Την ανάγκη η Ελλάδα αλλά και η  Ευρώπη  να ανοίξουν την πόρτα στις αγορές  δημιουργώντας  νέους δρόμους για τη χρηματοδότηση των αναγκών τους, πέρα από τον κρατικό προϋπολογισμό υποστηρίζει ο  καθηγητής  Γιώργος Ζαββός,  Πρόεδρος της Αναπτυξιακής Τράπεζας, πρώην υφυπουργός Οικονομικών μιλώντας αποκλειστικά  στο mononews.gr.

Όπως εξηγεί οι τιτλοποιήσεις μπορούν να αποτελέσουν ένα εργαλείο που θα φέρει τα κεφάλαια των επενδυτών, για να ενισχύσουν τις ανάγκες της οικονομίας ενισχύοντας τις επενδύσεις για την άμυνα, την ενεργειακή μετάβαση, αλλά και την αύξηση των χρημαρτοδοτήσεων για τη διάχυση της ανάπτυξης σε όλη την οικονομία. Σε μια εποχή πολλαπλών μεταβάσεων και νέων στρατηγικών προκλήσεων – από την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, μέχρι την ενίσχυση της άμυνας και της στεγαστικής πολιτικής – οι επενδυτικές ανάγκες είναι μεγάλες και “τα κεφάλαια των μεγάλων επενδυτικών ταμείων και επενδυτών στην Ευρώπη πρέπει να αξιοποιηθούν και όχι να φεύγουν για τις ΗΠΑ”.

1

Με το παράδειγμα του “Ηρακλή” για οδηγό,  οι τιτλοποιήσεις μπορούν να φέρουν κεφάλαια για τις πράσινες επενδύσεις, την άμυνα ή την καινοτομία, και ο Γιώργος Ζαββός σκιαγραφεί ένα εναλλακτικό ευρωπαϊκό μοντέλο ανάπτυξης, όπου οι ιδιώτες χρηματοδοτούν τις επενδυτικές ανάγκες της οικονομίας, οι τράπεζες παίρνουν ανάσα και ο φορολογούμενος προστατεύεται.

Όπως επισημαίνει, «η δύναμη των αγορών πρέπει να αξιοποιηθεί για να αντιμετωπιστούν οι μεγάλες ανάγκες της Ευρώπης χωρίς να επιβαρύνονται οι εθνικοί προϋπολογισμοί». Στην πράξη, αυτό σημαίνει δημιουργία ενός μηχανισμού διασύνδεσης επενδυτών με πραγματικά έργα, στον οποίο το Δημόσιο δεν θα παρέχει ρευστό, αλλά διαφανείς και σταθερούς όρους, ενδεχομένως και εγγυήσεις. Κάτι ανάλογο με ό,τι πέτυχε η Ελλάδα μέσω του προγράμματος “Ηρακλής” για τα κόκκινα δάνεια.

Από τον Ηρακλή στα πράσινα έργα

“Η Ελλάδα κατόρθωσε εν μέσω κρίσης και χωρίς να διαθέτει επενδυτική βαθμίδα, να καθαρίσει τους τραπεζικούς ισολογισμούς με κεφάλαια από τις διεθνείς αγορές, μέσω ενός έξυπνα σχεδιασμένου προγράμματος τιτλοποιήσεων, χωρίς να χρησιμοποιήσει πόρους του φορολογούμενου. Το ελληνικό Δημόσιο όχι μόνο δεν ζημιώθηκε, αλλά εισέπραξε και πάνω από 3 δισ. ευρώ ως αμοιβή για τις κρατικές εγγυήσεις”, υπογραμμίζει ο κ. Ζαββός.

Αυτό το μοντέλο, λέει ο ίδιος, μπορεί και πρέπει να επεκταθεί και σε άλλους τομείς – όπως η ενέργεια, η άμυνα, η στεγαστική πολιτική και η τεχνολογική καινοτομία. Δηλαδή, να τιτλοποιούνται όχι μόνο “κόκκινα” δάνεια αλλά νέα, υγιή δάνεια με θετικό πρόσημο, ώστε οι τράπεζες να αποκτούν ρευστότητα και οι αγορές να τοποθετούνται επιλεκτικά ανάλογα με το ρίσκο. Με τον τρόπο αυτό οι τράπεζες θα μπορούν να δώσουν περισσότερα δάνεια για την ενίσχυση της οικονομίας χωρις να επιβαρύνουν τους ισολογισμούς τους.

