ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Με την ονομασία «Hellas to the Moon» οι προτάσεις του Ελληνικού Διαστημικού Οργανισμού (ΕΛΔΟ) προς τη NASA (Εθνική Υπηρεσία Αεροναυπηγικής και Διαστήματος των ΗΠΑ), στο πλαίσιο της πρόσφατης συμφωνίας συνεργασίας των δύο Οργανισμών για το πρόγραμμα «Advanced Human and Robotic Exploration ON and AROUND the MOON», περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, ένα συνδυασμό μικροδορυφόρου cubesat χαμηλής πτήσης και ρομποτικού οχήματος για την ορυκτολογική εξερεύνηση και ένα όχημα για την εξόρυξη πρώτων υλών της Σελήνης, καθώς και ένα κλειστό σύστημα αγροκηπευτικής για την καλλιέργεια μυκήτων στην επιφάνεια της Σελήνης.
Στην προετοιμασία της ελληνικής αποστολής συμμετέχουν Πανεπιστήμια (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Πολυτεχνείο Κρήτης, Πανεπιστήμιο Πατρών), ερευνητικά κέντρα (Εθνικό Αστεροσκοπείο, Εθνικό Κέντρο Ερευνών Δημόκριτος) και ιδιωτικές εταιρείες. Τα οφέλη είναι πολλαπλά. Η χώρα θα δηλώσει παρουσία στο Διεθνή Σεληνιακό Σταθμό, που θα βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, αποκομίζοντας ενισχυμένα στρατηγικά οφέλη.
Οι βασικότερες προτάσεις, όπως τις εξηγούν οι ίδιοι οι ερευνητές, είναι:
- NORMAN: Συνδυασμός μικροδορυφόρου cubesat χαμηλής πτήσης και ρομποτικού οχήματος για την ορυκτολογική εξερεύνηση της Σελήνης (Combined Low Lunar Orbit cubesat and robotic vehicle for mineral exploitation of the Moon): Είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας του Εθνικού Μετσόβιο Πολυτεχνείου (Σχολή Μηχανικών Μεταλλείων -Μεταλλουργών με τον Καθηγητή Ηλία Χατζηθεοδωρίδη), του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (Ινστιτούτο Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης με κύρια ερευνήτρια την Δρ. Όλγα Συκιώτη) του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (Τμήμα Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης με τον Καθηγητή Αντώνιο Γαστεράτο) και της εταιρείας MECHATRONICS (εταιρεία ρομποτικής τεχνολογίας με διευθύνοντα τον Δρ. Ιωάννη Μαρκόπουλο).
Μέσω του NORMAN, η Ελλάδα για πρώτη φορά θα έχει μια πλήρη διαστημική αποστολή, με την οποία θα δημιουργηθεί μια μοναδική πληροφοριακή βάση, η «Φασματική Βιβλιοθήκη της Σελήνης», ανοιχτής πρόσβασης σε όλους, δηλαδή σε επιστήμονες και στο ευρύ κοινό. Περιλαμβάνει την κατασκευή ενός οχήματος με ελληνικού σχεδιασμού ηλεκτρονικά συστήματα και λογισμικό, που θα πλοηγείται μόνο του, λαμβάνοντας εικόνες της επιφάνειας της Σελήνης, αλλά και στερεοσκοπικές εικόνες του οχήματος, για να αποφεύγει εμπόδια και να γνωρίζει με πολύ μικρό σφάλμα την θέση του. Στο όχημα αυτό θα βρίσκονται ελληνικού σχεδιασμού αναλυτικά όργανα, που θα κοιτάζουν προς το έδαφος και θα λαμβάνουν σε συνεχή ροή οπτικές εικόνες και θα αναλύουν την ορυκτολογική και χημική σύσταση του εδάφους, με υπερφασματική κάμερα υψηλής ευκρίνειας και με την μέθοδο φθορισμού με ακτίνες Χ αντίστοιχα. Ο συνδυασμός αυτός είναι μοναδικός και η σύγκριση των αναλύσεων, με αναλύσεις από γήινα υλικά και μετεωρίτες από την Σελήνη, θα δώσει πολύτιμες πληροφορίες για το τρόπο σχηματισμού των υλικών στις φυσικοχημικές συνθήκες που επικρατούν στην Σελήνη, αλλά και πληροφορίες για την ανίχνευση και εντοπισμό των φυσικών της πόρων.
