Τελικά, το Airbnb καταστρέφει τις ευρωπαϊκές πολιτιστικές πρωτεύουσες;

Ένα από τα τελευταία παραδοσιακά καφέ που έχουν απομείνει στην ιστορική γειτονιά Αλφάμα της Λισαβόνας με τα λαβυρινθώδη, στενά πλακόστρωτα σοκάκια της και τις περίτεχνες προσόψεις, ανήκει στον Μπρούνο Ρομάο. «Όλα τα υπόλοιπα έχουν μετατραπεί σε εστιατόρια», εξηγεί μία θαμώνας, διότι οι τουρίστες απαιτούν εστιατόρια όχι μόνο γραφικά καφενεία. Ο Ρομάο δηλαδή αναγκάστηκε να προσαρμοστεί. Προσφάτως άνοιξε ένα μικρό χώρο μέσα στο μαγαζί του ώστε να προσφέρει φαγητό στους τουρίστες. «Δεν έχω αλλάξει το μέρος εδώ και είκοσι χρόνια» εξηγεί κοιτάζοντας το κουρασμένο του εσωτερικό. «Αλλά έχω τροποποιήσει το μενού».

Από τη δεκαετία του 1980, ο πληθυσμός της Αλφάμα έχει συρρικνωθεί από είκοσι χιλιάδες σε περίπου χίλιους κατοίκους σύμφωνα με στοιχεία του καθηγητή γεωγραφίας και μέλους της Ένωσης ενοικιαστών της Λισαβόνας Λουίς Μέντες. Πάνω από το 55% των διαμερισμάτων λειτουργούν με βραχυπρόθεσμα ενοίκια μέσω Airbnb και άλλων συναφών ιστοτόπων.

Το φαινόμενο της αύξησης στις βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις έχει επηρεάσει τις πόλεις της νότιας Ευρώπης και θεωρείται υπεύθυνο για άνοδο των τιμών των ακινήτων, δημιουργώντας παράλληλα οικονομικές «τρύπες» σε πολιτιστικές πρωτεύουσες με την μονομερή έμφασή τους στον τουρισμό.

Ωστόσο πλατφόρμες όπως το Airbnb και το HomeAway έχουν τονώσει τις διεθνείς επενδύσεις σε χώρες που από το 2012 ανακάμπτουν από την οικονομική κρίση στην ευρωζώνη. Η Airbnb υποστηρίζει ότι δημιούργησε νέες εισοδηματικές ευκαιρίες για εκατομμύρια Ευρωπαίους και ότι από μόνη της συνεισέφερε πέρυσι με 100 δις δολάρια στην παγκόσμια οικονομία. Πολλοί επενδυτές έχουν αγοράσει και ανακαινίσει ιστορικά, υπό κατάρρευση ακίνητα.

Επομένως, διερωτάται κανείς, οι πλατφόρμες βραχυπρόθεσμης ενοικίασης καταστρέφουν τις ευρωπαϊκές πολιτιστικές πρωτεύουσες ή συμβάλλουν στη σωτηρία τους;

Λισαβόνα

Στην πρωτεύουσα της Πορτογαλίας το Airbnb αφέθηκε να γιγαντωθεί χωρίς περιορισμούς όπως παρατηρεί ο Μέντες. «Όταν το Σαν Φραντσίσκο επέβαλε πλαφόν, η Λισαβόνα παράμενε άπραγη».

