Νίκος Βέττας (ΙΟΒΕ) στο mononews: Έχουμε δρόμο για τον ψηφιακό μετασχηματισμό

Η αύξηση των ηλεκτρονικών πληρωμών και η ψηφιοποίηση βοηθούν στην μάχη κατά της φοροδιαφυγής αλλά δεν είναι πανάκεια.

Για τα οφέλη στην οικονομία αλλά και ειδικά στην μάχη κατά της φοροδιαφυγής που φέρνει ο ψηφιακός μετασχηματισμός μιλά σήμερα στο mononews o κ. Νίκος Βέττας, Γενικός Διευθυντής του ΙΟΒΕ και Καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Υπογραμμίζει όμως τον σύνθετο χαρακτήρα φαινομένων όπως η φοροδιαφυγή και η φοροαποφυγή – που απαιτεί σύνθετες αλλά και στοχευμένες λύσεις – καθώς και ότι, παρά την σημαντική επιτάχυνση που σημειώθηκε το 2020, ο δρόμος του ψηφιακού μετασχηματισμού παραμένει μακρύς για την χώρα μας. Στο πλαίσιο αυτό είναι ευκαιρία και ανάγκη η αξιοποίηση των κονδυλίων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης και προς αυτή την κατεύθυνση.

Ερώτηση: Εν έτει 2021 συζητούμε ακόμη στην Ελλάδα τρόπους και κίνητρα για να αυξήσουμε τις ηλεκτρονικές πληρωμές, μέσω καρτών, μια τάση που έχει αποδειχθεί πως δρα ευεργετικά στην πάταξη της φοροδιαφυγής. Υστερούμε εμείς, ως χώρα, πολύ ή είναι και άλλες χώρες στην ΕΕ που αντιμετωπίζουν αντίστοιχες προκλήσεις; 

Απάντηση: «Η χώρα μας έχει από τα μεγαλύτερα ποσοστά αδήλωτης ή άτυπης οικονομίας στην Ευρώπη και ταυτόχρονα βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις των σχετικών κατατάξεων για τη χρήση καρτών και άλλων ηλεκτρονικών τρόπων πληρωμών στις λιανικές αγορές. Η κρίση το καλοκαίρι του 2015 με τους περιορισμούς στην ανάληψη μετρητών και στην κίνηση κεφαλαίων, οδήγησε εκ των πραγμάτων σε σημαντική αύξηση της χρήσης ηλεκτρονικών πληρωμών. Ενδεικτικά, ο αριθμός των πληρωμών με κάρτα δωδεκαπλασιάστηκε ενώ η αξία τους πενταπλασιάστηκε, μόλις σε διάστημα πέντε ετών.

Παρά την πρόοδο, η υστέρηση με τις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες παραμένει. Η σημερινή συγκυρία της πανδημίας, με στροφή σε αγορές διαδικτυακά και γενικότερα από απόσταση, αύξησε επίσης τη συχνότητα χρήσης καρτών, όμως αυτό συνέβη κυρίως σε διαδικτυακές συναλλαγές μικρότερης αξίας, με αποτέλεσμα η μέση αξία συναλλαγών να μειωθεί κατά το 1/3. Συνολικά την τελευταία πενταετία, η εξάπλωση των ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής έχει επικεντρωθεί σε συναλλαγές όπου ο κίνδυνος φοροδιαφυγής δεν είναι καταρχήν τόσο μεγάλος όσο σε άλλες. Είναι χαρακτηριστικό ότι το μερίδιο συνολικά των υπηρεσιών στις πληρωμές με κάρτα παραμένει δυσανάλογα μικρό σε σχέση με τα αγαθά. Ειδικότερα, ενώ οι υπηρεσίες έχουν μερίδιο σχεδόν 2/3 στην ιδιωτική κατανάλωση, στην αξία των πληρωμών με κάρτα το μερίδιό τους περιορίζεται σε περίπου 1/3».

