COVID-19: Και στην Ελλάδα η θεραπεία με αντισώματα ασθενών που έχουν αναρρώσει

Στο τραπέζι των εμπειρογνωμόνων λοιμωξιολόγων του υπουργείου Υγείας τίθεται το θέμα της διενέργειας μετάγγισης πλάσματος ιαθέντων ασθενών με COVID-19, για τη θεραπεία βαριά νοσούντων, οι οποίοι δεν ανταποκρίνονται στις διαθέσιμες θεραπείες, όπως ανακοίνωσε το εκπρόσωπος του υπουργείου Υγείας για το θέμα, καθηγητής Παθολογίας – λοιμωξιολόγος, Σωτήρης Τσιόδρας.

Η θεραπευτική προσέγγιση της μετάγγισης πλάσματος ιαθέντων ασθενών σε ασθενείς που βρίσκονται σε κρίσιμη κατάσταση υφίσταται επί πολλές δεκαετίες και έχει δοκιμαστεί ήδη στην ισπανική γρίπη το 1918 με ενθαρρυντικά αποτελέσματα.

“Οι ασθενείς που έχουν αναρρώσει από μια ασθένεια έχουν μόνιμα αντισώματα στο πλάσμα του αίματός τους που παράγονται από το ανοσοποιητικό σύστημα. Για να μετατραπεί σε φαρμακευτικό σκεύασμα, το πλάσμα συλλέγεται, ελέγχεται για ασφάλεια και καθαρίζεται για να απομονωθούν αυτά τα προστατευτικά αντισώματα. Όταν χορηγείται με ένεση στον ασθενή, παρέχει “παθητική ανοσία” έως ότου το ανοσοποιητικό σύστημά του μπορεί να δημιουργήσει τα δικά του αντισώματα και να αντιμετωπίσει τη λοίμωξη», αναφέρει ο Πρύτανης του ΕΚΠΑ, καθηγητής Αιματολογίας-Ογκολογίας, Αθανάσιος – Μελέτιος Δημόπουλος.

Αυτή τη στιγμή, ομάδα αιματολόγων από το ΠΓΝ Νοσοκομείο «Αττικόν», υπό την ηγεσία της αναπληρώτριας καθηγήτριας Αιματολογίας στην Αιματολογική Μονάδα της Β’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής, Βασιλικής Παππά και του αιματολόγου, επιμελητή Β’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής, Σωτήρη Παπαγεωργίου, έχει αναλάβει να καθορίσει τις διαδικαστικές παραμέτρους, οι οποίες στη συνέχεια θα εξεταστούν από την Επιτροπή.

«Αυτή η διαδικασία θα συζητηθεί στην Επιτροπή, ώστε να δοθεί η ευκαιρία σε κάποιους που είναι ιδιαίτερα βαριά, κάποιους για τους οποίους βλέπουμε ότι τα φάρμακα δεν δουλεύουν καλά, να πάρουν τα αντισώματα από αυτούς που έχουν γίνει καλά.

Αντίστοιχη εμπειρία υπάρχει στο εξωτερικό και ιδιαίτερα από προηγούμενες επιδημίες, όπως του SARS-1 και του MERS και έχει οδηγήσει σε μερικές δύσκολες περιπτώσεις σε πολύ καλά αποτελέσματα”, σημείωσε ο κος Τσιόδρας, στο πλαίσιο της τακτικής ενημέρωσης την Πέμπτη (19/3/2020), επισημαίνοντας ωστόσο ότι πρόκειται για ένα τελικό μέτρο, που απαιτεί πολλή προσοχή.

Ελπιδοφόρα μηνύματα από το μέτωπο της έρευνας

Πολλές ερευνητικές ομάδες ανά τον κόσμο εργάζονται πυρετωδώς για την ανακάλυψη θεραπείας ή εμβολίου κατά του θανατηφόρου ιού. Τα μηνύματα είναι ενθαρρυντικά, με ορισμένες προσπάθειες να δημιουργούν περισσότερες ελπίδες για την αντιμετώπιση της πανδημίας, που έχει αλλάξει τα δεδομένα σε ολόκληρη την υφήλιο, καθώς βασίζονται σε ήδη δοκιμασμένα ή χρησιμοποιούμενα φάρμακα.

