Πώς το Ισλαμικό Κράτος σχεδιάζει να γίνει ξανά πλούσιο και να προκαλέσει χάος

Αν και το Ισλαμικό Κράτος έχει χάσει σχεδόν το 98% της επικράτειας που ήλεγχε κάποτε, η οργάνωση είναι έτοιμη για μια επιστροφή στις περιοχές του Ιράκ και της Συρίας όπου κυριαρχούν οι σουνίτες.

Ο κύριος λόγος είναι το υπάρχον οπλοστάσιό του, σε συνδυασμό με την ικανότητά του να αναπτύσσει νέες ροές εσόδων.

Το Ισλαμικό Κράτος συνήθως βασιζόταν στην επικράτεια που ήλεγχε, συμπεριλαμβανομένων των πόλεων και των αστικών κέντρων, για να συγκεντρώσει δισεκατομμύρια δολάρια μέσω εκβιασμών, φορολογίας, ληστειών και πώλησης παράνομου πετρελαίου. Όμως, η οργάνωση έχει αποδείξει ότι είναι σε θέση να κερδίζει χρήματα ακόμη και χωρίς να ελέγχει μεγάλα πληθυσμιακά κέντρα.

Κατά το απόγειο του εδαφικού ελέγχου του το 2015, το Ισλαμικό Κράτος συγκέντρωσε σχεδόν 6 δισεκατομμύρια δολάρια, καθιστώντας το μακράν την πλουσιότερη τρομοκρατική ομάδα στην ιστορία.

Πώς θα μπορούσε μια αντάρτικη ομάδα να συγκεντρώσει το ισοδύναμο του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος ενός κράτους-έθνους;

Τρεις ροές εσόδων

Όταν είχε τον έλεγχο της επικράτειας, το Ισλαμικό Κράτος δημιούργησε κυρίως τον πλούτο του από τρεις βασικές πηγές: πετρέλαιο και φυσικό αέριο, που ανήλθαν σε περίπου 500 εκατομμύρια δολάρια το 2015, κυρίως μέσω εσωτερικών πωλήσεων, φορολογία και εκβιασμοί, από τους οποίους συγκέντρωσε περίπου 360 εκατομμύρια δολάρια το 2015, και η λεηλασία της Μοσούλης το 2014, κατά τη διάρκεια της οποίας το Ισλαμικό Κράτος έκλεψε περίπου 500 εκατομμύρια δολάρια από τις τράπεζες.

Το Ισλαμικό Κράτος έχει πλέον χάσει το μεγαλύτερο μέρος της επικράτειάς του. Η ομάδα έχει συρρικνωθεί από έναν ελεγχόμενο χώρο που ήταν περίπου ισοδύναμος με το μέγεθος της Μεγάλης Βρετανίας, και προσπαθεί να επιβιώσει ενώ βρίσκεται υπό πολιορκία στα οχυρά που βρίσκονται στην κοιλάδα του ποταμού Ευφράτη.

Ο Παγκόσμιος Συνασπισμός για την Ήττα του ISIS κατέστρεψε το τρομοκρατικό κράτος στη Μέση Ανατολή και αρνήθηκε στον ηγέτη του, Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι, τα όνειρά του για ένα ισλαμικό χαλιφάτο στην καρδιά της περιοχής.

Χωρίς πρόσβαση στην επικράτεια και συνεπώς με σημαντική μείωση των εσόδων από τη φορολογία, την εκβίαση και την πώληση πετρελαίου, η χρηματοδότηση του Ισλαμικού Κράτους έχει ήδη μειωθεί δραματικά.

Η οργάνωση, ωστόσο, δε βασίζεται πλέον στην εδαφική επικράτεια για την οικονομική επιβίωσή της. Εν μέρει, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η επιζώσα ηγεσία του μπορεί να έχει διακινήσει λαθραία έως και 400 εκατομμύρια δολάρια από το Ιράκ και τη Συρία.

Οι δαπάνες μειώθηκαν

Το εκτεταμένο δίκτυο του ομίλου θα επιδιώξει να ξεπλύνει αυτά τα χρήματα μέσω εταιρειών-βιτρινών στην περιοχή, ειδικά στην Τουρκία. Κάποια μετρητά θα μπορούσαν να μετατραπούν σε χρυσό και να αποθηκευτούν προς πώληση στο μέλλον.

Εν τω μεταξύ, ακόμη και όταν το Ισλαμικό Κράτος είχε πολύ λιγότερα χρήματα, τα έξοδα της οργάνωσης είναι ελάχιστα σε σύγκριση με αυτά που ήταν μόλις πριν από ένα χρόνο.

