Δημήτρης Ράικος: Ο πρώτος Έλληνας δικαστής του ΟΗΕ

Ακριβώς ένα χρόνο πριν ο Δημήτρης Ράικος διαγωνίστηκε και επελέγη ανάμεσα σε 500 κορυφαίους δικαστές όλου του κόσμου για να γίνει ο πρώτος Έλληνας δικαστής του Δευτεροβάθμιου Δικαστηρίου του ΟΗΕ.

Την 1η Ιουλίου του 2016, ο 57χρονος εφέτης των Διοικητικών Δικαστηρίων ανέλαβε τα καθήκοντά του και πριν από δύο εμβομάδες, τον παρακολουθήσαμε σε απευθείας μετάδοση μέσω webtv της συνεδρίασης του Δικαστηρίου του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, να εκφωνεί τις πρώτες αποφάσεις υποθέσεων, στις οποίες ο ίδιος ήταν εισηγητής.

Η εικόνα του Ελληνα «Judge Dimitrios Raikos», ανάμεσα στους άλλους εκλεκτούς που επελέγησαν για να φορέσουν την τήβεννο του «United Nations Appeals Tribunal – Unat Judgements», αποδεικνύει ότι τα δυνατά μυαλά, ακόμα και σε εξαιρετικά δύσκολες περιόδους, μπορούν να διακριθούν, να διαπρέψουν και να τιμήσουν την Ελλάδα παγκοσμίως.

Ποιος είναι ο Δημήτρης Ράικος; 
Ο Δημήτριος Ράικος γεννήθηκε στην Αθήνα στις 28 Ιανουαρίου του 1959. Αποφοίτησε το 1981 από τη Νομική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με άριστα. Εξι χρόνια μετά είδε το δεύτερο άριστα στο πτυχίο του από το Τμήμα Μεταπτυχιακών Σπουδών, κλάδου Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Εκανε μεταπτυχιακές σπουδές στα πανεπιστήμια London School of Economics and Political Science και Middlesex University, στο δίκαιο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και το 1999 έγινε διδάκτορας της Νομικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Υπηρέτησε στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια από το 1985 έως τα τέλη το 2013. Τη διετία 2000-2002 ήταν Προϊστάμενος του Διοικητικού Πρωτοδικείου Πειραιά και τη διετία 2006-2008 διετέλεσε Αντιπρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Διοικητικών Δικαστών.

Το 2013, το Ελληνικό Κοινοβούλιο τον επέλεξε για τη θέση του προέδρου της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων. Ετσι, ο κ.Ράικος αποχώρησε από το δικαστικό σώμα με το βαθμό του Εφέτη, αναλαμβάνοντας πλέον το φιλόδοξο έργο της μεταρρύθμισης, αναμόρφωσης και εκσυγχρονισμού του νομοθετικού καθεστώτος των δημοσίων συμβάσεων και της βελτίωσης και συντονισμού των συστημάτων ελέγχου της νομιμότητας των συμβάσεων σε Υπουργεία, Περιφέρειες και Δήμους.

Μετά την εκλογή του στο Δευτεροβάθμιο Δικαστήριο του ΟΗΕ, αποχώρησε από την Ανεξάρτητη Αρχή και επέστρεψε στο δικαστικό σώμα. Ο Δημήτρης Ράικος έχει πλούσιο συγγραφικό έργο (εννέα νομικά βιβλία και πολυάριθμες νομικές μελέτες) αλλά και σημαντική διεθνή ακαδημαϊκή προσφορά.

Σήμερα, μοιράζει χρόνο, γνώσεις και ακαδημαϊκό έργο μεταξύ Θράκης, Πάτρας και Νέας Υόρκης. Υπηρετεί ως εφέτης στο Διοικητικό Εφετείο Πατρών. Διδάσκει, ως αναπληρωτής καθηγητής στη Νομική Σχολή στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, διοικητικό δίκαιο, διοικητικό δικονομικό δίκαιο, δίκαιο δημοσίων συμβάσεων, δίκαιο δημόσιας τάξης και δίκαιο του περιβάλλοντος.