Μηχανισμός πολλαπλασιαστικού οφέλους

Η ουσία της τιτλοποίησης, όπως εξηγεί ο Ζαββός, είναι ότι λειτουργεί ως εργαλείο πιστωτικής επέκτασης: οι τράπεζες μεταβιβάζουν παλαιότερα δάνεια σε ένα ειδικό όχημα (SPV), τα οποία με τη σειρά του τα «συσκευάζει» σε ομόλογα διαφόρων αποδόσεων και τα τοποθετεί στην αγορά. Έτσι:

  • Οι τράπεζες απελευθερώνουν κεφάλαιο και μπορούν να χορηγήσουν νέα δάνεια.
  • Οι επενδυτές επιλέγουν ανάλογα με το προφίλ τους (συντηρητικοί σε senior tranches, πιο ριψοκίνδυνοι σε mezzanine ή junior).
  • Το κράτος δεν χρειάζεται να επιβαρύνει τον προϋπολογισμό του, αλλά μόνο να εγγυηθεί τη δομή με τρόπο που να εξασφαλίζει τη σταθερότητα και την ελκυστικότητα της έκδοσης.

Η Ευρώπη καθυστερεί: Ανάγκη για πολιτική βούληση

Η Ευρώπη, τονίζει ο Ζαββός, εξακολουθεί να στηρίζεται σε ένα τραπεζοκεντρικό σύστημα χρηματοδότησης (75%), την ώρα που στις ΗΠΑ κυριαρχεί η κεφαλαιαγορά (60%-70%). «Εδώ έχουμε τα κεφάλαια, την καινοτομία, τις ανάγκες. Αυτό που μας λείπει είναι η βούληση και ο μηχανισμός να τα συνδέσουμε», σημειώνει, χαρακτηρίζοντας την ενιαία ευρωπαϊκή κεφαλαιαγορά ως τη μεγαλύτερη ανεκμετάλλευτη ευκαιρία της ηπείρου.

Για να κερδηθεί το στοίχημα της Ενιαία Αγοράς, η  απουσία ενιαίας εποπτείας στην ΕΕ είναι ένα ακόμη κρίσιμο πρόβλημα. «Χρειαζόμαστε μια ενισχυμένη ESMA, με ρόλο αντίστοιχο της SEC στην Αμερική. Να υπάρχει κοινή ευρωπαϊκή εποπτεία, σταθερότητα και προβλεψιμότητα για τους επενδυτές».

Ώρα να χρηματοδοτήσουμε το μέλλον – όχι το παρελθόν: Η καινοτομία είναι πρόκληση και ευκαιρία

Η ευρωπαϊκή καθυστέρηση στη χρηματοδότηση της καινοτομίας είναι ήδη εμφανής στα αποτελέσματα. «Η Αμερική ηγείται στην τεχνολογία γιατί επένδυσε εκεί μέσω των αγορών. Η Ευρώπη επένδυσε στη μέση τεχνολογία, σε κορεσμένους κλάδους. Αν δεν αλλάξουμε ρότα τώρα, η επόμενη δεκαετία θα είναι χαμένη», προειδοποιεί.

Με βάση την έκθεση Draghi, το 70% της μελλοντικής προστιθέμενης αξίας στην ΕΕ θα προέρχεται από την ψηφιακή οικονομία. Και όμως, «η Ελλάδα –και όχι μόνο– κινδυνεύει να μείνει εκτός παιχνιδιού, αν δεν επενδύσει δυναμικά στην καινοτομία και δε βάλει τους επενδυτές στο κάδρο».

Εμείς έχουμε το ανθρώπινο δυναμικό, την επιστημονική διασπορά και τους ευρωπαϊκούς πόρους», λέει ο Ζαββός. «Αυτό που δεν έχουμε είναι ένα σύστημα συνεργασίας μεταξύ κράτους, πανεπιστημίων και επιχειρήσεων, όπως κάνουν η Σουηδία, η Φινλανδία ή η Ολλανδία» και αυτό πρέπει να το αναπτύξουμε

Για την ενίσχυση της καινοτομίας, η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα διαθέτει συστηματικά πόρους αυτό τον σκοπό, έχουν δημιουργηθεί:

  • Ταμείο Καινοτομίας 140 εκατ. ευρώ, με δεκαετή δάνεια, 80% εγγύηση και 20% επιδότηση για επιτυχημένα projects.
  • Προσεχώς έρχεται  το Patent Fund (Ταμείο Ευρεσιτεχνίας) για startups που βρίσκονται στο στάδιο scaling up.
  • Ταμείο Ψηφιακής Μετάβασης 175 εκατ. ευρώ.
  • Υποταμείο νεοφυών επιχειρήσεων έως 50.000 ευρώ δανείων, χωρίς εμπράγματες εξασφαλίσεις, για επιχειρήσεις κάτω των 5 ετών.