Καμία ψευδοκυβέρνηση δεν είναι υπεύθυνη για την υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση, την πληρωμή των δημοτικών μισθών και την παροχή δημόσιων έργων, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών αποκομιδής απορριμμάτων και αποχέτευσης. Με τόσο δραστικά μειωμένο λειτουργικό προϋπολογισμό, τα μετρητά που έχει συγκεντρώσει θα παράσχουν στην οργάνωση περισσότερα χρήματα για να επιβιώσει ως ένα παράνομο τρομοκρατικό κίνημα με την ικανότητα να διεξάγει μια μακρόχρονη εκστρατεία ανταρτοπόλεμου σε ολόκληρο το Ιράκ και τη Συρία.

Το Ισλαμικό Κράτος έχει επίσης ενισχύσει τις οικονομικές δραστηριότητές του με ένα διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο χρηματοδότησης.

Έχει αναπτύξει ένα ταλέντο για άντληση χρημάτων μέσω μιας σειράς νέων εγκληματικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, εκβιασμών, απαγωγών για λύτρα, ληστειών και κλοπών, λαθρεμπορίου ναρκωτικών και αρχαιοκαπηλείας.

Αυτές οι δραστηριότητες δεν απαιτούν κατοχή επικράτειας, αλλά υπάρχουν κίνδυνοι για μεμονωμένους αντάρτες, οι οποίοι θα μπορούσαν, τουλάχιστον θεωρητικά, να πιαστούν. Ωστόσο, οι πιθανότητες σύλληψης είναι ελάχιστες, καθώς ακόμα και σήμερα δεν υπάρχουν ακόμη υπηρεσίες ασφαλείας ή αστυνομικές δυνάμεις στο Ιράκ ή στη Συρία ικανές να διεξάγουν το είδος των αστυνομικών δραστηριοτήτων που θα αποτρέπουν τη γενικευμένη εγκληματικότητα.

Προσωπικά δεδομένα

Στο εγγύς μέλλον, η οργάνωση μπορεί επίσης να αναζωογονήσει τις ροές εσόδων που έχουν καταστεί αδρανείς, εκμεταλλευόμενη τους πληθυσμούς που ζουν στην περιφέρεια όπου εκτείνεται ο κυβερνητικός έλεγχος.

Κατά τη διάρκεια των ετών που είχαν τον έλεγχο, τα μέλη του Ισλαμικού Κράτους συνέλεγαν σχολαστικά προσωπικά δεδομένα από τον πληθυσμό, που περιλαμβάνουν αναλυτικές πληροφορίες για τα περιουσιακά στοιχεία και το εισόδημα, καθώς και τις διευθύνσεις των διευρυμένων οικογενειών. Αυτή η κρίσιμη γνώση για τον πληθυσμό παρέχει στην οργάνωση περισσότερες δυνατότητες να εκφοβίσει και να εκβιάσει πολίτες, επιτρέποντάς της να αναπληρώσει τα ρευστά της διαθέσιμα.

Εκτός από την εκβίαση, ένας άλλος τρόπος με τον οποίο το Ισλαμικό Κράτος μπορεί να συνεχίσει να κερδίζει χρήματα χωρίς να κατέχει φυσικό έδαφος είναι να σαμποτάρει την ανασυγκρότηση της Μοσούλης και άλλων κατεστραμμένων πόλεων.

Οι προκάτοχοι του Ισλαμικού Κράτους, η Αλ Κάιντα στο Ιράκ και το Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ, τελειοποίησαν την τέχνη της εκδίωξης των κατασκευαστικών εταιρειών και άλλων φορέων που προσπαθούν να βοηθήσουν στην ανοικοδόμηση πόλεων, κωμοπόλεων και χωριών που προσπαθούν να ανακάμψουν από χρόνια βίαιης θρησκευτικής σύγκρουσης στο Ιράκ.

Σε καμία περίπτωση οι ομάδες αυτές δεν ήλεγχαν ούτε κατ’ ελάχιστον την έκταση της επικράτειας που ελέγχονταν κάποτε από το Ισλαμικό Κράτος. Εντούτοις, μεταξύ του 2006 και του 2009, ήταν ακόμη σε θέση να συγκεντρώσουν σημαντικά χρηματικά ποσά εκμεταλλευόμενες τα τοπικά και περιφερειακά δίκτυα διανομής πετρελαίου. Αυτή η ίδια διαδικασία θα μπορούσε πιθανότατα να επαναληφθεί τα επόμενα χρόνια, καθώς η διεθνής κοινότητα επιδιώκει να βοηθήσει το Ιράκ και τη Συρία να ανακάμψουν από μια δεκαετία εμφυλίου πολέμου.

Η βοήθεια για την ανασυγκρότηση των πληγεισών από τον πόλεμο περιοχών του Ιράκ και της Συρίας, παρά τις καλές προθέσεις, θα μπορούσε να αποτελέσει έναν ελκυστικό στόχο για το Ισλαμικό Κράτος και θα μπορούσε να βοηθήσει στη χρηματοδότηση της επανόδου του, κάτι που οι οργανώσεις θα μπορούσαν να πετύχουν ακόμη και χωρίς να ελέγχουν μεγάλες περιοχές.

