Δάνεια – Ελβετικό Φράγκο: Ποια είναι η νέα απόφαση του δικαστηρίου που αφορά 70.000 δανειολήπτες

Το ζήτημα των δανείων σε Ελβετικό Φράγκο αφορά, περίπου, 70.000 δανειολήπτες, οι οποίοι έλαβαν δάνειο (συνήθως στεγαστικό) περιόδους 2007 έως 2008 (λιγότεροι το πρώτο εξάμηνο του 2009), όταν η πολιτική πωλήσεων των τραπεζικών προϊόντων ήταν αρκετά «επιθετική» κατά την προσέλκυση πελατών – δανειοληπτών των οποίων το δάνειο θα υπολογιζόταν σε ισοτιμία ελβετικό φράγκου.

Το δέλεαρ, για όλους αυτούς τους ανθρώπους ήταν ότι, αφ’ ενός η δόση θα ήταν πολύ χαμηλότερη, δεδομένου ότι η ισοτιμία, ευρώ/ελβετικού φράγκου κατά την εποχή εκείνη, κυμάνθηκε από 1,50 με 1,70 (μέση ισοτιμία 1,6073, με το ευρώ να εμφανίζει τάσεις ισχυροποίησης έναντι του ελβετικού νομίσματος από το 2003, αφετέρου, ότι το επιτόκιο Libor του Ελβετικού Φράγκου ήταν πολύ χαμηλότερο, έναντι του Euribor, με το επιτοκιακό όφελος για τον δανειολήπτη να διαμορφώνεται κατά μέσο όρο στις 1,8 ποσοστιαίες μονάδες.

Άρα η δόση μειώνονταν σημαντικά, από ό,τι με δάνειο σε Ευρώ.

Τα αμέσως επόμενα χρόνια, δηλαδή από το 2008 και μετά άρχισε η διολίσθηση του Ευρώ έναντι του Ελβετικού Φράγκου. Αυτό, πρακτικά, σήμαινε, ότι οι δόσεις (τόκος και χρεολύσια) συνεχώς αυξάνονταν, καθώς η αποδυνάμωση πραγματοποιήθηκε σταδιακά, για να κορυφωθεί, τον Ιανουάριο του 2015 η ισοτιμία ευρώ/ελβετικού φράγκου απότο 1,20 όπου είχε σταθεροποιηθεί αρχικά μεταξύ 2012-14βούτηξε στο 1 προς 1.

Παράλληλα, καθώς το επιτοκιακό κέρδος συρρικνωνόταν, διαμορφώθηκε πλέον στις 0,80 ποσοστιαίες μονάδες.

Τον Απρίλιο του 2014 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου εξέδωσε την πρώτη σημαντική απόφαση, διά της  οποίας υποχρεώθηκε η τράπεζα να επαναφέρει τον υπολογισμό των δόσεων και του άληκτου κεφαλαίου του δανείου  στην αρχική ισοτιμία, δηλαδή την ισοτιμία ευρώ/ελβετικού φράγκου κατά την ημερομηνία εκταμίευσης του δανείου και όχι σε οποιαδήποτε τυχαία ημερομηνία (Απόφαση της 30ης Απριλίου 2014, υπόθεση C-26/13, ArpadKasler, Hajnalkakaslerne Rabai κατά ΟΤΡ Jelzalogpank Zrt, σκέψεις 71-75).

Αυτό έχει δύο ευνοϊκές επιπτώσεις για το δανειολήπτη :

-Επιστροφή όλων των επιπλέον ποσών που έχει καταβάλει ο δανειολήπτης όλα αυτά τα χρόνια, εξ αιτίας της διακύμανσης της συναλλαγματικής ισοτιμίας που ήταν εις βάρος του

-Υπολογισμός άληκτου κεφαλαίου (υπολοίπου, δηλαδή) του δανείου, σύμφωνα με την αρχική ισοτιμία.

Μεταξύ άλλων, κρίθηκε ότι τα δάνεια που χορηγήθηκαν σε Ελβετικό φράγκο, δεν είναι στην πραγματικότητα δάνεια, αλλά στην ουσία είναι προϊόντα επενδυτικού χαρτοφυλακίου συνδεμένα ευθέως με την αγορά συναλλάγματος (FX ή FOREX) όπου και διαμορφώνονται η εκάστοτε ισοτιμία με βάση την ζήτηση και την πρόσφορά.

