Αν κανείς διερωτηθεί τι διαφορά έχουν το casus belli της Τουρκίας, με το «θα έρθουμε ξαφνικά μια νύχτα», ή ότι τα νησιά δεν διαθέτουν υφαλοκρηπίδα, ή ακόμα η αποστρατιωτικοποίηση των νησιών και η «γαλάζια πατρίδα», θα έλεγε μόνον μία: Η απόφαση της τουρκικής εθνοσυνέλευσης για το Casus belli, σε περίπτωση που η Ελλάδα επεκτείνει (που είναι αναφαίρετο δικαίωμά της) τα χωρικά της ύδατα στο Αιγαίο στα 12 ναυτικά μίλια .

Η διαφορά λοιπόν για να αρθεί το casus belli, εναντίον της χώρας μας, όπως ζήτησε ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ως προϋπόθεση για συμμετοχή της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας στην ευρωπαϊκή άμυνα, είναι να υπάρξει ακυρωτική απόφαση από την τουρκική εθνική συνέλευση, την οποία ελέγχει πλήρως ο Ταγίπ Ερντογάν.

1

Οι υπόλοιπες απειλές (του στυλ «θα έρθουμε ξαφνικά μια νύχτα») για να αρθούν δεν χρειάζονται καμία απόφαση εθνοσυνέλευσης, αφού ο Ερντογάν μπορεί είτε να πάρει πίσω του την απειλή είτε να την… ξεχάσει (ανάλογα σε ποια κατάσταση βρίσκονται οι ελληνοτουρκικές σχέσεις και πως συμπεριφέρεται  σε αυτόν η τουρκική αντιπολίτευση).

Αλλά πλην της απειλής πολέμου (που ισχύει εδώ και 30 χρόνια από την Τουρκία), υπάρχουν και άλλα θέματα με τα οποία αποδεικνύεται ότι η Άγκυρα αποτελεί συνεχή απειλή για την χώρα μας.

Για παράδειγμα η Στρατιά του Αιγαίου με τα δεκάδες αποβατικά της σκάφη και drones. Παρά το γεγονός ότι η Τουρκία αντιμετώπισε πραξικόπημα, εισβολή στη Συρία και στο Βόρειο Ιράκ, καθώς και στην Λιβύη δεν απέσυρε ούτε ένα στρατιώτη από την Στρατιά Αιγαίου.

Όπως δεν απέσυρε ούτε ένα στρατιώτη από την κατοχική δύναμη Κύπρου. Επιπλέον επιμένει στο δόγμα «γαλάζια πατρίδα» (το ενάνταξε και στα σχολικά βιβλία), αντιτίθεται στο ελληνικό χωροταξικό σχέδιο για τα θαλάσσια πάρκα, αποστέλλει καθημερινώς κατασκοπευτικά αεροσκάφη και drones στην εσχατιά του Αιγαίου και δεν αφήνει να ποντιστεί το καλώδιο κοντά στην Κάσο.

Συνεπώς είτε αρθεί είτε όχι το casus belli, σημασία έχει να αρθούν παράλληλα και όλα αίτια της συνεχούς απειλής έναντι της χώρας μας.

30 χρόνια ιστορίας

Επειδή πέρασαν 30 ακριβώς χρόνια από τότε που συγκεντρώθηκαν οι Τούρκοι στρατιωτικοί και διπλωμάτες σε μια μεγάλη αίθουσα που το τραπέζι της στη μέση μοιάζει με… φέρετρο και αποφάσισαν ως εθνοσυνέλευση το casus belli, ας θυμηθούμε πώς φθάσαμε σε αυτό;

Βάσει της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών  για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), η Ελλάδα δικαιούται να επεκτείνει μέχρι τα 12 ναυτικά μίλια (ν.μ.) την Αιγιαλίτιδα Ζώνη της. Ως αντίδραση προς τη νόμιμη δήλωση της Ελλάδας τον Ιούνιο 1995 κατά την κύρωση της UNCLOS (Ν. 2321/1995) ότι επιφυλάσσεται να ασκήσει σε οιοδήποτε χρόνο το δικαίωμά της να επεκτείνει την Aιγιαλίτιδα Zώνη της μέχρι τα 12ν.μ. η τουρκική Εθνοσυνέλευση εξουσιοδότησε με ψήφισμά της (8 Ιουνίου 1995) την τουρκική κυβέρνηση, εν λευκώ και στο διηνεκές, να κηρύξει πόλεμο (casus belli) στην Ελλάδα (εξουσιοδότηση για χρήση και στρατιωτικών μέσων κατά της Ελλάδος), σε περίπτωση που η τελευταία επεκτείνει την Αιγιαλίτιδα Ζώνη της πέραν των 6 ν.μ. στο Αιγαίο Πέλαγος.