Θα ήταν εύκολο για το Ισλαμικό Κράτος να ξεκινήσει να απομακρύνει τις συμβάσεις ανασυγκρότησης. Οι μαχητές θα χρειαζόταν απλώς να δημιουργήσουν διασυνδέσεις με τους τοπικούς αξιωματούχους που συνδέονται με έργα ανασυγκρότησης και να εισάγουν τα δικά τους στελέχη στην αλυσίδα εφοδιασμού, βάζοντας στην τσέπη διάφορα ποσά χρημάτων σε κάθε βήμα της διαδικασίας.

Οι μαχητές εργάζονται για να εξασφαλίσουν ότι το έργο τελικά θα ολοκληρωθεί, αν και σε μια διογκωμένη τιμή για να ληφθούν υπόψη τα χρήματα που πηγαίνουν στις τσέπες των μαχητών.

Το Ισλαμικό Κράτος δεν έχει σταματήσει να επιδιώκει τον έλεγχο της επικράτειας. Γύρω από την Ντέιρ Εζόρ, πριν από την επικείμενη επίθεση από τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις, το Ισλαμικό Κράτος επιδιώκει να ανακτήσει τον έλεγχο των πετρελαϊκών περιουσιακών στοιχείων. Σύμφωνα με έκθεση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών τον Ιούλιο, η οργάνωση ανέκτησε τον έλεγχο των πετρελαιοπηγών στη βορειοανατολική Συρία και συνεχίζει να εξάγει πετρέλαιο για χρήση από τους μαχητές της – και να το πωλεί στους ντόπιους.

Αλλά ακόμη και αφού αυτές οι πετρελαιοπηγές ανακτηθούν αναπόφευκτα, με τη βοήθεια αμερικανικών δυνάμεων, το Ισλαμικό Κράτος απλά θα επανέλθει σε εγκληματικές δραστηριότητες που δεν απαιτούν τη διατήρηση της φυσικής επικράτειας.

Αναδιοργάνωση

Ο συνδυασμός των κυκλοφορούντων περιουσιακών στοιχείων και της μελλοντικής δυνατότητας να κερδίσει χρήματα θα επιτρέψουν στην ομάδα να ανασυγκροτηθεί και να αναδιοργανωθεί, κάτι που έχει ήδη αρχίσει να συμβαίνει σε διάφορα μέρη του Ιράκ και της Συρίας.

Σε όλο το Κιρκούκ στο βόρειο Ιράκ, μαχητές έχτισαν ψεύτικα σημεία ελέγχου για να αιφνιδιάσουν τις ιρακινές δυνάμεις ασφαλείας που επιχειρούσαν στην περιοχή νωρίτερα αυτό το έτος. Σε άλλα μέρη του Ιράκ, συμπεριλαμβανομένου του Diyala και του Saladin, οι κρυφοί πυρήνες του Ισλαμικού Κράτους πραγματοποιούν ενεργή επιτήρηση και αναγνώριση αυτών των περιοχών για να καθορίσουν τον καλύτερο τρόπο λειτουργίας πριν αναδιοργανώσουν μικρούς σχηματισμούς μαχητών. Και παρά την ομοβροντία των βομβιστικών επιθέσεων των ΗΠΑ, πυρήνες μαχητών παραμένουν στο Hajin, βόρεια του Abu Kamal, και στην Dashisha, στη Συρία.

Η Δύση τείνει να βλέπει τη μάχη ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος σε ξεχωριστές φάσεις, οι οποίες καθορίζονται από τις προεδρικές διοικήσεις ή τις μικρές αλλαγές στην πολιτική. Αλλά για τους τζιχαντιστές, είναι μια μακρά εκστρατεία από τις πρώτες ημέρες του ιδρυτή της, Αμπού Μουσάμπ αλ Ζαρκάουι.

Μέχρις ότου οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί της το κατανοήσουν αυτό, το Ισλαμικό Κράτος είναι πιθανό να επαναλάβει τη στρατηγική του να υποχωρήσει στο παρασκήνιο πριν επανεμφανισθεί σε ισχύ απ’ αόριστον, έως ότου οι Ηνωμένες Πολιτείες αποσύρουν εντελώς τις στρατιωτικές τους δυνάμεις ή έως ότου η οργάνωση κατακτήσει ξανά επαρκή εδάφη για να επανασχεδιάσει το επόμενο στάδιο του έργου της δημιουργίας χαλιφάτου.

Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο world economic forum.org και συγγραφέας είναι ο Colin P. Clarke του RAND Corporation