Αυτό που συνέβη στη Λισαβόνα έχει χαρακτηριστεί ως η «απόλυτη καταιγίδα». Η οικονομική κρίση που χτύπησε τη νότια Ευρώπη, οδήγησε σε μείωση κατά 20% στις τιμές των ακινήτων στη Λισαβόνα από το 2008 έως το 2013 και σε ανεργία ύψους 17,5% το 2013. Η μείωση στα επιτόκια, οι φτηνές πτήσεις, η αυξανόμενη δημοφιλία της χώρας ως τουριστικού προορισμού, συνέβαλαν μοιραία στον πολλαπλασιασμό των ακινήτων που πέρασαν στην Airbnb. Επιπλέον η μεταρρύθμιση του συστήματος ενοικιάσεων, έδωσε στους διαχειριστές την ελευθερία να διακόπτουν τα ισχύοντα συμβόλαια για να τα αντικαθιστούν με βραχυπρόθεσμα. Έτσι, οι μακράς διάρκειας ενοικιάσεις σημείωσαν πτώση κατά 70% τα τελευταία πέντε χρόνια σπρώχνοντας παράλληλα τους μόνιμους κατοίκους της πόλης στα προάστιά της ή ακόμη και στη γενέτειρά τους την οποία είχαν χρόνια πριν εγκαταλείψει στην αναζήτηση μίας καλύτερης τύχης στην πρωτεύουσα. Εν τω μεταξύ οι τιμές των ακινήτων στη Λισαβόνα έχουν σημειώσει κατακόρυφη άνοδο, φτάνοντας έως και τα 7.700 ευρώ ανά τ.μ. στο ιστορικό κέντρο της.

Βαρκελώνη

Μεταξύ των μεσογειακών χωρών, η ισπανική πόλη έχει ηγηθεί των ρυθμιστικών πρωτοβουλιών σε μία προσπάθεια να αποτρέψει τις αρνητικές συνέπειες από το Airbnb -οι ντόπιοι παραπονιούνται  για τις αυξήσεις των τιμών στα ακίνητα αλλά και για την κακή διαγωγή των φιλοξενούμενών τους. Η αντιστοιχία τουριστών ανά μόνιμο κάτοικο διαμορφώνεται στο πέντε προς έναν εν συγκρίσει με το εννέα προς έναν στη Λισαβόνα, σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Τουρισμού, Σχεδιασμού και Ανάπτυξης. «Μόλις οι δημοτικές αρχές ανακάλυψαν ότι το Airbnb συνιστούσε δίκοπο μαχαίρι, άρχισαν να σχεδιάζουν το νομικό πλαίσιο για να αναχαιτίσουν τις αρνητικές συνέπειες», παρατηρεί η καθηγήτρια Ανθρωπολογίας στο πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης Φαμπιόλα Μανκινέλι. Και προειδοποιεί για το φαινόμενο «τουριστικοποίησης» πόλεων όπου οι μόνιμοι κάτοικοι αντικαθίστανται από τους τουρίστες «στερώντας έτσι την ψυχή και τον κοινωνικό ιστό που δίνει ζωή σε έναν τόπο».

Φλωρεντία

Ένα στα πέντε διαμερίσματα στο ιστορικό κέντρο διαφημίζονται ως διαθέσιμα για βραχυπρόθεσμη ενοικίαση σύμφωνα με ερευνητές του πανεπιστημίου Σιένα, κατά 60% περισσότερα σε σχέση με το 2015, σημειώνοντας τη μεγαλύτερη συγκέντρωση στην Ιταλία, περισσότερη από τη Ρώμη (12%) και τη Βενετία (11,8%).

Η Ντιλέτα Τζιοργκόλο το θεωρεί θετική εξέλιξη. «Το Airbn είχε θετική επίδραση στην Ιταλία δίνοντας κίνητρα στους ξένους επενδυτές οι οποίοι παρατηρούσαν ότι οι αγορές ακινήτων μπορούν να έχουν καλή ανταποδοτικότητα από τις ενοικιάσεις», σημειώνει η επικεφαλής του διεθνούς μεσιτικού τμήματος του Sotheby’s.

Ωστόσο η αύξηση στις τιμές των ενοικίων, εξαναγκάζει κάθε χρόνο πάνω από χίλιους Φλωρεντινούς να εγκαταλείψουν το ιστορικό κέντρο σύμφωνα με στοιχεία του τοπικού τμήματος της Ένωσης ιδιοκτητών ακινήτων.

