Νίκος Μπελαβίλας: Τρία ερωτήματα για το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων και ο ρόλος του ΟΛΠ

Ερωτήματα που έχουν σχέση με το Ιστορικό Αρχείο του ΟΛΠ, όπου καταγράφονται όλες οι αποφάσεις ίδρυσης του πρώτου Οργανισμού Λιμένα στην Ελλάδα, αλλά και με σημαντικά θέματα που προκύπτουν από τις πρόσφατες αποφάσεις του Συμβουλίου Μουσείων, θέτει δημόσια ο Νίκος Μπελαβίλας, επικεφαλής της δημοτικής παράταξης «Πειραιάς για Όλους».

Αναλυτικά οι θέσεις του Νίκου Μπελαβίλα:

Η υπόθεση του Σιλό, της μετατροπής του σε Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων, ξεκίνησε το 2010. Ήταν μία ιδέα που δρομολογήθηκε από τον τότε κρατικό ΟΛΠ στα πλαίσια ενός εύστοχου ευρύτερου προγράμματος, της Πολιτιστικής Ακτής. Θα περιλάμβανε μία έκταση 180 περίπου στρεμμάτων με τον γειτονικό αρχαιολογικό χώρο της Ηετιώνειας Πύλης, τις Μόνιμες Κτιστές Δεξαμενές του 1898, τον Ταινιόδρομο Σιτηρών με τους αναρροφητικούς γερανούς δίπλα στο ιστορικό πλωτό μουσείο «Liberty». Ένας ισχυρός πόλος πολιτισμού στην καρδιά του λιμανιού.

Ο εντυπωσιακός μπετονένιος πύργος του Σιλό Σιτηρών υπήρξε μία πρωτοφανής σε μέγεθος, μορφή και τεχνολογία κατασκευή για την εποχή του. Κτίστηκε στην προβλήτα της Κρεμμυδαρούς, τη σημερινή Ηετιώνεια το 1934-1936. Τα σχέδια και ο εξοπλισμός ήρθαν από τη Γερμανία και τη Siemens-Bauunion με επίβλεψη του μηχανικού Νικολάου Γαβαλά ο οποίος μεταξύ άλλων είχε σχεδιάσει και το Δημόσιο Καπνεργοστάσιο της οδού Λένορμαν στην Αθήνα. Το πρότυπο του πύργου της αποθήκης σιτηρών ακολουθήθηκε στη συνέχεια και στα λιμάνια της Καβάλας, της Καλαμάτας, του Βόλου.

Όταν αποφασίστηκε η δημιουργία του μουσείου με την επανάχρηση του κτιρίου, προκηρύχθηκε ένας διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός ο οποίος ολοκληρώθηκε το 2013. Είχε εντυπωσιακή επιτυχία με συμμετοχή 89 αρχιτεκτονικών ομάδων, εκ των οποίων οι 35 ήλθαν από τον διεθνή χώρο. Ψυχή του γενικού επιχειρησιακού σχεδίου ήταν ο σύμβουλος του τότε προέδρου του ΟΛΠ Γιώργου Ανωμερίτη, ο αρχιτέκτων Γιώργος Αραχωβίτης.

Πρόεδρος της κριτικής επιτροπής ορίστηκε ένα μεγάλο όνομα της ελληνικής αρχιτεκτονικής, ο τέως πρύτανης του ΑΠΘ Δημήτρης Φατούρος. Βραβεύθηκαν πέντε προτάσεις· οι τρεις Ελλήνων αρχιτεκτόνων, μία σχεδιασμένη από Ρουμάνους και μία από Ισπανούς αρχιτέκτονες.

Το Υπουργείο Πολιτισμού προχώρησε στην επεξεργασία και στην εξειδίκευση των μελετών του Α’ βραβείου όπως προέβλεπε ο νόμος. Ο ΟΛΠ, σύμφωνα με τη φρέσκια αποκάλυψη του Γιώργου Ανωμερίτη στο δημοτικό ραδιόφωνο «Κανάλι Ένα – 90,4», εξασφάλισε στο ταμείο του 60 εκ. ευρώ για την υλοποίηση του έργου. Στη συνέχεια προχώρησε στον σχεδιασμό και ενός δεύτερου μουσείου, της αρχαίας πόλης του Πειραιά, με επανάχρηση του κτιρίου των συνεργείων του ΟΛΠ δίπλα ακριβώς στην Ηετιώνεια Πύλη, στο Καστράκι της Δραπετσώνας. Ακολούθησε διαγωνισμός με επίσης μεγάλη συμμετοχή και βραβευμένες καλές μελέτες.