Θεραπείες αντισωμάτων

Τις δυσκολίες που περιορίζουν την ευρεία χρήση της μετάγγισης πλάσματος ιαθέντων ασθενών προσπαθούν να υπερκεράσουν, ορισμένες ερευνητικές ομάδες, οι οποίες εργάζονται για να αναπτύξουν το ισοδύναμο υψηλής τεχνολογίας της θεραπείας. Η αμερικανική εταιρεία Regeneron υποστηρίζει ότι βρίσκεται μόνο λίγες εβδομάδες μακριά από τον εντοπισμό δύο ισχυρών αντισωμάτων που προστατεύουν από την Covid-19, τα οποία στη συνέχεια θα παράγει συνθετικά και θα μετατραπούν σε θεραπευτικό κοκτέιλ, με σκοπό να ξεκινήσουν οι κλινικές δοκιμές (σε ανθρώπους) το καλοκαίρι. Εάν είναι επιτυχείς, ο θεραπευτικός συνδυασμός θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο ως θεραπεία όσο και ως προφύλαξη για την προστασία των εργαζομένων στον τομέα της υγείας και άλλων ομάδων υψηλού κινδύνου.

Η ανθελονοσιακή χλωροκίνη

Το φάρμακο που προκάλεσε «φρενίτιδα» στη Γαλλία, η οποία μεταφέρθηκε με ταχύτητα διαδικτύου και στην Ελλάδα, χρησιμοποιείται από το 1945 κατά της ελονοσίας (προφύλαξη και θεραπεία) αλλά χορηγείται και για τη θεραπεία ορισμένων ρευματολογικών παθήσεων. Πρόσφατα ήρθαν στο φως της δημοσιότητας ιδιαίτερα ενθαρρυντικά ευρήματα για το ρόλο της στη θεραπεία της λοίμωξης από το νέο κορονοϊό.

Ερευνητική ομάδα από τη Γαλλία, χορήγησε σχήμα φαρμάκων που ήδη χρησιμοποιείται σε όλα τα ελληνικά νοσοκομεία και διαπίστωσε ότι ο ιός αρνητικοποιήθηκε στο 90% των ασθενών, σε σχέση με την ομάδα ελέγχου που δεν πήρε το σχήμα, εντός 6 ημερών. Από την ομάδα ελέγχου το 96% παρέμεινε θετικό για τον ιό το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Τα ευρήματα αυτά είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, όμως, απαιτείται να επιβεβαιωθούν από περαιτέρω μελέτες.

Τα ελπιδοφόρα στοιχεία προκάλεσαν την κατακόρυφη αύξηση της ζήτησης του φαρμάκου, με τους πολίτες της Γαλλίας, της Ελλάδας και άλλων χωρών να σπεύδουν στα φαρμακεία για να προμηθευτούν το σκεύασμα.

Άμεση ήταν η αντίδραση του ΕΟΦ στη χώρα μας, ο οποίος έπειτα από σχετικό αίτημα του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου, άλλαξε τον τρόπο διάθεσης του φαρμάκου, προκειμένου να μην μείνουν οι ασθενείς με άλλα νοσήματα που έχει ένδειξη το φάρμακο χωρίς θεραπεία.

Remdesivir: Το φάρμακο που αναπτύχθηκε για τον Έμπολα

Το remdesivir αποτελεί αυτή τη στιγμή μια από τις μεγαλύτερες ελπίδες για την αντιμετώπιση του SARS-CoV-2. Είναι ένα πειραματικό αντι-ιικό φάρμακο ευρέως φάσματος, που όμως μέχρι σήμερα δεν έχει λάβει άδεια κυκλοφορίας πουθενά στον κόσμο για οποιαδήποτε χρήση.

«Αρχικά μελετήθηκε για την αντιμετώπιση του ιού Ebola. Αν και η αποτελεσματικότητά του στην περίπτωση του Ebola δεν αποδείχτηκε καλή, οι μελέτες εκείνες απέδειξαν την ασφάλειά του για χρήση σε ανθρώπους. Έχει επιδείξει δράση τόσο in vitro όσο και in vivo σε πειραματόζωα κατά των ιών MERS-CoV και SARS-CoV, οι οποίοι είναι επίσης κορονοϊοί και ομοιάζουν δομικά με τον SARS-CoV-2. Το πειραματικό αυτό φάρμακο έχει χρησιμοποιηθεί μέχρι σήμερα σε μικρό αριθμό προσβληθέντων από τον νέο κορωνοϊό και επομένως απαιτούνται περισσότερο εκτεταμένες  μελέτες για την αποτελεσματικότητά του», αναφέρει ο Γιώργος Κόκοτος, καθηγητής Οργανικής Χημείας-Φαρμακοχημείας, ΕΚΠΑ, Κέντρο Αριστείας Σχεδιασμού και Ανακάλυψης Φαρμάκων ΕΚΠΑ.

