  με  τα στοιχεία του Π.Ο.Υ., κάθε  χρόνο  600.000  άνθρωποι  πεθαίνουν  εξαιτίας  του  παθητικού  καπνίσματος, εκ των οποίων 165.000 είναι παιδιά, τα  οποία πεθαίνουν πριν την ηλικία των 5 ετών, από  νοσήματα όπως: πνευμονία,  άσθμα  ή  σύνδρομο  αιφνίδιου  θανάτου.  Ιδιαίτερα, καταστρέφονται οι  ευαίσθητοι  πνεύμονες  των  μικρών  παιδιών  που  βρίσκονται σε ανάπτυξη. Επιπρόσθετα, οι εγκυμονούσες που εκτίθενται στο παθητικό κάπνισμα έχουν 20% περισσότερες πιθανότητες να γεννήσουν μωρά με πολύ μικρό σωματικό βάρος. Τέλος, έχει παρατηρηθεί ότι τα μωρά παθητικών καπνιστριών την περίοδο της εγκυμοσύνης εμφανίζουν μειωμένη πνευμονική ανάπτυξη και λειτουργία.

Στο Δήμο Τρικκαίων ξεκίνησε από το 2017 η υλοποίηση μιας σημαντικής πρωτοβουλίας με στόχο την ενημέρωση των πολιτών για τον αντικαπνιστικό νόμο και την εφαρμογή του στα Τρίκαλα.

Η δημοτική αρχή, σε συνεργασία με την Αστυνομική Διεύθυνση Τρικάλων, το Ιατρείο Διακοπής Καπνίσματος του Γενικού Νοσοκομείου Τρικάλων, το Κέντρο Κοινωνικής Παρέμβασης Τρικάλων, την Ομάδα Εθελοντών του Δήμου Τρικκαίων, τη ΣΕΦΑΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και τους Συλλόγους Επαγγελματιών, σχεδίασαν την εκστρατεία ενημέρωσης με τίτλο “Τα Τρίκαλα κόβουν το Κάπνισμα… είναι θέμα πολιτισμού!”, η οποία είχε ως αποτέλεσμα τα Τρίκαλα να είναι αυτή τη στιγμή η πρώτη πόλη της Ελλάδας στην οποία εφαρμόζεται με αποτελεσματικότητα αντικαπνιστική πολιτική.

Όπως τόνισε ο δήμαρχος Τρικκαίων, Δημήτρης Παπαστεργίου, σε Ενημερωτική Εκδήλωση της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας (Ε.Π.Ε), με τίτλο  «Η υγεία των πνευμόνων για τη μακροζωία και την ευεξία. Τρίκαλα, η πρώτη πόλη ελεύθερη καπνού», η εφαρμογή του νόμου στην αρχή δεν ήταν εύκολη, κυρίως για τους καταστηματάρχες, ενώ δεν έλειψαν και οι μεμονωμένες ακρότητες. Σήμερα έχουν γίνει 1200 έλεγχοι στην πόλη και έχουν επιβληθεί πάνω από 60 πρόστιμα σε καταστήματα. Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε ο δήμαρχος στην πληρωμή του  1^ου προστίμου, κατά την οποία οι υπάλληλοι της εφορίας δεν γνώριζαν καν ποιος είναι ο κωδικός για να καταβάλλουν τα χρήματα.

Η 2η χρονιά είναι πιο εύκολη, σημείωσε ο δήμαρχος, επισημαίνοντας ότι η λύση δεν είναι η αστυνόμευση αλλά η εκπαίδευση.

Οι ειδικοί τονίζουν ότι για όσους επιθυμούν να σταματήσουν το κάπνισμα, η στοχευμένη ιατρική υποστήριξη στα Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος, που λειτουργούν σχεδόν σε όλες της πόλης της Ελλάδας, μπορεί να αντιμετωπίσει τη χρόνια νόσο της εξάρτησης από τη νικοτίνη καθώς αυξάνει πάνω από 35-55% το ποσοστό επιτυχίας διακοπής.

Τα παραπάνω ανέφεραν στο πλαίσιο της εκδήλωσης οι: Μιχάλης Τουμπής, Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος, Συντονιστής της Ομάδας Διακοπής Καπνίσματος & Προαγωγής της Υγείας της Ε.Π.Ε και Μέλος Δ.Σ. της Ε.Π.Ε., Ιωάννα Μητρούσκα, Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος, Συντονίστρια της Ομάδας Διακοπής Καπνίσματος & Προαγωγής της Υγείας της Ε.Π.Ε και Διευθύντρια της Πνευμονολογικής Κλινικής του ΠΑ.Γ.Ν.Η., Παρασκευή Κατσαούνου, Επίκουρη Καθηγήτρια Πνευμονολογίας ΕΚΠΑ, Α’ Κλινική Εντατικής Θεραπείας, Γ.Ν.Α «Ο Ευαγγελισμός», Συντονίστρια της Ομάδας Λοιμώξεων της Ε.Π.Ε., τ. Πρόεδρος Ομάδας Διακοπής Καπνίσματος & Ιατρικής Εκπαίδευσης της E.R.S & μέλος Ομάδας Ελέγχου του Καπνού της E.R.S, Μάρθα Ανδρίτσου, Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος, Συντονίστρια της Ομάδας Διακοπής Καπνίσματος & Προαγωγής της Υγείας της Ε.Π.Ε και Επιστημονικός Συνεργάτης  Α’ Κλινικής  Εντατικής Θεραπείας, Γ.Ν.Α «Ο Ευαγγελισμός», Σοφία Γιδά, Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος.

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε με την ευγενική χορηγία της φαρμακευτικής εταιρείας Pfizer Hellas.

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ: 6 ειδικοί μιλούν για το κάπνισμα: Επιπτώσεις, πρόληψη και θεραπεία

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Το επιστημονικό τεστ που δείχνει πόσο εξαρτημένοι είστε από το κάπνισμα

ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ: Πώς να κόψετε πιο εύκολα το κάπνισμα