Το 2014 η Πολιτιστική Ακτή περιελήφθη στο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας. Όμως την ίδια χρονιά οριστικοποιήθηκε η συνολική πώληση του ΟΛΠ στην Cosco. Τούτο έφερε και διάφορα ευτράπελα, καθώς η κινεζική διοίκηση αρνείτο να αποζημιώσει τις αρχιτεκτονικές ομάδες του διαγωνισμού, για να αναγκαστεί να το πράξει λίγο αργότερα μετά από νομικές ενέργειές τους.

Στη συνέχεια το 2015-2016, κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης για την τελική υπογραφή της παραχώρησης του λιμανιού, εξαιρέθηκαν πολλοί αρχαιολογικοί και δημόσιοι χώροι, τα Λιπάσματα, η Κυνόσουρα, η Ηετιώνεια, οι πλατείες Καραϊσκάκη, Αγίου Νικολάου και άλλοι χώροι αλλά όχι το Σιλό. Πάλι ο Γ. Ανωμερίτης είπε στη συνέντευξη του ότι το ζητούσε επιτακτικά από το ΤΑΙΠΕΔ αλλά εκείνο δεν το έπραξε. Το δυστύχημα είναι ότι ουδείς εκ των φορέων της πόλης, ο Δήμος Πειραιά, οι σύλλογοι και τα επιμελητήρια αλλά ούτε οι εθνικοί επιστημονικοί σύλλογοι αρχαιολόγων, αρχιτεκτόνων ή το Εργατικό Κέντρο Πειραιά με τα συνδικάτα δεν είχαν στηρίξει σε εκείνη τη φάση την ιδέα του μουσείου και τη διεκδίκηση του από την Cosco. Η πόλη του Πειραιά ρημαγμένη από την κρίση προσπαθούσε να περισώσει θέσεις εργασίας και επιχειρήσεις. Πού σκέψεις για μουσεία. Η δε τότε φανατισμένη αντιπολίτευση πίεζε με κραυγές και συμπαραστάτες τα ΜΜΕ και την Τρόικα για ταχεία συνολική πώληση του λιμανιού άνευ όρων.

Παρόλα αυτά, το 2016-2017 μετά από επίμονες πιέσεις των πολιτικών ηγεσιών του Υπουργείου Ναυτιλίας και του Υπουργείου Πολιτισμού όπως και αργότερα με αποφάσεις του ΚΑΣ -και κόντρα στην επιχείρηση λεηλασίας από το ΤΑΙΠΕΔ- η Πολιτιστική Ακτή και το μουσείο επιβλήθηκαν ως χρήση. Αναφέρονται ρητά στα σχέδια και στο Master Plan του ΟΛΠ, που εκπονήθηκαν το 2018 όπως και σε αυτό που ακολούθησε το 2019. Οι ίδιες ρητές αναφορές εντάχθηκαν και στο Στρατηγικό Σχέδιο του 2021. Χωρίς όμως να προσδιορίζεται ο τρόπος υλοποίησης τους.

Κάπως έτσι, παρά τους σκοπέλους, το 2018 τα πράγματα ήταν έτοιμα για να προχωρήσει το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων. Η τοπική ηγεσία της Cosco όμως ήταν ανένδοτη. Το ότι είχε δεσμευτεί ποσόν 60 εκ. ευρώ στο ταμείο του ΟΛΠ, για την κατασκευή του μουσείου ήταν άγνωστο στους πάντες. Αποκαλύφθηκε μόλις τώρα. Και οι Κινέζοι έλεγαν στην κυβέρνηση ότι δεν είναι υποχρέωση τους να κατασκευάσουν μουσείο. Ο Προκόπης Παυλόπουλος πηγαίνοντας στην Κίνα ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας τον Μάιο του 2019 μετέφερε, σε συνεννόηση με το Υπουργείο Πολιτισμού, την πρόταση για το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων στο Σιλό του Πειραιά. Οι εκεί πολιτικοί ηγέτες, μάλλον πιο ανοιχτόμυαλοι από τους εν Πειραιεί εγκατεστημένους μάνατζερς, αντέδρασαν θετικά.

Ως τότε ο Δήμος Πειραιά δεν είχε αναλάβει ούτε μία πρωτοβουλία για το θέμα. Σε πιέσεις και παρεμβάσεις των δημοτικών συμβούλων του «Λιμανιού της Αγωνίας», της Μαρίας Σταθάκη και της Βάνας Μελά, η δημοτική αρχή δια του Γιάννη Μώραλη αντέτασσε τις αμφιβολίες αν όχι την άρνηση για την αναγκαιότητα της δημιουργίας της Πολιτιστικής Ακτής.