Παράλληλα, ως μέλος του Δευτεροβάθμιου Δικαστηρίου του ΟΗΕ, μελετά τις δικογραφίες που του αποστέλλονται, ετοιμάζει τις εισηγήσεις του και πηγαινοέρχεται στη Νέα Υόρκη σε κάθε διάσκεψη ή συνεδρίαση του Δικαστηρίου.

Ο κ.Ράικος συνεχίζει την ακαδημαϊκή καριέρα του στην Ελλάδα καθώς η νέα του θέση στο Δικαστήριο του ΟΗΕ δεν έχει ασυμβίβαστο. Οι δευτεροβάθμιοι δικαστές εργάζονται βάσει των συνεδριάσεων του Δικαστηρίου τους, σε αντίθεση με τους πρωτοβάθμιους δικαστές, οι οποίοι είναι πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης και βάσει ασυμβίβαστου δεν μπορούν να ασχοληθούν με τίποτα άλλο.

Ο πολύτεκνος δικαστής 

Ο Δημήτρης Ράικος εκτός από διακεκριμένος νομικός και δικαστής είναι κι ένας πολύτεκνος πατέρας. Με τη σύζυγό του, καθηγήτρια Αγγλικής Φιλολογίας, έχουν αποκτήσει 3 γιους και μία κόρη. Ο βενιαμίν τους είναι ακόμα μαθητής Γυμνασίου. Τα τρία μεγαλύτερα παιδιά τους είναι ήδη φοιτητές. Η κόρη και ο ένας γιος ακολουθούν τα βήματα του κ.Ράικου. Σπουδάζουν στη Νομική. Ο τρίτος γιος σπουδάζει στο Μετσόβειο Πολυτεχνείο.

Ο κ.Ράικος έχει δύο αδελφές. Την εισαγγελέα Ελένη Ράικου, την πρώτη Εισαγγελέα κατά της Διαφθοράς στην Ελλάδα και την Χρύσα Ράικου, στη σελίδα της οποίας στο Facebook οι φίλοι της συχνά διαβάζουν τις αναρτήσεις της για το πόσο «περήφανη είναι για τον αδελφό της».
Για τα επόμενα 7 χρόνια (όσα και η θητεία του στο Δικαστήριο του ΟΗΕ) η οικογένεια Ράικου θα συνεχίσει να δηλώνει «περήφανη» για τον σύζυγο, πατέρα και αδελφό.

Η εκλογή του στο δικαστήριο του ΟΗΕ

Η τιμητική εκλογή του Δημήτρη Ράικου έγινε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 18 Νοεμβρίου του 2015. Μετά από μία δύσκολη διαγωνιστική διαδικασία ο 57χρονος εφέτης κέρδισε την ψήφο 93 μελών και τη θέση του δικαστή στο Δευτεροβάθμιο Δικαστήριο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, αφήνοντας «εκτός» συναδέλφους του από Γερμανία, Μεγάλη Βρετανία, Βραζιλία και Καναδά. Ήταν η υπέρτατη διάκριση για τον διαπρεπή νομικό και για την Ελλάδα καθώς κατάφερε να κερδίσει τη θέση με εξετάσεις και όχι με διορισμό.

Ηταν η πρώτη φορά που διεξήχθη ένας τέτοιος διεθνής διαγωνισμός, στον οποίο οι υποψηφιότητες ήταν ατομικές και οι υποψήφιοι δεν υποδεικνύονταν από τις κυβερνήσεις των χωρών τους. Ο κάθε δικαστής δηλαδή πήγαινε με το δικό του «οπλοστάσιο», την νομική κατάρτιση, τις εμπειρίες και την προσωπικότητά του. Το σκεπτικό των διοργανωτών ήταν να ανοίξουν την «πόρτα» της συμμετοχής σε όλους τους καταξιωμένους δικαστές, οι οποίοι, υπό άλλες συνθήκες, ενδεχομένως, να μην μπορούσαν να συμμετάσχουν εάν δεν ήταν αρεστοί στις κυβερνήσεις τους.

