Μια όμορφη φθινοπωρινή ημέρα, η ηρεμία που χαρακτηρίζει τα λιμάνια του Ταλίν και τις δασωμένες εκτάσεις της Εσθονίας, διακόπηκε από έναν ξένο ήχο που δεν ανήκε σε αυτή τη γραφική εικόνα. Ήταν ο βουβός, απειλητικός κρότος κινητήρων αεροπροώθησης υψηλών επιδόσεων (jet propulsion αγγλιστί). Τρία ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη MiG-31 εθεάθησαν να σχίζουν τον ουρανό, παραβιάζοντας τον εσθονικό εναέριο χώρο για δώδεκα ολόκληρα λεπτά.

Η κίνηση αυτή της Ρωσίας ανάγκασε σε άμεση κινητοποίηση τα ιταλικά F-35 του ΝΑΤΟ για αναχαίτιση και ώθησε την Εσθονία να ζητήσει την ενεργοποίηση του Άρθρου 4 της Συμμαχίας. Το περιστατικό αυτό, που αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου μοτίβου ρωσικών προκλήσεων στη Βαλτική, φέρνει εκ νέου στο προσκήνιο ένα πολύ βασικό ερώτημα αναφορικά με το πόσο ανθεκτική είναι η συλλογική άμυνα του ΝΑΤΟ και η συμμαχική αλληλεγγύη.

1

Από την ένταση στο πεδίο της μάχης μέχρι τον διπλωματικό συναγερμό στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, η ρωσική αυτή ενέργεια ανέδειξε για άλλη μια φορά την εύθραυστη ισορροπία στην Ανατολική Ευρώπη και δοκίμασε την αποφασιστικότητα της Δύσης απέναντι σε έναν αναθεωρητικό αντίπαλο όπως η Ρωσία.

Το ΝΑΤΟ όπως είναι γνωστό «τοις πάσι», μετά την απρόκλητη και πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 βλέπει ολοένα και περισσότερο τη Μόσχα ως αντίπαλο και ως εκ τούτου έχει αυξήσει την προσοχή και τα μέτρα επιτήρησης με προσανατολισμό στα ανατολικά.

Τα αντανακλαστικά δοκιμάζονται

Ίσως η Ρωσία «δοκιμάζει» τα μέτρα, τα αντανακλαστικά και την αποφασιστικότητα του Βορειοατλαντικού Συμφώνου και η πρόσφατη παραβίαση του εσθονικού εναέριου χώρου από τα MiG-31 αποτελεί ακριβώς το είδος της «δοκιμασίας» που επικαλείται το Άρθρο 4 της Συνθήκης της Ουάσιγκτον, το οποίο επιτρέπει στα μέλη να ζητήσουν διαβουλεύσεις όταν απειλείται η εδαφική ακεραιότητα, η πολιτική ανεξαρτησία ή ασφάλειά τους.

Η κίνηση του Ταλίν να ενεργοποιήσει αυτό το άρθρο δεν ήταν τυχαία. Ήταν μια σαφής προειδοποίηση ότι κάθε παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας μέλους της Συμμαχίας φέρνει στο προσκήνιο, έστω και ως απώτατο σενάριο, το βασικό καθήκον του ΝΑΤΟ που είναι η αποτροπή απειλών κατά της ασφάλειας και της εδαφικής ακεραιότητας των κρατών- μελών του και εκφράζεται στην ουσία του από την πιο σοβαρή δέσμευση, το Άρθρο 5, τον πυρήνα της συλλογικής άμυνας.

Το μήνυμα αυτού, του βασικότερου ίσως, άρθρου είναι σαφές και αναφέρει ότι η απρόκλητη παραβίαση των συνόρων, ιδιαίτερα εν μέσω ενός εν εξελίξει πολέμου, είναι μια κόκκινη γραμμή που, εάν ξεπεραστεί, θα μπορούσε να μετατρέψει μια διμερή πρόκληση σε μια συνολική συμμαχική κρίση.

Τη συμμαχική κρίση δεν σας την αναφέρω τυχαία και ξέρετε γιατί; Διότι η Πολωνία δεν περίμενε να έρθουν τα συμμαχικά F-35 όταν μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα παραβίασαν τον εναέριο χώρο της, κατά τη διάρκεια εξελισσόμενης ρωσικής επιδρομής με στόχο την Ουκρανία και αυτό συνέβη για δύο λόγους.