Ερώτηση: Σε πρόσφατη έρευνα που κάνατε στο ΙΟΒΕ για το θέμα αναφέρεστε σε δέσμη θετικών κινήτρων που θα μπορούσαν να αυξήσουν την χρήση ηλεκτρονικών πληρωμών με ευεργετική επίπτωση και στα έσοδα. Με βάση την εμπειρία σας από την έρευνα σε ποιες πρωτοβουλίες/κίνητρα θα δίνατε προτεραιότητα προς αυτή την κατεύθυνση; 

Απάντηση: Στην πρόσφατη μελέτη μας, αλλά και σε προηγούμενες με τις οποίες έχουμε αναδείξει το θέμα και εκτιμήσει τις σχετικές επιδράσεις, έχουμε επισημάνει πως οι πληρωμές με ηλεκτρονικούς τρόπους προάγουν τη διαφάνεια, αυξάνουν τα φορολογικά έσοδα και γενικότερα επιδρούν ευεργετικά στην αγορά. Υπολογίζουμε ότι περίπου 1€ σε κάθε 8€ πρόσθετης αξίας συναλλαγής με κάρτα την περασμένη πενταετία αφορούσε συναλλαγή που δεν καταγραφόταν επίσημα προηγουμένως, όσο δηλαδή η αντίστοιχη πληρωμή δε γινόταν ηλεκτρονικά. Μόνο για το 2019, η διείσδυση των καρτών εκτιμάται ότι συνέβαλε τουλάχιστον στο 17% της συνολικής αύξησης εσόδων από ΦΠΑ το ίδιο έτος.

Επίσης, όμως, έχουμε εκτιμήσει πως η επίδραση στο δημόσιο ταμείο θα είναι σημαντικότερη όταν τα κίνητρα είναι θετικά, δηλαδή επιβραβεύουν τους αγοραστές και τις επιχειρήσεις για τις ηλεκτρονικές συναλλαγές τους και επίσης στοχευμένα, δηλαδή σε τομείς του λιανικού εμπορίου όπου οι άτυπες συναλλαγές είναι συγκριτικά μεγαλύτερο πρόβλημα. Ενδεικτικά, εάν λαμβάνονταν μέτρα που έφερναν η χρήση καρτών προς τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα αναμέναμε αύξηση των ετήσιων εσόδων από ΦΠΑ και μόνο κατά 2 δισεκ. το έτος. Σε αυτή την ισχυρή θετική επίδραση, δεν συμπεριλαμβάνει τα επιπλέον έσοδα του δημοσίου από φόρους εισοδήματος και ασφαλιστικές εισφορές.

Ερώτηση: Είναι η φοροδιαφυγή θέμα μη εξοικείωσης με τις ηλεκτρονικές πληρωμές ή απόρροια κυρίως της υψηλής φορολόγησης στη χώρα, ειδικά στο μέτωπο του ΦΠΑ; 

Απάντηση: Οι ηλεκτρονικές πληρωμές αποτελούν ένα μέτρο για τη μείωση της φοροδιαφυγής και μπορούν να έχουν θετική επίδραση ιδίως σε λιανικές πωλήσεις από σχετικά μικρές επιχειρήσεις και αυτοαπασχολούμενους. Η άτυπη οικονομία όμως δεν θα μειωθεί μόνο με ένα μέτρο, ούτε από τη μια μέρα στην άλλη. Επίσης, για μεγάλες επιχειρήσεις, συνήθως το πρόβλημα φοροδιαφυγής ή φοροαποφυγής είναι άλλης φύσης και χρειάζεται άλλη αντιμετώπιση.

Σε κάθε περίπτωση, τόσο η σύνθεση της παραγωγής όσο η δομή της αγοράς δυσχεραίνουν τη συλλογή φόρων, καθότι στη χώρα μας έχουμε κατακερματισμό σε πάρα πολλές και εξαιρετικά μικρές επιχειρήσεις, όχι απλώς μικρομεσαίες, και είμαστε ταυτόχρονα στην πρώτη θέση της κατάταξης όσον αφορά την αυτοαπασχόληση. Συνολικά, η δικαιότερη κατανομή φορολογικών βαρών ώστε να πληρώνουν περισσότεροι όσα πραγματικά τους αναλογούν, μπορεί και πρέπει να συνοδεύεται με μείωση των συντελεστών φορολόγησης για τις νόμιμες επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Σχετικά, και δεδομένων των περιορισμών που αναπόφευκτα υπάρχουν για το δημόσιο ταμείο, θα έδινα προτεραιότητα στην ελάφρυνση της εργασίας, με μείωση φόρων και ασφαλιστικών εισφορών, και σχετικά λιγότερο σε φόρους στην κατανάλωση.