Η συμπεριφορά αυτή της Τουρκίας παραβιάζει κατάφωρα θεμελιώδεις αρχές του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών περί απαγόρευσης χρήσης ή απειλής χρήσης βίας (Άρθρο 2, παρ. 4), περί ειρηνικής επίλυσης (Άρθρο 2, παρ. 3) και περί καλής γειτονίας και ειρηνικής συνύπαρξης (Προοίμιο). Παράλληλα, αντίκειται στις βασικές αρχές στις οποίες στηρίζεται το ΝΑΤΟ (Άρθρα 1 και 2 του Βορειοατλαντικού Συμφώνου). Η άρση του casus belli έχει συμπεριληφθεί μεταξύ των βασικών κριτηρίων για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ, στο πλαίσιο της υποχρέωσής της για πλήρη σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου και της καλής γειτονίας που αποτελεί θεμέλια αρχή πάνω στην οποία έχει οικοδομηθεί η ΕΕ.

Ωστόσο υπάρχει και ένα άλλο θέμα: Γεραπετρίτης και Φιντάν έχουν πυκνές συναντήσεις, συζητούν τόσα θέματα (ακόμα και για καθορισμό ημερομηνίας για  το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας ή για ανταλλαγές επισκέψεων στρατιωτικών) και όλα αυτά υπό το καθεστώς του Casus Belli και ως τώρα δεν έγινε καμία συζήτηση για άρση του;

Αλλά γιατί η Τουρκία επιδιώκει (και βιάζεται) να εισέλθει στον σκληρό πυρήνα της ευρωπαϊκής άμυνας (ReArm Europe); Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά:

Η παράνομη στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας στις 24 Φεβρουαρίου 2022,  κατέδειξε εμφατικά την ψευδαίσθηση των Ευρωπαίων, σχετικά με τις ένοπλες συρράξεις σε ευρωπαϊκό έδαφος. Κατόπιν τούτου τα κράτη μέλη της Ευρωπαïκής Ενώσεως  αναγκάσθηκαν να αναθεωρήσουν τα αμυντικά σχέδια τους.

Πρόσφατα μάλιστα το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, την 6η  Μαρτίου 2025, τόνισε πως «… ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και οι επιπτώσεις του στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια ασφάλεια σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον αποτελούν πρόκληση για την ίδια την ύπαρξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης».   Ταυτόχρονα οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής μετά την επανεκλογή Τραμπ, θεωρούν πως  είναι υπερβολικά προσηλωμένες στην Ευρώπη και πρέπει να εξισορροπήσουν την υπόψη σχέση, μειώνοντας τον ιστορικό ρόλο τους ως κύριου εγγυητή ασφαλείας.

Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή παρουσίασε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, (6 Μαρτίου 2025) το σχέδιο ReArm Europe, το οποίο περιλαμβάνει 5 πυλώνες και  αποσκοπεί στην αντιμετώπιση του επείγοντος της κατάστασης με την αποδέσμευση έως και 800 δισ. Ευρώ, για τον επανεξοπλισμό της Ευρώπης. Ωστόσο επισημαίνεται ότι από τα 800 δισ, τα 650 δισ. αφορούν την ανοχή στην υπέρβαση της σταθερότητας, που για κάθε χώρα θα αντιστοιχεί στο 1,5% περίπου του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος  του. Ποιοι είναι όμως αυτοί οι πυλώνες του ReArm;

α. Η δημιουργία ενός νέου χρηματοδοτικού εργαλείου/μέσου της ΕΕ, του επονομαζόμενου Security Action For Europe (SAFE).

β. Η ενεργοποίηση της εθνικής ρήτρας διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, με σκοπό να στηρίξει τις δημόσιες επενδύσεις και δαπάνες των κ-μ  στην άμυνα.

γ.  Η επανεξέταση της πολιτικής συνοχής, για να παράσχει πρόσθετες δυνατότητες και κίνητρα στα κ-μ, ώστε να αυξήσουν τη χρηματοδότηση του αμυντικού τομέα.

Δ. Ο τέταρτος και ο πέμπτος πυλώνας αποσκοπούν στην κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων, με την επιτάχυνση της Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων και μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.

Τι είναι το SAFE

Από τα παραπάνω ας δούμε τι είναι ακριβώς ο πρώτος πυλώνας, δηλαδή το SAFE. Καταρχάς  είναι ένα χρηματοδοτικό εργαλείο (προσωρινό και έκτακτης ανάγκης) που επιτρέπει τη χρηματοδοτική συνδρομή της ΕΕ  στα κ-μ της, με τη μορφή δανείων έως και 150 δισ. ευρώ, για επενδύσεις στην άμυνα σε τομείς προτεραιότητας που καθορίζει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, μέσω κοινών προμηθειών. Πώς θα συμβάλλει στην αμυντική βιομηχανία της ΕΕ; Καθιστώντας δυνατή την ταχεία αύξηση της παραγωγικής της ικανότητας, βελτιώνοντας την έγκαιρη διαθεσιμότητα αμυντικών προϊόντων, επιταχύνοντας την ανάπτυξη νέων τοιούτων ή την αναβάθμιση υφιστάμενων.