«Είχα περιέργεια για αυτή τη διαδικασία. Ήμουν και είμαι άλλωστε ένα ανήσυχο πνεύμα», είχε πει σε συνέντευξη του ο Δημήτρης Ράικος εξηγώντας την απόφασή του να λάβει μέρος στο διεθνή διαγωνισμό.

Οι εξετάσεις που ακολούθησαν ήταν ιδιαίτερα απαιτητικές και έγιναν σε δύο φάσεις. Στην πρώτη, οι εκατοντάδες υποψήφιοι δικαστές από όλο τον κόσμο έδωσαν γραπτές και προφορικές εξετάσεις. Αρχικά, επελέγησαν 500 δικαστές, που είχαν τα απαραίτητα προσόντα, όπως τα χρόνια προϋπηρεσίας. Στις γραπτές εξετάσεις στη Χάγη, το δικαστικό συμβούλιο επέλεξε τους 18 καλύτερους διοικητικούς δικαστές.

Ακολούθησε η προφορική διαδικασία, όπου δόθηκε η μεγάλη μάχη. Οι κενές θέσεις ήταν μόλις 4. Και για κάθε κενή θέση, το δικαστικό συμβούλιο πρότεινε 2 υποψηφίους. Δηλαδή συνολικά 8 δικαστές τέθηκαν στην τελική κρίση της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Σε αυτή τη φάση ο Ελληνας δικαστής είχε την υψηλότερη θέση.

Η δεύτερη φάση, της τελικής επιλογής, ήταν η πιο δύσκολη.

«Αν ήξερα το επόμενο κομμάτι, το δυσκολότερο, ίσως να μην είχα υποβάλλει αίτηση. Την οποία μάλιστα την υπέβαλα και μισό λεπτό πριν λήξει η διορία, διότι το σκεφτόμουν μέχρι τέλους», έχει δηλώσει σε συνέντευξή του ο Δημήτρης Ράικος. Ο ίδιος είχε περιγράψει την τελική αξιολόγηση από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ.

«Από τον κατάλογο των επιτυχόντων, θα έπρεπε η γενική συνέλευση των κρατών-μελών να επιλέξει από τους οκτώ τους τέσσερις. Το βιογραφικό και η προσωπικότητα ήταν κάποια κριτήρια, αλλά τα κριτήρια ήταν και πολιτικά ενδεχομένως. Είναι δικαστική θέση, όχι πολιτική, αλλά υπήρχαν και κράτη-μέλη τα οποία δε δέχτηκαν να δουν τον υποψήφιο! Εγώ ξεκίνησα έχοντας στο μυαλό μου ότι ενδεχομένως να με ψήφιζαν μόνο δύο κράτη: η Ελλάδα και η Κύπρος. Βέβαια κι αυτά δεν ήταν δεδομένα, καθώς θα μπορούσε η Ελλάδα ή η Κύπρος να μη με στηρίξει. Πήγα 10 ημέρες και είδα 90 αντιπροσωπείες. Έβγαλα προεκλογικό λόγο, ασυνήθιστο για δικαστή, αλλά αυτή είναι η συνήθης διαδικασία της «εκστρατείας», όπως είναι το αμερικάνικο σύστημα επιλογής δικαστών. Είδα 90 αντιπροσωπείες και πήρα 93 ψήφους. Από εκεί και πέρα ξεκίνησε η διαδικασία να πάω στη Νέα Υόρκη, ενώ οι συνυποψήφιοί μου είχαν πάει ήδη εκεί. Εγώ πήγα τελευταίος, γιατί δεν είχα ειδοποιήσει για την επιτυχία κι εκεί η ελληνική πολιτεία μου οργάνωσε τις συναντήσεις. Πάντα με συνόδευε ένας διπλωμάτης, ο οποίος έκανε την εισήγηση ότι είμαι Έλληνας δικαστής, όχι υποψηφιότητα της Ελλάδας, αλλά ότι η Ελλάδα θεωρεί πως ο συγκεκριμένος υποψήφιος είναι καλός για το δευτεροβάθμια δικαστήριο του ΟΗΕ.»