Αθήνα 

Θόρυβοι, χαλαρότητα στη διαχείριση των απορριμμάτων και γενικότερα η αδιαφορία από πλευράς των τουριστών, αποτελούν αντικείμενο ειδήσεων. Συσσωρεύονται οι αγωγές από γείτονες.

Τον περασμένο Απρίλιο, δικαστήριο στη Θεσσαλονίκη απαγόρευσε σε ιδιοκτήτη την ενοικίαση του χώρου του με βραχυπρόθεσμο συμβόλαιο ύστερα από καταγγελίες των υπόλοιπων ενοίκων για βράδυνα πάρτι που τους προκαλούσαν ανασφάλεια.

«Εξαρτάται από την εθιμοτυπία κάθε πόλης», παρατηρεί ο Ιάσων Αθανασιάδης που έχει καταχωρήσει τα διαμερίσματά του στο Airbnb ενώ εκείνος ταξιδεύει μεταξύ των κατοικιών του στην Αθήνα, στην Κωνσταντινούπολη και στην Τυνησία. Εκείνος διαφυλάσσει την ισορροπία περιορίζοντας τον αριθμό των ενοίκων σε τρεις ανά διαμέρισμα και διατηρώντας επαφή με τους γείτονες. “Έχει σημασία οι φιλοξενούμενοι να συμπεριφέρονται σαν οικοδεσπότες”, συμπληρώνει.

Συμφωνεί ότι η ηθικοί νόμοι που διατρέχουν τις βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις δεν έχουν ξεκάθαρες γραμμές. Ενώ αποστρέφεται τον καθαρά κερδοσκοπικό χαρακτήρα της επένδυσης, υποστηρίζει ότι το φαινόμενο Airbnb βελτίωσε τις καταρρακωμένες γειτονιές στο κέντρο της πόλης, που χτυπήθηκε περαιτέρω ύστερα από τις βίαιες διαδηλώσεις κατά τη διάρκεια της κρίσης. «Αρκετοί Έλληνες δεν επιθυμούσαν τότε να διαμένουν στο κέντρο -είχε τότε στιγματιστεί», καταλήγει.

Στις αρχές της τρέχουσας δεκαετίας όταν πολλοί Αθηναίοι έχασαν τις δουλειές τους και αδυνατούσαν να πληρώνουν τα δάνειά τους, το Airbnb εμφανίστηκε ως σανίδα σωτηρίας για τις ιδιοκτησίες τους, ειδικά ενώπιον των υψηλότερων φόρων, εξηγεί ο καθηγητής στο Manchester Metropolitan University Άρης Καλανδίδης.

Πριν από δύο χρόνια παρατήρησε μία αλλαγή. «Ο ερχομός διεθνών επενδυτών που εξαγόρασαν υπερχρεωμένα διαμερίσματα από τους Έλληνες» μεταποίησε την αγορά ώστε η διάχυση της ιδιοκτησίας να έχει περάσει σε μία χούφτα επενδυτών με 100 έως 1000 μονάδες στην Αθήνα.

Το Airbnb αρνείται αυτά τα στοιχεία. Σύμφωνα με την εταιρεία, «δεν υπάρχει ιδιώτης στην Αθήνα με 1000 καταχωρήσεις». Περί το 83% των λογαριασμών στην Αθήνα δείχνουν μόνο μία καταχώρηση ολόκληρης οικίας ανά ιδιοκτήτη. Και συμπληρώνει: «Παίρνουμε πολύ στα σοβαρά τις ιδιαίτερες ανησυχίες κάθε τόπου διότι θέλουμε να συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε με καθένα ώστε η κουλτούρα φιλοξενίας να συνεχίσει να εξελίσσεται με υπεύθυνο και βιώσιμο τρόπο, όπως ήδη συμβαίνει με 500 κυβερνήσεις και οργανισμούς ανά την υφήλιο».

Πίσω στην Πορτογαλία, εισάγεται ρυθμιστικό πλαίσιο για τις βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις. Περισσότερη αυτονομία διαχέεται στους δήμους. Η Λισαβόνα έβαλε πλαφόν στις αδειοδοτήσεις για βραχυπρόθεσμα ενοίκια σε επτά από τις 24 γειτονιές της πόλης.