Η Ελλάδα έχει το know-how στις τιτλοποιήσεις– αρκεί να το αξιοποιήσει

«Εμείς το κάναμε πρώτοι», λέει ο Ζαββός, αναφερόμενος στην επιτυχία του Ηρακλή. “Η Ελλάδα έχει πλεονέκτημα τεχνογνωσίας: έχει στελεχιακό δυναμικό, servicers, δικηγορικές και λογιστικές εταιρείες με εμπειρία στις τιτλοποιήσεις. Επομένως, μπορεί να πρωταγωνιστήσει και στη νέα γενιά έργων.

Ο ίδιος προτείνει:

  • Τη δημιουργία ευρωπαϊκού μηχανισμού εγγυήσεων, ώστε να ενισχύονται οι τιτλοποιήσεις στρατηγικών τομέων.
  • Τη σύνδεση της ψηφιακής και πράσινης στρατηγικής με επενδύσεις κεφαλαιαγοράς.
  • Την απευθείας ενεργοποίηση συνταξιοδοτικών ταμείων και private equity ώστε να μπορούν να επενδύσουν σε κεφάλαια που απευθύνονται στην τεχνολογική ανάπτυξη.
  • Τη συνεργασία τραπεζών-πανεπιστημίων-επιχειρήσεων είναι κλειδί για την ενδογενή καινοτομία.

Από τη νησιωτικότητα έως την εθνική άμυνα

Ο Ζαββός βλέπει τη χρηματοδότηση όχι απλώς ως στήριξη, αλλά ως μηχανισμό δημιουργίας αγορών και ενίσχυσης νέων τομέων. «Η χρηματοδότηση είναι εργαλείο πολιτικής. Δεν επεμβαίνεις εκεί που λειτουργεί η αγορά. Επεμβαίνεις εκεί που υπάρχει κενό – για να το γεμίσεις και να δημιουργήσεις νέο οικοσύστημα».

Και οι παρεμβάσεις στοχεύουν όπως υποστηρίζει, σε τρεις στρατηγικούς άξονες: Στην  καινοτομία ως μοχλός παραγωγικότητας και εθνικού repositioning, στην περιφερειακή ανάπτυξη και η νησιωτικότητα ως πολιτική συνοχής και δίκαιης μετάβασης και στην κινητοποίηση του τραπεζικού και επενδυτικού συστήματος για νέες πιστωτικές επεκτάσεις.

Οι τιτλοποιήσεις, όπως επισημαίνει, μπορούν να βοηθήσουν αυτούς τους στόχους, αυτές τις ανάγκες της οικονομίας και να προσαρμοστούν στις ιδικές εθνικές ανάγκες: από μικρές επιχειρήσεις σε νησιά με κάτω από 3.000 κατοίκους, έως προγράμματα εξοπλισμών με όρο διατήρησης της προστιθέμενης αξίας εντός Ελλάδας.

Όπως τονίζει, το χρηματοδοτικό μοντέλο της Ελλάδας αλλά και της  ΕΕ πρέπει να πάψει να στηρίζεται αποκλειστικά σε κρατικές επιδοτήσεις. Η σύγχρονη πρόκληση είναι ένα δυναμικό “ταγκό” δημόσιου και ιδιωτικού τομέα: τα δημόσια κονδύλια να λειτουργούν ως καταλύτες και οι κεφαλαιαγορές να καλύπτουν το υπόλοιπο. Γι’ αυτό θεωρεί ότι η ευρωπαϊκή τραπεζική ένωση και η εμβάθυνση της κεφαλαιαγοράς είναι πολιτικές προτεραιότητες και πρέπει να πετύχουν.

«Δεν υπάρχει ανάπτυξη χωρίς ιδιωτικά κεφάλαια. Η Ευρώπη δεν έχει έλλειψη χρημάτων, αλλά μηχανισμών. Η Ελλάδα, αν παίξει σωστά τα χαρτιά της, μπορεί να ξαναμπεί στην πρώτη γραμμή», καταλήγει ο Ζαββός.

Το μεγάλο στοίχημα, κατά τον Ζαββό, είναι να μην επιβαρύνονται οι κρατικοί προϋπολογισμοί για έργα που μπορούν να χρηματοδοτηθούν από τις αγορές. «Αν δεν κινητοποιήσουμε τους επενδυτές –ιδιώτες, συνταξιοδοτικά ταμεία, επενδυτικά funds– τα κεφάλαια θα συνεχίσουν να λιμνάζουν ή να φεύγουν στην Αμερική», καταλήγει.