Στη συνέχεια, βέβαια, διατυπώθηκε, μέσω ευρωπαϊκής δικαστικής απόφασης,  και η αντίθετη άποψη, μετριάζοντας τις προσδοκίες των δανειοληπτών, καθότι η σχετική απόφαση του ΔΕΚ αντέκρουσε το επιχείρημα ότι τα δάνεια αυτά θα έπρεπε να έχουν παρασχεθεί στο κοινό με βάση τους κανόνες της οδηγίας Mifid για τα επενδυτικά προϊόντα, που προβλέπουν την πώλησή τους από πιστοποιημένους υπαλλήλους, την προσυμβατική ενημέρωση του πελάτη και την κατηγοριοποίησή του με βάση το επενδυτικό του προφίλ. Βεβαίως, η εν λόγω απόφαση του ΔΕΚ δεν έκρινε σχετικά με το κατά πόσο τα προϊόντα αυτά ήταν διαφανή και πληρούσαν τις προϋποθέσεις για την προστασία του καταναλωτή, θέμα για το οποίο το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει αποφανθεί με προηγούμενη απόφασή του το 2013, υποστηρίζοντας ότι πρέπει να τηρούνται οι αρχές της διαφάνειας και να είναι σαφής η υποχρέωση που αναλαμβάνει ο δανειολήπτης.

Σήμερα, η ισοτιμία διαμορφώνεται κοντά στο 1,06 Ελβετικό Φράγκο ανά Ευρώ. Σε σχέση με την μέση ισοτιμία κατά την περίοδο 2006-07, το ελβετικό έχει ανατιμηθεί κατά σχεδόν 47,5%, ενώ σε σχέση με την μέση ισοτιμία 1ου εξαμήνου 2007 όπου η πλειονότητα των δανείων χορηγήθηκαν, η ανατίμηση αγγίζει το 50,7%.

Αυτό έδωσε το έναυσμα σε πολλούς δανειολήπτες, οι οποίοι ασφυκτιούσαν παγιδευμένοι μέσα σε ένα δαιδαλώδες πλέγμα καταχρηστικών συμβατικών όρων, να προσφύγουν στα δικαστήρια, προκειμένου να επιτύχουν τη δικαίωσή τους, μέσω της ελάφρυνσης του χρέους τους προς τις τράπεζες. Έτσι, εκδόθηκαν και στην Ελλάδα αρκετές αποφάσεις, ενώ εκκρεμούν πολλές ακόμα στα δικαστήρια, προκειμένου να δοθεί οριστική λύση, ατομικά, για τον καθένα από τους δανειολήπτες.

Οι δανειολήπτες, σήμερα, ακολουθούν το δρόμο της Δικαιοσύνης, αφού οι τράπεζες αναμένουν την έκδοση τελεσίδικης (εφετειακής) απόφασης για να ανταποκριθούν στα αιτήματα των δανειοληπτών να επιστέψει το δάνειό τους στην αρχική ισοτιμία, μειώνοντας, αντίστοιχα,  το άληκτο κεφάλαιο  και συμψηφίζοντας ποσά που έχουν αχρεωστήτως (λόγω της εκτόξευσης της ισοτιμίας) καταβάλει μέχρι σήμερα.

Σε καμία περίπτωση, δε, δεν είναι θεμιτό να αλλάξει σήμερα το νόμισμα και να γίνει Ευρώ, χωρίς να ληφθούν υπ’ όψη οι παραπάνω παράμετροι, αφού, σε αυτήν την περίπτωση, θα κεφαλαιοποιηθεί όλη η ζημία και, άρα, δεν θα υπάρξει, ουσιαστικά, καμία ωφέλεια για το δανειολήπτη.

Φυσικά, για να προκύψει η διαφορά των ποσών τα οποία θα ωφεληθεί ο δανειολήπτης και να επιτευχθεί η ανατροπή αυτή δικαστικά, θα πρέπει να δίδεται στο δικαστήριο εμπεριστατωμένη, μήνα προς μήνα, ανάλυση της διακύμανσης του δανείου, σε σχέση με τις καταβολές που έχουν γίνει, καθώς και ακριβείς και αναλυτικοί πίνακες με ποσά, αποτελέσματα, στατιστικά και μέσο-σταθμικά στοιχεία. Αυτό απαιτεί την εξειδικευμένη ανάλυση από ειδικό οικονομολόγο – αναλυτή, η οποία θα πρέπει να ενσωματώνεται στην αγωγή .

ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΟΜΙΚΑ ΝΕΑ

Επί  εφέσεως κατά απόφασης Ανακοπής κατά Διαταγής Πληρωμής εναντίον δανειολήπτη,  εκδόθηκε η υπ’ αριθμ. 1611/2017 απόφαση του Εφετείου Αθηνών, η οποία εδέχθη τα εξής:

1. Τα πιστωτικά ιδρύματα οφείλουν να ενημερώνουν: α) σχετικά με τον κίνδυνο από ενδεχόμενη διακύμανση της συναλλαγματικής ισοτιμίας σε περίπτωση δανείων από συνάλλαγμα ή με ρήτρα συναλλάγματος (παρ. Β’, αριθμ. 2, περίπτωση x, της παραπάνω Πράξης του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος), και β) για τη δυνατότητα και το κόστος χρησιμοποίησης τεχνικών κάλυψης του κινδύνου από την ενδεχόμενη μεταβολή της συναλλαγματικής ισοτιμίας ή και των επιτοκίων (παρ. Β’, αριθμ. 2, περίπτωση xi, της παραπάνω Πράξης του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος), δηλαδή η ενημέρωση του δανειολήπτη, σε σχέση με τα δάνεια σε συνάλλαγμα και αναφορικά με τον κίνδυνο, από ενδεχόμενη διακύμανση της συναλλαγματικής ισοτιμίας, πρέπει να γίνεται από κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό, που να διαθέτει το προβλεπόμενο από τη διάταξη του άρθρου 14 του Ν. 3606/2007 πιστοποιητικό καταλληλότητας.

2. Για την περίπτωση της συνομολογηθείσας σύμβασης σε ξένο νόμισμα (σε Ελβετικό φράγκο) και σύμφωνα με τις παραδοχές της απόφασης του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων της 30-4-2014 (υπόθεση C-26/13, Arpad Kasler, Hajnalka Kaslerne Rabai κατά OTP Jelzalogbank Zrt, (σκέψεις 71-75) για τη θεμελίωση της απαιτούμενης διαφάνειας των σχετικών συμβάσεων πρέπει να παρουσιάζονται, κατά τρόπο σαφή και ορισμένο, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των συμβαλλόμενων και ειδικότερα να διατυπώνεται ευκρινώς ο τρόπος λειτουργίας της συναλλαγματικής ισοτιμίας, η μέθοδος και οι ιδιαιτερότητες του μηχανισμού μετατροπής του εγχωρίου νομίσματος σε ξένο, η σχέση μεταξύ του μηχανισμού αυτού και τυχόν άλλων, ούτως ώστε ο καταναλωτής να μπορεί να εκτιμήσει τις οικονομικές συνέπειες, που θα μπορούσε να έχει για τον ίδιο ο παραπάνω όρος, δηλαδή να διαγνώσει εκ των προτέρων, τόσο το ύψος των μηνιαίων τοκοχρεολυτικών δόσεων που καλείται να καταβάλει για την αποπληρωμή του δανείου του, όσο και για το ύψος του ανεξόφλητου κεφαλαίου του τελευταίου, σε περίπτωση που η ισοτιμία μεταξύ ευρώ και ξένου νομίσματος (Ελβετικού φράγκου) διαφοροποιείται σε βάρος του πρώτου.