Μετά τις εκλογές, ο Πειραιάς ενημερώθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού ότι το έργο θα προχωρήσει. Ήταν ένα πολύ καλό νέο μέσα στο από πολλές μεριές αρνητικό τοπίο και εξελίξεις στο λιμάνι.

Η υπόθεση θα προχωρούσε μια χαρά αν δεν εμφανίζονταν γκρίζες ζώνες οι οποίες χρειάζονται ξεκαθάρισμα.

Η πανηγυρική ανακοίνωση για την έγκριση των μελετών του Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων από το Συμβούλιο Μουσείων αξίζει όντως να μας κάνει να χαρούμε. Αλλά αιωρείται ένα πρώτο μεγάλο ερωτηματικό: Γιατί οι μελέτες και το πρώτο βραβείο του διεθνούς διαγωνισμού πετάχτηκαν στα σκουπίδια και εμφανίστηκε μία άλλη μελέτη, αγνώστου πατρός και σκοτεινών διαδικασιών ανάθεσης, η οποία εκτός των άλλων έχει πολλά-πολλά προβλήματα σε σχέση με το εμβληματικό ιστορικό και αρχαιολογικό τοπίο του Σιλό; Ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων (ΣΑΔΑΣ) εξέδωσε μία ιδιαίτερα σκληρή ανακοίνωση και έχει δίκιο. Το ίδιο θέμα έθεσε και η πρόεδρος του Συλλόγου Αρχαιολόγων (ΣΕΑ).

Δεύτερο και ίσως ακόμη πιο σημαντικό ερώτημα: Όντως η παλαιά διοίκηση του ΟΛΠ είχε κρατήσει απόθεμα για την κατασκευή του έργου ύψους 60 εκ. ευρώ; Δεν είναι λίγα! Τι έγιναν αυτά τα χρήματα; Γιατί πάμε στο Ταμείο Ανάκαμψης για 75 εκ. ευρώ, όταν υπήρχε αυτό το δεσμευμένο ποσό;

Τρίτο και ακόμη πιο κρίσιμο ερώτημα: Με ποια ακριβώς σχέση θα λειτουργήσει το νέο μουσείο μέσα σε παραχωρημένα ακίνητα στην Cosco; Διότι μιλάμε ξεκάθαρα για δημόσιο μουσείο με αρχαιολογικούς θησαυρούς ασύλληπτης αξίας, για ένα από τα σημαντικότερα αποθετήρια της αρχαιολογικής κληρονομιάς που διαθέτει η χώρα μας και ολόκληρος ο κόσμος.

Είναι τα ναυάγια των ελληνικών θαλασσών, από τις αθηναϊκές τριήρεις και τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων ως τον «Μέντορα» που θα φιλοξενηθούν σε ένα από τα κορυφαία βιομηχανικά μνημεία μας, το Σιλό Σιτηρών του 1936. Ποια περιοχή, ποιες προσβάσεις, ποιες είσοδοι θα συνδέσουν το μουσείο με την πόλη, με τους υπόλοιπους αρχαιολογικούς χώρους, με τους πειραϊκούς σταθμούς των μέσων σταθερής τροχιάς; Τι θα γίνει με την Πολιτιστική Ακτή, με τα υπόλοιπα μνημεία, τον Σιδηροδρομικό Σταθμό του Αγίου Διονυσίου, τις Μόνιμες Κτιστές Δεξαμενές, τον Ταινιόδρομο Κράκαρη και το πλωτό μουσείο «Liberty» που οι φήμες το θέλουν να φεύγει από τον Πειραιά για να δέσει δίπλα στο «Αβέρωφ» στο Τροκαντερό;

Και τελευταίο αλλά όχι έσχατο ερώτημα: Πού βρίσκεται το σπουδαίο Ιστορικό Αρχείο του ΟΛΠ, αυτό που διασώζει όλη την ιστορία του μεγάλου λιμανιού μας. Έχει χαθεί εκτός ελέγχου σε κάποιες αποθήκες της Cosco ή θα το ψάχνουμε αλλού;

Για την Αθήνα και τον Πειραιά, το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων και η Πολιτιστική Ακτή είναι ένα από τα εγχειρήματα μακράς πνοής, ένα όραμα μετασχηματισμού του χαρακτήρα της δημόσιας πόλης και του λιμανιού της προς το καλό. Δεν υπάρχει λόγος να σκιάζεται αυτή η πορεία από γκρίζες κηλίδες.

Διαβάστε επίσης:

Ευάγγελος Πιστιόλης: Παρέλαβε νεότευκτο πλοίο η Top Ships – Ναυπηγεί άλλα δύο και πουλά δύο δεξαμενόπλοια