- LUNGUS: Κλειστό σύστημα αγροκηπευτικής για την καλλιέργεια μυκήτων στην επιφάνεια της Σελήνης (An agrosystem box for fungi growth on lunar surface conditions), αποτέλεσμα της συνεργασίας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (Σχολή Μηχανικών Μεταλλείων-Μεταλλουργών καθηγητής Ηλίας Χατζηθεοδωρίδης) της καθηγήτριας Ioana Gomoiu (IBB/Bucharest) και της MECHATRONICS. Όπως σημειώνεται το 2011, εστάλησαν στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) σπόρια και καλλιέργειες μυκήτων Ulocladium chartarum και άλλων ανάλογων μικροοργανισμών. Οι αστροναύτες φωτογράφιζαν τις αποικίες αυτές σε τακτά χρονικά διαστήματα. Τέτοια πειράματα είναι σημαντικά, γιατί βοηθούν στην κατανόηση της φυσιολογίας των μικροοργανισμών σε συνθήκες μικροβαρύτητας και την επικινδυνότητα για τον άνθρωπο, όταν αυτός θα αρχίσει τα διαπλανητικά ταξίδια μεγάλης διάρκειας. Στόχος της νέας πρότασης είναι η επανάληψη του πειράματος, με τους ίδιους μικροοργανισμούς στην επιφάνεια της Σελήνης. Εκτός από αυτό καθαυτό το πείραμα, καινοτομία θα είναι και ο τρόπος που ενεργοποιείται η ανάπτυξη των καλλιεργειών, καθώς και η παρακολούθηση αυτών. Θα σχεδιαστούν καινοτόμα τρυβλία (πιάτα) Πέτρι (petri dishes), που θα περιέχουν ειδικά ηλεκτρομικρομηχανικά συστήματα, που θα απελευθερώνουν τα σπόρια στην επιφάνεια του θρεπτικού υλικού σε προγραμματισμένες χρονικές στιγμές. Με ειδική κάμερα θα γίνεται φωτογράφιση της ανάπτυξης αυτών σε τακτά χρονικά διαστήματα, και οι φωτογραφίες θα στέλνονται στην γη για επεξεργασία.
- MiMo: Εξόρυξη πρώτων υλών στην Σελήνη (Mining the Moon) από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (Σχολή Μηχανικών Μεταλλείων – Μεταλλουργών, καθηγητής Δημήτριος Καλιαμπάκος, Ηλίας Χατζηθεοδωρίδης, και άλλοι). Η κατανόηση του Σεληνιακού εδάφους, από άποψη σύστασης, μηχανικά και φυσικοχημικά, αποτελεί και την προτεραιότητα αυτής της έρευνας, γιατί θα βοηθήσει στην δημιουργία των κατάλληλων υποδομών. Στην αποστολή αυτή σχεδιάζεται και η τοποθέτηση οχήματος με όργανα, που θα δοκιμάζουν επιτόπου τις μηχανικές και άλλες φυσικές ιδιότητες των υλικών και πώς αυτά συμπεριφέρονται στην μικροβαρύτητα. Παράλληλα, στη γη, η ομάδα θα παράγει αναλογικά εδάφη για την άμεση σύγκριση και θα αναπτύσσει τρισδιάστατα ψηφιακά φυσικά μοντέλα για τον ταυτόχρονο έλεγχο των παραπάνω διεργασιών εξόρυξης.
Για τις παραπάνω τρεις προτάσεις ο κ. Χατζηθεοδωρίδης (Επίκουρος Καθηγητής, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο) σημειώνει: «Μια διαστημική αποστολή είναι πάντα κάτι μεγαλειώδες και μεταφέρει στην ανθρωπότητα ανάλογα συναισθήματα. Τέτοια συναισθήματα θα μπορεί πλέον να μοιράζεται και η Ελλάδα, μαζί με λίγες ακόμη χώρες. Η Ελλάδα θα βάλει την σημαία της στην Σελήνη! Όλοι οι Έλληνες, και κυρίως οι νέοι μας, θα κοιτάνε πλέον ψηλά στον ουρανό και θα ξέρουν ότι η ψηφιακή καρδιά ενός Ελληνικού οχήματος θα κτυπά στην Σελήνη, και στο πρόσταγμα Ελλήνων επιστημόνων θα μας μεταφέρει νέα γνώση, γνώση που όπως πάντα θα προσφέρουμε ανοιχτά σε όλον τον κόσμο».