3. Όλοι οι προδιατυπωμένοι από την τράπεζα  όροι που περιλαμβάνονται στους Γενικούς Όρους Συηναλλαγών (Γ.Ο.Σ.),  χωρίς να έχουν αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ των διαδίκων, κατά το μέρος που ρυθμίζουν την ισοτιμία, με βάση την οποία θα μετατρέπονται σε ελβετικά φράγκα οι τυχόν καταβολές σε ευρώ, που πραγματοποιεί ο πιστούχος- πρώτος ανακόπτων καθ’ όλη τη διάρκεια αποπληρωμής του δανείου του,αλλά και στην περίπτωση καταγγελίας της σύμβασης είναι αόριστοι και ασαφείς και ως εκ τούτου καταχρηστικοί και άκυροι. Συγκεκριμένα, με τους επίμαχους όρους παραβιάζεται από την τάπεζα η υποχρέωση σαφήνειας και διαφάνειας των Γ.Ο.Σ, η οποία επιτάσσει όλοι οι όροι να είναι διατυπωμένοι κατά τρόπο ορισμένο, ορθό και σαφή, ούτως ώστε ο απρόσεκτος μεν ως προς την ενημέρωση του, αλλά διαθέτων την μέση αντίληψη, κατά τον σχηματισμό της δικαιοπρακτικής του απόφασης, καταναλωτής να γνωρίζει τις συμβατικές δεσμεύσεις, που αναλαμβάνει, ιδίως δε όσον αφορά τη σχέση παροχής και αντιπαροχής (ΕφΠειρ 711/2011 ΔΕΕ 2012.356). Συγκεκριμένα, με τις ως άνω ρήτρες δεν παρουσιάζονται, κατά τρόπο σαφή και ορισμένο, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των συμβαλλομένων στη σύμβαση διαδίκων, αφού δεν διατυπώνεται ευκρινώς ο τρόπος λειτουργίας της συναλλαγματικής ισοτιμίας, η μέθοδος και οι ιδιαιτερότητες του μηχανισμού μετατροπής του εγχώριου νομίσματος σε ξένο νόμισμα, καθώς, επίσης, και η σχέση μεταξύ του μηχανισμού αυτού και των τυχόν άλλων, που προβλέπουν ετέρες ρήτρες σχετικά με την αποδέσμευση και την αποπληρωμή δανείων, ούτως ώστε ο καταναλωτής και εν προκειμένω, οι ανακόπτοντες, να μπορούν να εκτιμήσουν τις οικονομικές συνέπειες, που θα μπορούσαν να έχουν για τους ίδιους οι παραπάνω όροι, και, συγκεκριμένα, να διαγνώσουν, εκ των προτέρων, τόσο το ύψος των μηνιαίων τοκοχρεωλυτικών δόσεων, που θα καλούνταν να καταβάλουν για την αποπληρωμή του δανείου, όσο και το ύψος του ανεξόφλητου κεφαλαίου, σε περίπτωση που η ισοτιμία μεταξύ ευρώ και ελβετικού φράγκου διαφοροποιούνταν σε βάρος του πρώτου (βλ. ΔΕΚ, ό.π., σκέψεις 73-75).

4. Αποδείχθηκε περαιτέρω ότι η καθής τράπεζα δεν προέβη κατά το στάδιο των προσυμβατικών διαπραγματεύσεων σε έρευνα περί του αν συνέτρεχε στο πρόσωπο των δανειοληπτών περίπτωση φυσικής αντιστάθμισης του συναλλαγματικού κινδύνου, δηλαδή εάν ελάμβαναν εισοδήματα σε αυτούσιο νόμισμα ελβετικού φράγκου. Επί πλέον δεν προέβη κατά το στάδιο των προσυμβατικών διαπραγματεύσεων σε προκαταρκτική έρευνα στη χορήγηση του δανείου με τη συμπλήρωση ερωτηματολογίου, προκειμένου να επιτευχθεί προσαρμοσμένη στους ανακόπτοντες πληροφόρηση αναφορικά με την αγορά συναλλάγματος, λαμβάνοντας υπόψη της την αντιληπτική τους ικανότητα, τη μόρφωση, το επίπεδο γνώσης, την ηλικία, το επάγγελμα, την οικογενειακή, οικονομική και περιουσιακή κατάσταση τους.

5. Τα δάνεια, που χορηγήθηκαν σε Ελβετικό φράγκο, δεν είναι απλά δάνεια, αλλά στην ουσία είναι προϊόντα επενδυτικού χαρτοφυλακίου συνδεμένα ευθέως με την αγορά συναλλάγματος.

6. Η Τράπεζα όχι μόνο δεν προέβη σε ενημέρωση των δανειοληπτών αναφορικά με τα παραπάνω αλλά δεν προέβη ούτε σε ενημέρωση όσον αφορά τους αμυντικούς μηχανισμούς κάλυψης του κινδύνου από την ενδεχόμενη μεταβολή της συναλλαγματικής ισοτιμίας ή και των επιτοκίων, με ειδική και εξειδικευμένη παράθεση και ανάλυση των οικονομικών όρων «φυσική» και «χρηματοοικονομική» αντιστάθμιση του συναλλαγματικού κινδύνου, αναφορικά με την δυνατότητα χρήσης προγραμμάτων αντιστάθμισης του συναλλαγματικού κινδύνου, με ασφάλιση, τη λειτουργία, χρήση και το κόστος αυτών, τη δυνατότητα χρήσης, τη λειτουργία και το κόστος των πιστωτικών παραγώγων, τα οποία θα θωράκιζαν απέναντι στο συναλλαγματικό κίνδυνο σε επίπεδο τόσο δόσης όσο και άληκτου κεφαλαίου, καθώς, όπως σαφώς κατέθεσε η μάρτυρας της καθής τέτοια προϊόντα η καθής δεν διέθετε. Συνεπώς οι δανειολήπτες, πέραν της μη ενημέρωσης τους, ήταν και εκτεθειμένοι στους εκάστοτε συναλλαγματικούς κινδύνους.

To κείμενο είναι της δικηγόρου Αντζυς Μητροπούλου