Το ρυθμιστικό πλαίσιο επηρεάζει άμεσα επενδυτές όπως η Γκέιλ και ο Μάιλς Κούρλεϊ από το Ηνωμένο Βασίλειο που διαχειρίζονται πέντε διαμερίσματα στη Λισαβόνα στη Λεωφόρο Ελευθερίας μέσω εταιρειών όπως η Airbnb, η TripAdvisor και η booking.com. Εάν η Λισαβόνα ακολουθήσει το παράδειγμα του Παρισιού και περιορίσει τον αριθμό των ημερών που επιτρέπεται να παραμείνει ένα διαμέρισμα σε βραχυπρόθεσμη ενοικίαση, τότε οι Κούρλεϊ θα αναγκαστούν να αποχωρήσουν. «Κάτι τέτοιο ακυρώνει την επιχειρηματική λογική» εξηγεί ο Μάιλς, πρώην δικηγόρος στο Σίτι. Το ζευγάρι προχώρησε στην πρώτη του επένδυση το 2011 όταν η Λεωφόρος Ελευθερίας (Ντε Λιμπερτάντε, Avenida de Liberdade) ήταν ερειπωμένη και παρηκμασμένη. Σήμερα η ίδια λεωφόρος υμνείται ως τα Ηλύσια Πεδία της Λισαβόνας.

«Το Airbnb απαντά στην τουριστική ζήτηση», σύμφωνα με τον πρόεδρο της τουριστικής επιχείρησης Turismo de Portugal Λουίς Αραούγιο. «Το να μην ανταποκρίνεσαι σημαίνει ότι αποκλείεσαι ως ανταγωνιστικός προορισμός», προσθέτει. Αυτή τη στιγμή εργάζεται για ένα φιλόδοξο πλάνο για το 2027 οπότε σχεδιάζει να αυξήσει τις διανυκτερεύσεις κατά 60% στα 80 εκατομμύρια. «Θεωρούμε ότι το Airbnb βοήθησε τον τουρισμό και τους ιδιοκτήτες ακινήτων».

Η πρόεδρος της Ακαδημίας του πολίτη Μαρία Λεονόρ Ρόλο Ντουάρτε, η οποία πρεσβεύει τη συμμετοχικότητα και τη βιώσιμη ανάπτυξη, διαφωνεί: «δεν γίνεται να υπάρχει ανάπτυξη χωρίς τέλος», υποστηρίζει. «Είναι σαν το φάρμακο. Αν πάρεις πάρα πολύ μεγάλη δόση, θα σε βλάψει». Κατά τη γνώμη τις οι ρυθμίσεις πρέπει να ισορροπήσουν τον βραχυπρόθεσμο τουρισμό με τις ανάγκες των πολιτών που αποκλείονται λόγω της ακρίβειας των ακινήτων.

Για τον πρόεδρο της Ένωσης τοπικών καταλυμάτων Πορτογαλίας Εντουάρντο Μιράντα η λύση κρύβεται στο «έξυπνο μάνατζμεντ». Υποστηρίζει ότι το 60% των διαμερισμάτων που ανακαινίστηκαν και τώρα έχουν καταχωρηθεί στο Airbnb βρίσκονταν άλλοτε σε καθεστώς πλήρους εγκατάλειψης. Κατά τη γνώμη του, το ιστορικό κέντρο έπαψε προ πολλών ετών να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της τοπικής κοινότητας. Περί το 92% των κτιρίων δεν διαθέτει ασανσέρ, λίγες θέσεις πάρκινγκ, ελάχιστα σχολεία. «Το μέσο σπίτι είναι 30 τμ -δεν θεωρείται σπίτι για οικογένεια».

---

© The Financial Times Limited 2024. All Rights Reserved. Not to be redistributed, copied or modified in any way.
mononews.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation.

---