Οι κεντρικοί τραπεζίτες της Ευρώπης υπερβαίνουν τον παραδοσιακό τους ρόλο ως θεματοφύλακες της σταθερότητας των τιμών.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), Κριστίν Λαγκάρντ, και ο επικεφαλής της Bundesbank, Γιοαχίμ Νάγκελ, βρίσκονται μεταξύ εκείνων που μιλούν πλέον για ζητήματα όπως η άμυνα και η αναμόρφωση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση — θέματα υψηλού ρίσκου που κάποτε θεωρούνταν απαγορευμένα για τεχνοκράτες.

1

Τα κίνητρα διαφέρουν. Κάποιοι θεωρούν ότι πρέπει να ανακτήσουν τον δημόσιο διάλογο, καθώς οι λαϊκιστές θολώνουν το οικονομικό τοπίο.

Με τον πληθωρισμό να επιστρέφει κοντά στο 2%, άλλοι αισθάνονται πιο ελεύθεροι να παρεμβαίνουν σε ευρύτερες συζητήσεις — εν μέρει για λόγους υστεροφημίας, εν μέρει για να τοποθετηθούν ενόψει της ανανέωσης της ηγεσίας της ΕΚΤ.

Ωστόσο, με έναν σκληρό πόλεμο στο ανατολικό άκρο της ΕΕ και με τους πολιτικούς ηγέτες να δυσκολεύονται να παρουσιάσουν μια πειστική απάντηση στον αυξανόμενο ανταγωνισμό από τις ΗΠΑ και την Κίνα, πολλοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής εκτιμούν ότι πέφτει σε αυτούς το βάρος να παρέμβουν.

Πρέπει όμως να κινηθούν προσεκτικά. Ενώ ορισμένες εθνικές κεντρικές τράπεζες έχουν περιθώριο να εκφέρουν άποψη για ζητήματα όπως η δημοσιονομική πολιτική, η υπέρβαση αυτού του ορίου θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανάλογες κινήσεις από τις κυβερνήσεις — θέτοντας σε κίνδυνο την ανεξαρτησία τους που καθιερώθηκε μόλις στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα και η οποία ήδη δέχεται πιέσεις στις ΗΠΑ.

«Είναι πολύ δύσκολο για τους κεντρικούς τραπεζίτες να παραμείνουν σιωπηλοί σε τέτοιες καθοριστικές εποχές», δήλωσε η επικεφαλής Ευρωπαία οικονομολόγος της PGIM, Κάθριν Νάις. «Αλλά είναι επίσης μια εξαιρετικά λεπτή ισορροπία, καθώς δεν θέλουν να διακινδυνεύσουν να υπονομεύσουν την ανεξαρτησία τους».

Ο Γερμανός Νάγκελ έχει ίσως αποτυπώσει καλύτερα αυτή τη μετατόπιση, χαρακτηρίζοντάς τη «σύγχρονη κεντρική τραπεζική». Στην ίδια του τη χώρα έχει προτείνει τρόπους μεταρρύθμισης των κανόνων δανεισμού και έχει κάνει εκστρατεία κατά του ακροδεξιού κόμματος AfD.

Για την ΕΕ έχει προτείνει κοινό δανεισμό για τη χρηματοδότηση των στρατών και έχει επαναλάβει τη θέση της Λαγκάρντ για υιοθέτηση διαδικασιών λήψης αποφάσεων με πλειοψηφία, ώστε να αποτραπεί η ομηρία βασικών πρωτοβουλιών από μεμονωμένα κράτη-μέλη.

«Όταν ο κόσμος γύρω αλλάζει, πιστεύω ότι και η κεντρική τραπεζική πρέπει να αλλάξει σε κάποιο βαθμό», είπε κατά τη διάρκεια δημόσιας συζήτησης με τον Γάλλο ομόλογό του, Φρανσουά Βιλερουά ντε Γκαλό, στο Παρίσι αυτόν τον μήνα. «Δεν μπορούμε να μείνουμε άπραγοι».

Ο Βιλερουά συμμερίζεται την ίδια άποψη και επίσης συνδέει τέτοια ζητήματα με την εντολή της ΕΚΤ για τον πληθωρισμό. Αλλά σε γενικότερο επίπεδο, θεωρεί ότι έχει την ευθύνη να αναλάβει δράση, καθώς οι κυβερνήσεις και τα πολιτικά κόμματα χάνουν την επιρροή τους.

«Δίνουμε γενικές πληροφορίες — δεν δίνουμε μαθήματα», είπε. «Αν δεν ασχοληθούμε με ευρύτερα ζητήματα όπως οι διαρθρωτικές πολιτικές, οι οποίες τώρα συνδέονται στενά και με τον πληθωρισμό, τότε — πιστεύω — θα παραβλέψουμε το καθήκον μας».

Σε αντίθεση με τη Fed και την Τράπεζα της Αγγλίας, η ΕΚΤ έχει ιστορικό στο να ξεπερνά τα όρια των αρμοδιοτήτων της. Οι πιο αξιοσημείωτες παρεμβάσεις της περιλαμβάνουν την επιβολή λιτότητας και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων σε χώρες που αντιμετώπισαν προβλήματα κατά τη διάρκεια της κρίσης κρατικού χρέους της Ευρώπης, καθώς και την πίεση της Λαγκάρντ να ενσωματωθεί η κλιματική αλλαγή στις λειτουργίες της ΕΚΤ.