Έχει προηγηθεί εκδήλωση ενδιαφέροντος από τον ΕΛΔΟ να συμμετάσχει στο πρόγραμμα εξερεύνησης της Σελήνης, κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Αστροναυτικού Συνεδρίου (International Astronautical Congress 2018), τον Οκτώβριο του 2018 στη Βρέμη και ανοιχτή πρόσκληση του ελληνικού Οργανισμού προς τα ελληνικά πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και εταιρείες να καταθέσουν προτάσεις συμμετοχής στην εν λόγω αποστολή τον Φεβρουάριο του 2019.
Χαρακτηριστική είναι επίσης η δήλωση του προέδρου του ΕΛΔΟ, Χριστόδουλου Πρωτοπαπά, για τη συνεργασία ΕΛΔΟ – NASA: «Είναι φυσικό όλες αυτές οι προσπάθειες που κάνουμε να φαντάζουν δύσκολες για αυτούς που τις αμφισβητούν, με τον τρόπο και την ταχύτητα που εργάζονταν μέχρι σήμερα. Δεν είναι όμως τίποτα δύσκολο και ακατόρθωτο, όταν υπάρχει συλλογική, συστηματική και συντονισμένη προσπάθεια, με συγκεκριμένη στοχοθεσία και συγκεκριμένο πρόγραμμα, με γνώμονα το καλώς νοούμενο συμφέρον της χώρας και της Κοινωνίας των Πολιτών. Εμείς, στον Ελληνικό Διαστημικό Οργανισμό, δεν φειδόμαστε ούτε κόπων, ούτε μόχθων, ούτε χρόνου και σύντομα θα έχουμε να ανακοινώσουμε και άλλες δράσεις μας».
Στις υπόλοιπες προτάσεις που εξετάζονται συμπεριλαμβάνεται αυτή του Αριστοτελείου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, που αφορά στον εκσυγχρονισμό υπάρχοντος «Φασματογράφου ακτίνων α και Χ» (Alpha X-ray Spectrometer – AXS), προκειμένου αυτός να χρησιμοποιηθεί σε αποστολή προσεδάφισης στη Σελήνη. Το συγκεκριμένο όργανο κατασκευάστηκε από την ομάδα του καθηγητή Θανάση Οικονόμου στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο και θα εκσυγχρονισθεί με αισθητήρες νέας τεχνολογίας, προσθήκη επεξεργαστή και ενσωμάτωση μνήμης.
Το Αριστοτέλειο και ειδικότερα η Ομάδα Πολυφασικής Δυναμικής (επικεφαλής καθηγητής Θ. Καραπάντσιος) έχει αναπτύξει μια νέα συσκευή φασματοσκοπίας ηλεκτρικής αντίστασης, για την on-line ανίχνευση φυσαλίδων σε αστροναύτες.
Ερευνητική ομάδα από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Μπαρτζάνας Θωμάς Αν. Καθηγητής) διερευνά τις δυνατότητες για την κατασκευή βιώσιμων συστημάτων παραγωγής τροφής στο διάστημα, προσπαθώντας να συνδυάσει τη γνώση, τις εμπειρίες και τη σχετική τεχνολογία με την παραγωγή τροφίμων και σε επίγειες εφαρμογές (δυσμενή περιβάλλοντα, αστική γεωργία).
Η Adveos Company έχει αναπτύξει καταγραφέα ροής φορτισμένων σωματιδίων και νετρονίων στο διάστημα, στη γη, το μαγνητικό της πεδίο και στην ατμόσφαιρά της, ο οποίος παρέχει προστασία από τις κοσμικές ακτίνες και τις ηλιακές εκρήξεις (Active Dosimeter). Μέχρι σήμερα, οι μετρήσεις αυτές στο έδαφος της Σελήνης είναι ελάχιστες. Το όργανο που κατασκευάζεται είναι σε θέση να μετρήσει, σε πραγματικό χρόνο, ένα προς ένα τα σωματίδια που το διαπερνούν, το πόση ενέργεια αφήνουν και το τι είδους είναι. Με τα στοιχεία αυτά μπορεί να υπολογίζεται η βλαπτική επίδρασή τους σε ζωντανούς οργανισμούς και το ποια προφύλαξη είναι αποτελεσματική. Το όργανο έχει τις διαστάσεις περίπου ενός ρολογιού για το χέρι, ανάλογη κατανάλωση και αναπτύσσεται ήδη με χρηματοδότηση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος, την οποία κέρδισε ανταγωνιζόμενη 41 άλλες προτάσεις από διάφορες χώρες.