Χωρίς το άγχος του φαβορί 

Ο Δημήτρης Ράικος πήγε στο διαγωνισμό γνωρίζοντας ότι είχε να συναγωνιστεί υποψηφίους από χώρες-μεγαθήρια. Ο ίδιος πίστευε ότι είχε λίγες ελπίδες και αυτό ίσως να αποδείχθηκε το μεγάλο του ατού, αφού διαγωνίστηκε χωρίς να έχει το άγχος του φαβορί.

Εξ αρχής γνώριζε ότι η «μικρή» Ελλάδα με τα μεγάλα προβλήματα θα ήταν ένα από τα πεδία των ερωτήσεων που θα κληθεί να απαντήσει. «Για την χώρα μου δεν έδωσα ποτέ αρνητική εικόνα», λέει ο κ.Ράικος. «Σε όλες τις ερωτήσεις, γιατί υπεβλήθησαν και ερωτήσεις στην επαφή με τις αντιπροσωπείες πιο πολιτικές, με ρωτούσαν ποια είναι η κατάσταση στην Ελλάδα. Εγώ τους απαντούσα πως είναι δύσκολη, αλλά η Ελλάδα έχει τις προδιαγραφές από την αρχαιότητα να την ξεπεράσει, όπως έχει ξεπεράσει στο παρελθόν και πολύ μεγαλύτερες. Ποτέ δεν έδωσα αρνητική άποψη για την χώρα μου. Η θετική άποψη δείχνει μια δύναμη να ξεπεράσεις τα προβλήματα».

Δικαστής πλέον στο Δευτεροβάθμιο Δικαστήριο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, ο Ελληνας εφέτης οραματίζεται να βάλει το δικό του «λιθαράκι» για να βελτιωθούν οι συνθήκες απονομής της Δικαιοσύνης.

«Το δίκαιο πράγματι αντανακλά συνήθως τη θέση του ισχυρού. Αυτό ισχύει και για τον ΟΗΕ. Τα μεγάλα κράτη, έχουν έναν άλλο ρόλο σε σχέση με τα μικρά. Θα μπορούσα να συνεισφέρω «λίγο» από τις εξής δύο οπτικές: Η πρώτη είναι από την άποψη του δικαστή. Το δευτεροβάθμια δικαστήριο του ΟΗΕ λειτουργεί με το αγγλοσαξονικό πρότυπο, υπό την έννοια ότι διαπλάθει αρχές του λεγόμενου παγκόσμιου διοικητικού δικαίου, κι αυτό είναι πολύ σημαντικό. Αυτά που βγαίνουν ως αποφάσεις ισχύουν κάπως ως «νόμοι» και για τον ΟΗΕ και για τους υπαλλήλους του. Έχει πολύ σημασία να διαπλάσεις τις σωστές αρχές. Η δεύτερη είναι πως η Ολομέλεια του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου κάθε έτος προβάλλει προτάσεις στη γενική συνέλευση του ΟΗΕ, μέσω του γενικού γραμματέα. Πιστεύω στη διεύρυνση της απονομής της δικαιοσύνης και μέσα στα πλαίσια του ΟΗΕ αλλά και εκτός αυτού. Αυτή είναι η θέση μου και ελπίζω να συμβάλλω προς την κατεύθυνση αυτή».