Το τελευταίο σημείο τριβής είναι ο κοινός δανεισμός, τον οποίο ο Βιλερουά επανέφερε πρόσφατα ως μία οδό ενίσχυσης των ευρωπαϊκών κεφαλαιαγορών και του παγκόσμιου ρόλου του ευρώ. Η Λαγκάρντ, που έχει μιλήσει εκτενώς για τις μεταβαλλόμενες γεωπολιτικές συνθήκες, συμφώνησε μέσα σε μία εβδομάδα, λίγο πριν τον Νάγκελ.

Κάποιοι στις Βρυξέλλες συνδέουν την προθυμία του Γερμανού να τοποθετείται δημόσια με τις επικείμενες αλλαγές στο Εκτελεστικό Συμβούλιο της ΕΚΤ, όπου τέσσερα από τα έξι μέλη θα αντικατασταθούν έως το τέλος του 2027, συμπεριλαμβανομένης της ίδιας της Λαγκάρντ.

ECB Executive Board Terms
Θητείες Εκτελεστικού Συμβουλίου της ΕΚΤ

Ο Νάγκελ δεν έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο να διεκδικήσει την κορυφαία θέση, και οι παρεμβάσεις του μπορεί να τον κάνουν πιο συμπαθή σε άλλα μέρη της περιοχής.

Πράγματι, ο Φινλανδός Όλι Ρεν, που διεκδικεί τη θέση του αντιπροέδρου της ΕΚΤ, έχει εκφράσει παρόμοιες απόψεις. Ωστόσο, ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς — του οποίου η στήριξη θα ήταν απαραίτητη για οποιαδήποτε μελλοντική υποψηφιότητα του Νάγκελ — είναι πολύ λιγότερο ενθουσιώδης.

Υπάρχουν και άλλες παγίδες. Στις ΗΠΑ ο Ντόναλντ Τραμπ παρεμβαίνει στη Fed ζητώντας μειώσεις επιτοκίων, ενώ τους τελευταίους μήνες πολιτικοί στη Γαλλία και την Ιταλία έχουν προτρέψει την ΕΚΤ όχι μόνο να μειώσει τα επιτόκια αλλά και να επαναφέρει την ποσοτική χαλάρωση.

«Αν οι κεντρικοί τραπεζίτες εμπλέκονται ολοένα και περισσότερο σε πολιτικές συζητήσεις, μπορεί επίσης να χρειαστεί να αποδεχθούν ότι οι πολιτικοί θα παρέμβουν στη νομισματική πολιτική», δήλωσε ο Εμάνουελ Μένχ, καθηγητής χρηματοοικονομικών και νομισματικών οικονομικών και συνδιευθυντής του Κέντρου για την Κεντρική Τραπεζική στη Φρανκφούρτη.

«Αυτό είναι επικίνδυνο σε μια εποχή όπου η ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών βρίσκεται ήδη όλο και περισσότερο υπό απειλή», πρόσθεσε ο Μένχ, ο οποίος έχει εργαστεί στη Fed και στην Bundesbank.

Αυτός ο κίνδυνος είναι αρκετός για να κάνει ορισμένους στην ΕΚΤ επιφυλακτικούς. Παρόλο που η ανεξαρτησία της είναι κατοχυρωμένη στη συνθήκη της ΕΕ, ανησυχούν ότι μπορεί να υπονομευθεί αν οι αξιωματούχοι εμπλακούν υπερβολικά στην καθημερινή πολιτική αντιπαράθεση.

Άλλοι ανησυχούν ότι δεν έχουν την ίδια νομική «ασπίδα» με τον Νάγκελ: ενώ ο νόμος της Bundesbank της επιβάλλει ρητά να συμβουλεύει την κυβέρνηση της Γερμανίας, οι νόμοι αλλού είναι πιο ασαφείς και απλώς κατευθύνουν τους αξιωματούχους να υποστηρίζουν τις γενικές οικονομικές πολιτικές.

Με τον κατάλογο των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ΕΕ, ωστόσο, δεν υπάρχουν πολλά σημάδια ότι οι αξιωματούχοι θα σιωπήσουν.

Μόλις αυτή την εβδομάδα, ο επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας της Ολλανδίας, Όλαφ Σλέιπεν, εκφώνησε μια ομιλία στο Δουβλίνο στην οποία όχι μόνο ζήτησε αναθεώρηση του προϋπολογισμού των 2 τρισεκατομμυρίων ευρώ της ΕΕ, αλλά αναφέρθηκε επίσης στο πώς το μπλοκ θα πρέπει να επιβάλλει τους κανόνες του στα κράτη-μέλη.

«Η ΕΚΤ αντιμετωπίζει μια ελλιπή νομισματική ένωση χωρίς δημοσιονομική ένωση», δήλωσε η Νάις της PGIM. «Υπάρχουν λοιπόν ρωγμές στην αρχιτεκτονική του ευρώ και η ΕΚΤ γνωρίζει ότι αν αυτές δεν αντιμετωπιστούν σωστά από την πολιτική, θα δημιουργήσουν προβλήματα που, τελικά, η ΕΚΤ πιθανότατα θα κληθεί να διαχειριστεί και να λύσει».

Διαβάστε επίσης:

Alpha Bank: Προχώρησε σε αγορά 1.982.536 ίδιων μετοχών

Παπαθανάσης: Έξι δράσεις για ενεργειακή αναβάθμιση δημόσιων κοινωφελών υποδομών μέσω ΕΠ ΔΑΜ

Buy, Hold or Sell: Άμεση ανάλυση για ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, ElvalHalcor, Intracom, ΟΠΑΠ