Ερώτηση: Η πανδημία επιτάχυνε την διείσδυση των ηλεκτρονικών πληρωμών, μιας τάσης που όλοι πια παραδέχονται πως ήλθε για να μείνει. Στη νέα αυτή πραγματικότητα ποιος είναι εν τέλει ο μεγαλύτερος κερδισμένος; Ο καταναλωτής, οι επιχειρήσεις, ή το Δημόσιο;

Απάντηση: Κερδισμένοι είναι και οι τρεις, με συμπληρωματικό τρόπο. Το δημόσιο εισπράττει υψηλότερα έσοδα που επιτρέπουν να βελτιώσει την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών αλλά και να μειώσει τους συντελεστές σε επιλεγμένες πηγές φορολογίας. Οι επιχειρήσεις λειτουργούν σε ένα πλαίσιο δικαιότερου ανταγωνισμού στο οποίο μπορούν να αναδειχθούν οι πιο δυναμικές και καινοτόμες. Οι καταναλωτές έχουν οφέλη από την εξοικονόμηση δημοσιονομικών πόρων και από τη λειτουργία επιχειρήσεων που παράγουν τελικά ποιοτικότερα και χαμηλότερου κόστους αγαθά.

Η οικονομία συνολικά ωφελείται, όταν η εργασία και το κεφάλαιο μετακινούνται προς τα εκεί που πραγματικά είναι περισσότερο παραγωγικά και όχι εκεί που μπορούν να παραβιάζουν ευκολότερα τους κανόνες. Η φορολογική συνείδηση συνολικά, σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις, που στη χώρα μας είναι συστηματικά αδύναμη, θα έλεγε κανείς ότι είναι ο μεγαλύτερος κερδισμένος, ανοίγοντας την προοπτική για δικαιότερη και βιώσιμη ανάπτυξη μεσοπρόθεσμα.

Ερώτηση: Είστε αισιόδοξος για πραγματικές τομές και στο πεδίο αυτό μέσω των έργων και των δράσεων που πρόκειται να υλοποιηθούν στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης; Είμαστε όντως σε ένα σημείο καμπής, έτοιμοι για την μεγάλη στροφή σε μια πραγματικά λειτουργική ψηφιοποιημένη οικονομία ή όχι;  

Απάντηση: Σύμφωνα με το δείκτη ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ελλάδα πριν την πανδημία κατατασσόταν προτελευταία στην ΕΕ. Κατά συνέπεια, παρά τη σημαντική επιτάχυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού που παρατηρήθηκε στην Ελλάδα το 2020, ο δρόμος είναι ακόμα μακρύς.

Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης περιλαμβάνει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα δράσεων σε τέσσερις άξονες προτεραιότητας, μεταξύ των οποίων η ψηφιακή μετάβαση και ο μετασχηματισμός της οικονομίας. Ο συνολικός προϋπολογισμός για την περίοδο 2021-2026, επιδοτήσεων και δανείων, ύψους σχεδόν 31 δισεκ. είναι ο μεγαλύτερος σε σχέση με το ΑΕΠ μεταξύ όλων των χωρών της ΕΕ. Αυτό αναδεικνύει την ευκαιρία αλλά και ανάγκη να υπάρξει σύγκλιση με την υπόλοιπη Ευρώπη σε τομείς όπως η συνδεσιμότητα, οι ψηφιακές δεξιότητες και η αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας από τον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα.

Διαβάστε επίσης

ΙΟΒΕ: Ενίσχυση του δείκτη οικονομικού κλίματος στην Ελλάδα τον Απρίλιο