Τώρα οι ανωτέρω τομείς προτεραιότητας είναι η αντιαεροπορική/ αντιπυραυλική άμυνα, τα συστήματα πυροβολικού, οι πύραυλοι και τα πυρομαχικά, τα Μη Επανδρωμένα Αεροχήματα (drones) και τα συστήματα αντιμετώπισής τους, η προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας, μεταξύ άλλων σε σχέση με το διάστημα, τον κυβερνοχώρο, την τεχνητή νοημοσύνη και τον ηλεκτρονικό πόλεμο, καθώς και η στρατιωτική κινητικότητα.

Στο SAFE απαιτείται κοινοπραξία 2 κρατών. Δύναται να έχουν πρόσβαση οντότητες/εταιρείες  από χώρες της ΕΕ αλλά και την Ελβετία, το Λιχτενστάιν, τη Νορβηγία, την Ισλανδία, την Ουκρανία, αλλά και τη Μεγάλη Βρετανία (η οποία υπέγραψε προ ολίγων ημερών διμερή συμφωνία αμυντικής ασφαλείας και εμπορίου με την ΕΕ). Τουτέστιν ανάδοχοι και υπεργολάβοι που είναι εγκατεστημένοι και έχουν υποδομές στις ανωτέρω χώρες μπορούν να συμμετάσχουν μέχρι ποσοστού 65% επί της αξίας των αμυντικών προϊόντων. Οι ανάδοχοι/υπεργολάβοι λοιπών τρίτων χωρών μπορούν να συμμετέχουν στις κοινοπραξίες, σε ποσοστό από 15% μέχρι το μέγιστο 35% επί της αξίας των προϊόντων. Αρκεί να μην ελέγχονται αυτοί οι ανάδοχοι/υπεργολάβοι από χώρες ή οντότητες χωρών, που αντίκεινται στα συμφέροντα ασφαλείας – άμυνας της ΕΕ. Μπορούν όμως και τρίτες χώρες (υποψήφιες προς ένταξη χώρες, προσχωρούσες χώρες) πλην των προαναφερθεισών, με βάση ορισμένα πολύπλοκα νομικά κριτήρια, αφού υπογράψουν διμερή συμφωνία με την ΕΕ.

Επιφυλάξεις έχουν διατυπώσει από την αρχή Αθήνα και Λευκωσία, σχετικά με τη δυνητική συμμετοχή της Τουρκίας (ως υποψήφιας προς ένταξη στην ΕΕ), ενός κράτους που έχει εισβάλλει και κατέχει παράνομα το 37% της Κύπρου από το 1974, δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία (ενός κ-μ της ΕΕ), ενώ απειλεί με πόλεμο (casus belli) την Ελλάδα (ένα άλλο κ-μ της ΕΕ). Δυστυχώς όμως δε βρήκαν ευήκοα ώτα στις Βρυξέλλες.  Στις 21 Μαΐου 2025 το κείμενο του κανονισμού SAFE ψηφίσθηκε από τους Πρέσβεις/Μόνιμους Αντιπροσώπους των κ-μ της ΕΕ με ειδική πλειοψηφία (με αποχή της Ουγγαρίας). Το επόμενο βήμα είναι να εγκριθεί και επίσημα από τα κ- μ της ΕΕ στις 27 Μαΐου, στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων.

Τώρα ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης σε ραδιοφωνική του συνέντευξη ανέφερε ότι στο ενδεχόμενο που η Τουρκία αιτηθεί την υπογραφή διμερούς συμφωνίας με την ΕΕ για τη συμμετοχή της στο SAFE (ως υποψήφια προς ένταξη) απαιτείται ομοφωνία βάσει του Άρθρου 212 της Συνθήκης Λειτουργίας της ΕΕ (ΣΛΕΕ) και όχι ειδική πλειοψηφία όπως ο κανονισμός του SAFE. Πρότεινε δε ο Πρωθυπουργός την άρση του casus belli από πλευράς Τουρκίας, προκειμένου να γίνει αποδεκτή η σύναψη διμερούς συμφωνίας. Μια μικρή υπενθύμιση σε αυτό το σημείο.

Εκτιμάται ότι η Τουρκία θα αποφύγει την υπογραφή διμερούς συμφωνίας με την ΕΕ και θα προτιμήσει την έμμεση συμμετοχή της στο SAFE μέσω δημιουργίας κοινοπραξιών τουρκικών εταιρειών με ευρωπαϊκές (όπως της εξαγοράς της ιταλικής PIAGGIO από την τουρκική BAYKAR).