Οι κλινικές δοκιμές, που έχουν ξεκινήσει αυτή τη στιγμή σε ΗΠΑ και Κίνα, αναμένονται να δώσουν αποτελέσματα εντός του Απριλίου.

Παράλληλα με τις μελέτες, η εταιρεία Gilead σε συνεργασία με κυβερνητικές ή και μη κυβερνητικές οργανώσεις και αρχές παρέχει το remdesivir για χρήση έκτακτης ανάγκης απουσία εγκεκριμένης θεραπείας (compassionate use).

Το αντιγριπικό favipiravir

Το ιαπωνικό φάρμακο για τη γρίπη, που παράγεται από θυγατρική της Fujifilm, έδωσε πρόσφατα πολύ ελπιδοφόρα μηνύματα για τη χρήση του στην Covid-19. Μια κινεζική δοκιμή σε 340 άτομα έδειξε αρνητικοποίηση του ιού εντός 4 ημερών από τη χορήγησή του, έναντι 11 ημερών σε εκείνους που δεν το έλαβαν. Επιπλέον, οι απεικονιστικές εξετάσεις αποκάλυψαν λιγότερες βλάβες στους πνεύμονες εκείνων που πήραν το φάρμακο, εντούτοις, φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματικό στα αρχικά στάδια της νόσου.

Ιντερφερόνη βήτα

Η βρετανική εταιρεία Βιοτεχνολογίας Synairgen έχει λάβει ταχεία έγκριση για τη δοκιμή ενός φαρμάκου κατά της πνευμονοπάθειας στην Covid-19. Η ένωση “ιντερφερόνη βήτα” αποτελεί μέρος του φυσικού αμυντικού συστήματος του πνεύμονα έναντι των ιών και αρχικά αναπτύχθηκε για ασθενείς με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ). Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η χορήγηση ιντερφερόνης βήτα ενισχύει την ικανότητα του οργανισμού να καταπολεμά τον ιό, ειδικά σε εκείνους που έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Αναγνωρίστηκε τον Φεβρουάριο από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ως η μοναδική εισπνεόμενη θεραπεία σε δοκιμές φάσης 2, που σημαίνει ότι οι ασθενείς μπορούν να τις διαχειρίζονται οι ίδιοι μέσω ενός μικρού νεφελοποιητή που λειτουργεί με μπαταρία.

Το πρώτο πειραματικό εμβόλιο

Αισιόδοξα είναι τα μηνύματα και από το μέτωπο της πρόληψης, καθώς ξεκίνησε η πρώτη πειραματική κλινική έρευνα για εμβόλιο έναντι του SARS-CoV-2, στο Σιατλ των ΗΠΑ. Στο πλαίσιο της μελέτης οι ερευνητές εξετάζουν την απάντηση με αντισώματα των 45 εθελοντών σε διαφορετικές δόσεις του νέου εμβολίου. Το εμβόλιο θα χορηγείται σε δύο δόσεις με διαφορά 28 ημερών, ενώ 4 εθελοντές έχουν ήδη πάρει την πρώτη δόση.

«Τα πρώτα αποτελέσματα αυτής της μελέτης αναμένονται σε τρεις μήνες και αυτό δείχνει ότι δε μπορούμε να ευελπιστούμε σε μία ταχεία και μαζική παραγωγή εμβολίου, πριν περάσει τουλάχιστον το καλοκαίρι», δήλωσε σχετικά  ο κος Τσιόδρας.

Το εν δυνάμει αυτό εμβόλιο, το οποίο αναπτύχθηκε από την εταιρεία βιοτεχνολογίας Massachusetts Moderna Inc, δεν είναι το μοναδικό πιθανό εμβόλιο. Δεκάδες ερευνητικές ομάδες παγκοσμίως εργάζονται με εντατικούς ρυθμούς γι’ αυτό το σκοπό. Παράλληλα, αναπτύσσονται και πολλά εντελώς καινούρια φάρμακα, τα οποία  όμως πρέπει να περάσουν χρονοβόρες διαδικασίες προκειμένου να διαπιστωθεί η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητά τους και να τεθούν στη διάθεση γιατρών και ασθενών.