Κάλυψη της Πολωνίας

Ο πρώτος αφορά στην επαρκή αεροπορική κάλυψη της Πολωνίας από την πολεμική αεροπορία της χώρας, καθώς έχει τα απαραίτητα αεροσκάφη και συστήματα αεράμυνας για την προστασία των κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Αντίθετα η Εσθονία όπως και οι άλλες δύο χώρες της Βαλτικής, η Λετονία και η Λιθουανία, δεν διαθέτουν επαρκή Πολεμική Αεροπορία ή μαχητικά αεροσκάφη ικανά για να εκτελούν συνεχώς το έργο της επιτήρησης του εναέριου χώρου τους, οπότε η Συμμαχία αποφάσισε να καλύψει αυτό το κενό (NATO Air Policing) ως έκφραση της Συλλογικής Άμυνας και της αλληλεγγύης.

Ο δεύτερος αφορά στο ότι η παραβίαση έγινε από μη επανδρωμένα συστήματα και όχι από μαχητικά αεροσκάφη. Θα μου πείτε είναι άλλου είδους αυτή η παραβίαση; Όχι δεν είναι άλλου είδους, αλλά τα μη επανδρωμένα δεν έχουν πιλότους και επιπλέον μηχανήματα είναι και κάτι μπορεί να πήγε και στραβά.

Έτσι όταν η Πολωνία διεξήγαγε κανονική στρατιωτική επιχείρηση χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα και διαθέσιμα επιχειρησιακά μέσα και όπλα για να τα καταρρίψει, ήταν κάπως πιο «εύπεπτο» σαν ενέργεια. Αυτό έγινε εφικτό επειδή δεν είχαμε απώλεια ζωής (όπως ενός πιλότου αν ήταν μαχητικό) και η Ρωσία αρνήθηκε ότι διέπραξε σκόπιμα την παραβίαση του πολωνικού εναέριου χώρου με τα drones, προσπαθώντας να αποδώσει το περιστατικό σε ακούσιες συνθήκες λόγω παρέκκλισης των drones από την πορεία τους, τα οποία είχαν εκτοξευθεί για να πλήξουν στρατιωτικές υποδομές στην Ουκρανία.

Σε κάθε περίπτωση, ένα παρόμοιο περιστατικό όμως μπορεί να γινόταν στην Εσθονία και αντί για MiG-31 να είχαμε drones. Θα έπρεπε τα ιταλικά F- 35 που επιχειρούσαν υπό ΝΑΤΟικό έλεγχο να προχωρήσουν σε κατάρριψη και μετά να έχουμε επιθετική ενέργεια του ΝΑΤΟ εναντίον της Μόσχας;

Την απάντηση σε αυτό θα την έδινε το ανώτατο πολιτικό όργανο του ΝΑΤΟ και όχι εμείς από εδώ. Πρέπει όμως σε αυτό το σημείο να σας ενημερώσω ότι εκτός από τη χρήση όπλων εναντίον drones (hard kill) υπάρχει και η δυνατότητα χρήσης συστημάτων που στοχεύουν στην απενεργοποίηση των drones χωρίς τη χρήση οπλικών συστημάτων. Αυτή είναι γνωστή ως «quotSoft Kill&quot» και η οποία είναι μια επιλογή, με ενδεχομένως μικρότερες πιθανότητες κλιμάκωσης.

Εύθραυστες ισορροπίες

Η ουσία είναι ότι η πρόσφατη παραβίαση του εσθονικού εναέριου χώρου από ρωσικά MiG-31, σε συνδυασμό με την προηγούμενη εισβολή drones στην Πολωνία, δείχνει με έντονο τρόπο την ευθραυστότητα της ασφάλειας στον ανατολικό άξονα του ΝΑΤΟ.

Αυτές οι ενέργειες της Ρωσίας μάλλον δεν είναι τυχαία σφάλματα, αλλά πιθανότατα συντονισμένες ενέργειες «δοκιμασίας» των συμμαχικών αντανακλαστικών, της αεροπορικής κάλυψης (ειδικά σε κράτη όπως η Εσθονία που εξαρτώνται από το Air Policing) και, κυρίως, της πολιτικής αποφασιστικότητας της Δύσης. Η ενεργοποίηση του Άρθρου 4 από την Εσθονία στέλνει ένα κρυστάλλινο μήνυμα: κάθε παραβίαση της κυριαρχίας αντιμετωπίζεται πλέον ως συλλογική κρίση.

Το κρίσιμο ερώτημα που τίθεται είναι το όριο της κλιμάκωσης. Η Συμμαχία βρίσκεται αντιμέτωπη με τη διαρκή πρόκληση να διατηρήσει την αποτροπή έναντι ενός αναθεωρητικού αντιπάλου, ενώ ταυτόχρονα να αποφύγει την ανεξέλεγκτη κλιμάκωση σε μια απευθείας σύγκρουση. Η συλλογική άμυνα του Άρθρου 5 παραμένει η ουσία του οργανισμού για τη δοκιμή της οποίας αρκούν και 12 λεπτά παραβίασης στον ουρανό της Εσθονίας.